Adilxan bayramov səMƏd vurğUN
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
20 Şair bu barədə 1944-cü ildə Respublika Ali Sovetinin sessiyasında danışmış, öz irad və təkliflərini bildirmişdir. O, yenidən üzünü Azərbaycan tarixinin öyrənilməsi üçün məsuliyyət daşıyan şəxslərə tutmuşdur: «Bizim tarixçilərimiz, filosof və alimlərimiz Azərbaycan xalqının qədim bir dövlət quruluşuna sahib olmasını yeni nəslimizə bir daha xatırlatmaq üçün Azərbaycan xalqının dövlət tarixinə, müxtəlif əsrlərdə şöhrət qazanmış dövlət xadimlərimizin həyat və fəaliyyətinə, onların bizə irs qoyub getdikləri dövlət quruluşu ənənələrinə aid böyük elmi əsərlər yaratmalıdırlar. Bu sahədə bizim yazıçılarımızın da öhdəsinə böyük vəzifələr düşür. Biz, Azərbaycan yazıçıları öz bədii sözümüz vasitəsilə tə-rəqqipərvər insanlar olmuş dövlət xadimlərimizin, sərkərdələrimizin, diplomatlarımızın surətini yenidən canlandırmalı və xalqımıza tanıtmalıyıq .(135,294) Göründüyü kimi, şair tariximizdə hansı səhifələrin ilk növbədə öyrənilməsi üçün təkliflər verir, tarixçilər qarşısında konkret vəzifələr qoyurdu. O, belə hesab edirdi ki, ilk növbədə Azərbaycan dövlətinin və dövlətçiliyinin tarixi, dövlət quruluşu ənənələri, habelə ayrı-ayrı dövlət xadimlərinin, görkəmli şəxsiyyətlərin həyatı və fəaliyyəti öyrənilməlidir. Şair öz qələm dostlarını da bu istiqamətdə fəaliyyət göstərməyə çağırırdı. Xüsusi qeyd olunmalıdır ki, tariximizin öyrənilməsi sahəsində mütəxəssislərin fəaliyyəti şairi heç cür razı salmırdı. O, «tarix cəbhəsinin geri qalmasını dözülməz» hesab edirdi. Şair Azərbaycanın elmi tarixini yaratmağı tarixçilərdən təkidlə tələb edir və eyni zamanda bu sahədə mövcud olan boşluğu müəyyən qədər doldurmağa çalışır, bu məqsədlə tarixi mövzuda bədii əsərlər yazırdı. Akademik Məmməd Arif onun fəaliyyətindəki bu cəhəti belə qiymətləndirmişdir: «Əgər Səməd Vurğun tarixçi olsaydı, yəqin ki, eyni məqsədi qarşısına qoyar, Azərbaycan xalqının tarixinə aid əsərlər yazar və bu xalqın tarix kitabında hələ heç kəs tərəfindən açılmamış bir çox parlaq səhifələr açardı. Çünki tarix elmi hələ o zaman (1930-cu illər nəzərdə tutulur – A.B.) lazımın- 21 ca inkişaf etməmiş və xalqın qədim zamanlardan bu günə qədər davam edən zəngin tarixi yazılmamışdı».(111,27-28). Azərbaycan tarixinin lazımi səviyyədə öyrənilməməsi və yazılmaması problemi S.Vurğunun 1930-cu ildə qələmə aldığı, lakin sağlığında nəşr etdirmədiyi bir şerinin də mövzusudur. «Lənkəran şerləri» ümumi başlıqlı həmin şeri şairin qızı Aybəniz Vəkilova son illərdə üzə çıxarmış və özünün ön sözü ilə birlikdə mətbuatda dərc etdirmişdir.(60,61) «Şer əski əlifba ilə yazıldığından və 1936-cı ildə şairlə orden alması münasibətilə Ağdam və Lənkəranda görüşlər keçirildiyindən belə məlum olur ki, şer məhz həmin il Lənkəran səfəri ilə əlaqədar qələmə alınmışdır».(60) Şerdə göstərilir ki, uzun illər Azərbaycanın başı üzərində qara yellər əsmiş, neçə-neçə igidlər dara çəkilmişdir. Lakin xalqımız məhv olmamış, düşmən qarşısında mərdliklə dayanmış, ona layiqincə cavab vermişdir. Bunlar bizim tariximizdir, Azərbaycan xalqının yaşamış olduğu taledir. Bütün bunlar elmi əsaslarla öyrənilməli, qələmə alınmalıdır. Tariximiz elə öyrənilməlidir ki, bunun sayəsində dünya Azərbaycan adlı bir məmləkəti yaxından tanısın. Şerdə Azərbaycan tarixinin yazılması üçün məsuliyyət daşıyanlar, onun araşdırıcıları ciddi tənqid olunurlar: Bəzən olur yazıq şair Keçmiş günə, bizə dair Arxivləri axtararaq, Yığın-yığın, qalaq-qalaq Kitablara göz gəzdirir, Açır, baxır, seçir bir-bir. Bir parası əfsanədir, Baş çıxmayır bunlar nədir? Arif gərək məni qansın Tarixçilər qoy utansın! 