Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ELMİRA AXUNDOVA .
- RAMİZ HƏSƏNOĞLU
- VAQİF İBRAHİMOĞLU.
601
antisovet əsərdir. Bundan az sonra partiya fəallarının iclası oldu. Vəli Axunlov böyük məruzəylə çıxış etdi. Bəlkə də bu qeyri təvazökar səslənəcək, amma həmin yığıncaqda böyük bəstəkar Qara Qarayevin məni müdafiə edən sözlərini gətirəcəm: «Mən çox istedadlı Azərbaycan yazıçısı Anara qarşı əsassız tənqidi qətiyyətlə rədd edirəm». Yaxud «Yazıçı padşahın nağılı». Mən bu hekayəni Moskvada da göstərmişdim. «Drujba narodov» jurnalının məsul katibi Şilovtsevə mənə çox xeyirxah münasibət bəsləyirdi. Hekaəni oxuyub dedi «Anar, bunu nəinki çap etməzlər, sən, ümumiyyətlə, onu heç kəsə göstərmə». O, hesab edirdi ki, əsər son dərəcə kəskindir. Cavab verdim ki, hekayə Bakıda çap olunub.Mat qaldı: «Ola bilməz!» Sonra mən hekayəni «Nedelya» ya Makarova göndərdim, o mənə məktub yazdı: «Əziz Anar, gözəl əsərdir, amma indiki zaman üçün deyil». Yenidənqurma başlanandan sonra, senzura bir az zəifləyəndə hekayə «Nedelya»da dərc olundu. Amma başqa hallar da olurdu,bəzən biz yaşılarımızı əvvəlcə Moskva qəzet və jurnallarında çap edirdik,yalnız bundan sonra Azəbayxanda dərc etdirə bilirdik. Mənim Cəlil Məmmədqulazadə haqqında «Anlamaq dərdi» məqaləmi «Novıy mir» çap etdi. Yalnız bundan sonra İsmayıl Şıxlı onu «Azərbaycan» jurnalında dərc etdirə bildi. Belə də olurdu.
Yəni biz hər zaman senzurayla,partiya orqanlarıyla qarşudurmada idik. Mən ədəbiyyatda az- çox əhəmiyyətli nə etmişəmsə hamsı müqavimətlə qarşılanıb. Bizim xilas edən yeganə amil Heydər Əliyev idi. O məsələni partlayışa çatlırmaq istəmirdi. Bəlkə ona görə ki, Moskvada bizdə dissilent ədəbiyyatı olmasını düşünmələrini istəmirdi. Bizi qoruyaraq o özünü də qoruyurdu. Bəlkə də bizə şəxsi rəğbətinə görə, «onlar da bizimkidir» fikriylə. ELMİRA AXUNDOVA . «Sizin aranızda ən böyük dissident mən özüm idim». Heydər Əliyev haqqında xatirələrdən. «Azerbaydjanskie İzvestya» qəzeti 15 iyun 2007.
602
1976-cı ildə Anarın «Qəm pəncərəsi» əsərinin motivləri əsasında «Dindirir əsr bizi» adlı tamaşa çəkdim. Çox təəssüf ki, cəmisi bircə dəfədən sonra televiziyanın o vaxtkı rəhbərliyi tamaşanının mürəkkəb çalarlarından, kəskinliyindən ehtiyatlanıb onun nümayişini həmişəlik dayandırdılar.
