Adilxan bayramov səMƏd vurğUN
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cəlal Abdullayev
10 pyesi» adlı bölmədə şərh olunur. Bölmədə şairin yaradıcılığında müharibəyə fəlsəfi baxış, xeyirlə şərin mübarizəsi nəzərdən keçirilir, «İnsan» pyesi təhlil olunur. Burada şairin natamam «Hürmüz və Əhrimən» adlı dramatik poeması haqqında tədqiqatçı öz mülahizələrini bölüşür, eyni zamanda əsərin yazılıb başa çatdırılmaması səbəblərini araşdırır. Şairin «İnsan» pyesi ilk dəfə 1945-ci ilin noyabrında, ikinci dəfə 1974-cü ilin fevralında tamaşaya qoyulmuşdur. Monoqrafiyada hər iki tamaşa ilə bağlı mətbuatda dərc olunmuş məqalələr araşdırılmış, onlara münasibət bildirilmişdir. Eyni zamanda şairin üzərində bir neçə dəfə işlədiyi, dəyişikliklər, əlavələr və ixtisarlar etdiyi ilk makina nüsxəsi tədqiqata cəlb olunmuş, bunun əsasında «İnsan»ın nəşr olunmuş variantı ilə müqayisələr aparılmışdır. Əsərin ümumi ideyasına, ayrı-ayrı obrazların daha obyektiv səciyyələndirilməsinə və müəllif qayəsinə (habelə vaxtilə əsər barədə yanlış mülahizələrin təkzibinə) müəyyən təsiri olduğu nəzərə alınaraq monoqrafiyada bu mənbə haqqında məlumat verilmişdir. IV fəsil «Bədii obraz yaradıcılığında millilik və ümumbəşəriliyin vəhdəti məsələsi» adlanır. Fəslin «Problemə şairin elmi-nəzəri baxışı» adlı bölməsində Səməd Vurğunun ədəbiyyatda və sənətdə millilik və ümumbəşərilik məsələləri barədə elmi-nəzəri fikirləri şərh olunur, bununla əlaqədar onun məqalə və çıxışları, xüsusən son vaxtlar əldə edilmiş materiallar tədqiq edilir. Xüsusi olaraq qeyd edilir ki, şair bütün həyatı boyu mənsub olduğu xalqın təəssübünü çəkmiş, onu hər hansı bir hücumdan qorumuş, sözün həqiqi mənasında alovlu bir vətənpərvər olmuşdur. Bu bölmədə Səməd Vurğunun millilik və ümumbəşəriliklə bağlı elmi-nəzəri irsi tədqiqata cəlb olunmuş, şairin 1953-cü ildə Moskva mətbuatında dərc olunmuş «Böyük sənət məsələləri» və «Şairin hüquqları» məqalələrinə xüsusi diqqət yetirilmişdir. Burada qeyd olunur ki, Səməd Vurğunun adı çəkilən məqalələrdə bir sıra fikirləri o dövr üçün yeni olduğundan birmənalı qarşılanmamış, mübahisələrə səbəb olmuşdur. Şairin fikirlərinə qarşı yönəlmiş məqalələrdən biri – 11 tənqidçi Y.Qorbunovanın «Sosializm realizminin bəzi nəzəri məsələləri haqqında» məqaləsi, habelə Səməd Vurğunun «Mənim Qorbunovaya cavabım» (əlyazması) adlı qeydləri təhlil edilmişdir. Bu fəslin «Vətənpərvərlik poeziyası millilik və ümumbəşərilik kontekstində» adlı bölməsində sənətkarın doğulduğu, boya-başa çatdığı yerlərdən məhəbbətlə danışmasını, öz əsərlərində doğma yurdu xatırlamasını çox təbii hal kimi qəbul edən müəllif yazır ki, Səməd Vurğun üçün «Vətən» Kür qırağından, Qarayazı meşəsindən, «dolaylarında bahar çağı gəzdiyi» dağlardan, «göylərə baş çəkən Göyəzən»dən, nakam anası Məhbub xanımın tapşırıldığı torpaqdan, atası Yusif ağanın yanıqlı- yanıqlı saz çaldığı evdən başlayır. Tədqiqatçı onu da qeyd edir ki, şairin öz «kiçik Vətən»inə məhəbbəti bütün ömrü boyu davam etmiş, o, yaradıcılığının müxtəlif mərhələlərində doğma yerləri anmışdır. Monoqrafiyada belə bir fikir əsaslandırılır ki, Səməd Vurğunun bu mövzuda şerləri bəzi tədqiqatçıların qeyd etdiyi kimi, şəhərin kəndlə qarşılaşdırılması, sonuncuya