22 Yazılmamış tariximiz, Tarixsizmi yarandıq biz?! Şer Xəzər sahilində bitmiş «Qoca çinar»a xitabən yazılmışdır. Əslində bu çinar Azərbaycanın rəmzidir. Şair də məhz Azərbaycana müraciət edir. Bu çinar ölkəmizə qoşun çəkib gələnlərin, üzümüzə «dost kimi» gülənlərin üstünə kölgə salmalı olmuş, elə buna görə də sonradan «pis günə» qalmış, öz müstəqilliyini itirmişdir. Azərbaycanın rus çarizmi tərəfindən istilasına aid misralar nisbətən yaxın keçmişimizin səhifələridir: Külək vurdu çinarlığı... Əsib coşan rus çarlığı Üzərinə ordu çəkdi, O, başında bostan əkdi... Bu çölləri, bu dağları Qapladı bir nalə səsi. Qanlı çarın təntənəsi Sevincindən göyə qalxdı, Bizə «tatar» deyib baxdı. Biz öldürdük generalı Tapdaladıq o medalı... Şair xalqımızın həyatında baş vermiş hadisələri xatırlatmaqla onları öyrənməyin gərəkliyini bildirir, bu işdə tarixçilərə istiqamət verir. S.Vurğun bunlarla yanaşı tarixi mövzuda əsərlər yazmış, tariximizin öyrənilməsi işində mövcud olan boşluqların doldurulmasına öz töhfələrini vermək istəmişdir. Onun tarixi mövzuda əsərləri məhz 1930-cu illərdə qələmə alınmışdır. Şair Azərbaycan xalqının tarixinə aid əsərlər yazarkən həm bir sıra elmi mənbələrdən faydalanmış, həm də folklorumuza müraciət etmişdir. O, 1935-ci ildə mətbuatda «Azərbaycan» poeması üzərində 23 işlədiyi barədə məlumat vermişdi.(88). 1937-ci ildə isə belə yazmışdı: «Son zamanlar mən «Azərbaycan» adlı böyük bir epopeya yazmışam. Burada mənim Vətənimin iki min illik tarixinin əsas mərhələləri öz əksini tapmışdır»(135,73). Şair bu epopeyanın 30 poemadan ibarət olacağını bildirirdi. S.Vurğunun şəxsi arxivində qırmızı cildli bir albom vardır. Albomun titul vərəqəsində yazılmışdır: «Azərbaycan. Tarixi poema. 1934-1935. Səməd Vurğun. Bakı» Epopeyaya daxil edilmiş əsərlər bunlardır: «Şairin türküsü» (S. Vurğunun «Azərbaycan» şeridir), «Torpağın tələbi», «Sərgüzəşt», «Zərdüştün xülyaları», «Ölən məhəbbət», «Bulaq əfsanəsi», «Qılınc və Quran», «Dar ağacı», «Füzulinin dərdi», «Qız qayası», «Şairin ölümü», «Aslan və Mahniyar» («Aslan qayası») «Acı xatirələr», «Ölməz qəhrəmanlar» («26-lar poeması»), «Üsyan və Quran» («Üsyan» poeması), «Ordenli qəhrəman». Əlyazmadan görünür ki, şair otuz poemanın hamısını yazmamış və buna görə də «Azərbaycan» adlandırdığı epopeyanı bütöv şəkildə dərc etdirməmişdir. Bu poe- malardan bəziləri «Azərbaycan» ümumi qeydi ilə mətbuatda çap olunmuşdur. Şair özünün məşhur «Azərbaycan» şerini «Şairin türküsü» adı ilə epopeyanın proloqu kimi buraya daxil etmiş, daha sonra «Torpağın tələbi» adlandırdığı parçanı vermişdir. «Torpağın tələbi»ndə sanki şair xalqımızın tarixinin bəzi qaranlıqlarının işıqlandırılmasını öz öhdəsinə götürmüşdür. Burada «Torpağın tələbi» Vətənin, elin tələbi mənasında başa düşülməlidir. Şair özündən tələb edir ki, Azərbaycanın durna gözlü bulaqlarında yadların öz süngülərini yuduğunu, başımızın üstündən fırlana- fırlana yerə sancılmış oxları, xalqımızın yadellilərə bac verdiyini qələmə alsın: Şairim, bir yaz ki, məndə nələr var, məndə həqiqətlər, əfsanələr var. Deməli, şairi narahat edən yenə də xalqımızın tarixinin öyrənilməməsi prob- lemidir. S.Vurğun bu epopeyaya daxil etdiyi «Dar ağacı» poemasını Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|