(«Maarifçi» qəzeti)
Problem onda idi ki, televiziyaya qeyri peşəkar ,kino istehsalatından başı çıxmayan adamlar rəhbərlik edirdi. Mən Səttar haqqında filmi tamamlayandan sonra o vaxt Radio- televiziya Komitəsinin sədr müavini işləyən Nəbi Xəzri filmə baxıb: -Bü nədir? - dedi - Sən onu meymuna dönlərmisən. Mən belə filmi qəbul edə bilmərəm. Durub getdi. Anarla məsləhətləşdik, o MK-ın idealogiya üzrə katibi Cəfər Cəfərovun yanına getdi. Cəfərov filmə baxıb heyran oldu: -Dahiyanədir - dedi və bununla bütün söhbətlər kəsildi. Anarın ssenarisi əsasında çəkilmiş «Bu - Səttar Bəhlulzadədir» filminin quruluşçu rejissoru «RAMİZ AXUNDOVUN Mən hər şeyi demişəm» başlıqlı söhbətindən . «Exo» qazeti 13 yanvap 2007
70-ci illərin sonu. Tədris teatrında Anarın «Zəncirbənd» qaravəllisini səhnələmişəm, daxili baxış gedir -sonunda rəhbərlik tamaşanın oynanılmasına izn verməlidir. Toplaşanlar gülür, amma və lakin İncəsənət İnstitutunun o vaxtkı rektoru,hörmətli akademik Aslan Aslanov gülmür. Fasilədə bəndənizi kabinetinə çağırır və əsərin mətnini tələb edir. Mən hələ heç nə anlamıram. Akademik personajların siyahisini diqqətlə gözdən keçirir və əsəbi halda rejissoru danlamağa başlayır. Yalnız bundan sonra məsələni anlayıram. İş bu ki,qaravəlli canrına uyğun dramaturq personajların adlarını və soyadlarını eyni sözlərdən tərtib edib: Əvəz Əvəzov, Səməd Səmədov, Əhməd Əhmədov və s. Rektorun qəzəbinə
603
səbəb o oldu ki,sən demə,bir çox personajların «adaşları» Mərkəzi Komitədə,Nazirlər Sovetində,Təhsil Nazirliyində, Elmlər Akademiyasında və başqa strukturlarda vəzifə başındadır.Tamaşada isə hər personacın səhnəyə gəlişindən öncə iri tablolarda yazılmış adları təqdim olunurdu… -Məni hamıyla düşmən eləmək istəyirsən? Bütün adları dəyiş.-Baş üstə. Amma birdən yeni adların da prototipi… Üzr istəyirəm, analoqu çıxsa? Çox müşkül məsələylə uğraşmalı oldum.Elə ki,bir ad təklif edirdim, akademik azca düşünüb rədd edirdi, çünki məlum olurdu ki, bu adda filan yerdə şöbə müdiri var ya filan nazirliyin məsul işçisidir. Nəhayət, rektor təslim oldu və bundan bir az da qeyzləndi: - Pyesi götürəndə gərək düşünəydin. Ağzıgöyçəklər əyri yozub hər şeyi Aslan Aslanovu adına yazacaqlar. Əsl qaravəlli bu idi, yazıqlar olsun ki, olayı tamaşaya sala bilmədiym, amma və lakin teatrın direktoru İsrafil İsrafilov mənlə razı deyildi. VAQİF İBRAHİMOĞLU. Ötüb keçən olaylar.Məzəli mozaika. «Yeni Müsavat» qəzeti 25 may 2000
Bir dəfə Türkiyədə bir jurnalist məndən müsahibə alarkən qəfil və qəribə bir sual verdi: Ömrünüzdə təhlükəli anlar olubmu, yəni ölümlə üz-üzə durduğunuz,ölümə yaxın olduğunuz məqamlar? Doğrusu, heç bir vaxt bu barədə düşünməmişdim və bu qəribə suala da cavab verə bilmədim. Sonra gecə vaxtı nədənsə bu sual yadıma düşdü və yuxusuzluq saatlarında bu barədə düşünməyə, həyatımın müxtəlif olaylarını xatırlamağa başladım və gördüm ki, həqiqətən bir neçə dəfə ölümün yaxın hənirini duymuşam. Elə gecəykən, unutmayıb deyə bunları qeydə aldım. Bir neçə gün sonra bu tələsik gecə qeydlərini açmağa çalışanda
Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|