üstünlük verilməsi deyil, şairin «kənd həsrəti», doğma yerlərə məhəbbəti onun ümumən Azərbaycana məhəbbətinin tərkib hissəsidir. Bunu həmin şerlərin hər bir misrasında görən müəllif onun 1929-cu ildə Moskvada qələmə aldığı «Vətən həsrəti», «İnqilab yurdu» və «Konsert axşamı» şerlərini, «Həsrət» şerini yöndə təhvil edir. S.Vürğunun məhz yaradıcılığının ilk dövrlərində qələmə aldığı «Şəki», «Çiçək», «Dilcan dərəsi», «Bizim dağların», «Kür çayı», «Yadıma düşdü», «Çinarın şikayəti» və bir çox başqa şerlərində də yurd sevgisinin, onun təbiətinə və ayrı-ayrı guşələrinə məhəbbətin əsas yer tutduğunu bildirən tədqiqatçı bu şerlərin bəzilərinin elə həmin vaxtlar ədəbi tənqid tərəfindən birmənalı qarşılanmadığını, mətbuatda bir sıra kəskin məqalələrin dərc edildiyini, şairə qarşı hücumlar olduğunu da göstərir və bütün bunlara obyektiv cavab verir. Monoqrafiyada belə bir fikir əsaslandırılır ki, Səməd Vurğunun öz «kiçik Vətəni» ilə mənəvi bağlılığı ona bütün Azərbaycanı tanımağa, Azərbaycan xalqının həyatını başa düşməyə imkan verdi, şair böyük vətənin ürək döyüntülərini eşitdi. Bu məhəbbət isə «Azər- 12 baycan» şerinin yazılmasına zəmin yaratdı. Tədqiqatçı belə bir qənaətə gəlir ki, Səməd Vurğun hansı mövzuda yazmasından asılı olmayaraq həmişə Azərbaycan şairi və Azərbaycan vətəndaşı kimi çıxış edir. Monoqrafiyada qaldırılan məsələlər, onların elmi-nəzəri həlli, çıxarılan ümumiləşdirici nəticələr yeniliyi və oricinallığı ilə diqqəti cəlb edir, əsərin elmi dəyəri ilə bağlı müsbət fikir doğurur. Müəllif öz tədqiqat işində Səməd Vurğun yaradıcılığına müasir mərhələdə ədəbiyyatşünaslığın qarşısında duran tələblər baxımından yanaşmışdır ki, bu da xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Nəzərə alınsa ki, bu gün Səməd Vurğun yaradıcılığına qayıdış başlanılmışdır, onda bu monoqrafiyanı dəyərli bir tədqiqat işi kimi qəbul etmək olar. Burada faktlar yenidir, eyni zamanda müəllifdə yeni faktları üzə çıxarmağa meyl güclüdür. Başqa sözlə desək, Adilxan Bayramov öz tədqiqatını yeni istiqamətdə aparmışdır. Monoqrafiya çox zəngin mənbələr əsasında yazılmışdır, tədqiqata cəlb edilən materiallar və onlara müəllifin analitik münasibəti tamamilə yenidir. Belə hesab edirəm ki, bu tədqiqat işi bu gün klassiklərimizə, o cümlədən Səməd Vurğun irsinə ağız büzənlərə çox tutarlı cavabdır. Eyni zamanda bu tədqiqat işi Səməd Vurğuna qayıdışdır, bu zəngin irsə yeni münasibətin nəticəsidir. İnanıram ki, bizim ədəbiyyatşünaslar bu yöndə öz tədqiqatlarını davam etdirəcəklər. Bu monoqrafiyanın elmi nəticələrindən Səməd Vurğunun həyat və yaradıcılığını yeni baxımdan öyrənmək məqsədilə araşdırmaların aparılmasında, ədəbiyyat tarixinin çağdaş tələblərə uyğun yazılmasında, ali və orta məktəblərin ədəbiyyat dərsliklərinin müvafiq bölmələrinin hazırlanmasında istifadə etmək olar. Ali məktəblərin filologiya fakültələrində xüsusi kursların tədrisi zamanı da bu araşdırmadan faydalanmaq mümkündür. Adilxan Bayramovun «Səməd Vurğun: milli və ümumbəşəri» adlı monoqrafiyasını vurğunşünaslığa və böyük şairin 100 illik yubileyinə layiqli töhfə hesab edirəm. Cəlal Abdullayev, filologiya elmləri doktoru, professor Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|