M Ü A S İ R A Z Ə R B A Y C A N Ə D Ə B İ D İ L İ
29
Dilçilikdə qeyri-rəsmi danışıq üslubu
adi danışıq üslu-
bu termini ilə də göstərilir. Bu növ üslub variantı “sərbəst-
lik” əsasında yaranır. Başqa sözlə desək, burada danışıq dil
vahidlərindən istifadə sərbəst olur.
Dil əlamətləri. Ədəbi danışıq üslubunun dil əlamət-
ləri aydın şəkildə digər üslublardan seçilir. Bu üslub linq-
vistik cəhətdən ümumxalq dilinin danışıq dili qoluna da
yaxındır. Adətən, üslubların tərkibində aşağıdakı sahələr-
də fərqlər özünü göstərir:
a) Fonetika sahəsində. Ədəbi dilin danışıq üslubun-
da sözlərin tələffüzü şəraitlə, məqamla bağlı alçaq və ya
ucadan ifa edilir. Bəzi sözlər natamam tələffüz olunur. Da-
nışıq prosesində intonasiya əlamətləri də xüsusi üslubi və-
zifə yerinə yetirir. Ədəbi danışıq üslubunda cümlənin bir
müəyyən sözünün xüsusi olaraq intonasiyalaşdırılması bu
üslub üçün səciyyəvi cəhətlərdəndir. Məsələn,
–
Siz bu gün şəhərə gəlin!
–
Siz! Siz!
Yaxud:
– Aynur məktəbə getsin.
–
Getsin! Getsin!
b) Lüğət tərkibi sahəsində. Məlum olduğu üzrə, dilin
lüğət tərkibinin hər bir ünsürü
başqa vahidlərə nisbətən
daha incə və tutumlu üslubi yükə malik olur.
Şifahi da-
nışıqda bu üslubi zəriflik, rəngarəng çalarlıq özünü daha
qabarıq göstərir.
Ədəbi danışıq üslubu üçün ümumişlək sözlərdən çox
istifadə edilməsi səciyyəvi hal hesab olunur. Belə üslubda
mənası ağır və ya anlaşılmaz sözlərə, demək olar ki, yer
verilmir. Səstəqlidi, emosional
sözlər bu üslubda bol-bol
işlənilir.
Şifahi ədəbi danışıq üslubunda
frazeoloji vahidlərin
işlənilməsinin də xüsusi rolu vardır. Bu üslubda geniş for-
M Ü A S İ R A Z Ə R B A Y C A N Ə D Ə B İ D İ L İ
30
mada özünə yer tapan frazeoloji vahidlər üslubda milli ko-
loriti artırır, ünsiyyətin aydın və axıcılığını, yığcamlığını
təmin edir.
Dostları ilə paylaş: 
