Vii siNİf azərbaycan tariXİ
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycanda ərəb əsarətinə qarşı Xürrəmilərin milli azadlıq hərəkatı Əhalinin Xilafətdən narazılığının səbəbləri
- Külli miqdarda pul və hərbi qüvvəsini xürrəmilərə qarşı yönəltdi.
- Öz iqamətgahını üsyançıların mərkəzinə yaxın olan Bərzəndə köçürdü
- Xürrəmi dəstələri arasına kəşfiyyatçılar göndərildi.
- Həşdadsər dağı yaxınlığındakı
- Bəzz qalasının tutulması. Xürrəmilər hərəkatının süqutu 837-ci ildə
- Samirə şəhərinə
- Xürrəmilər hərəkatının məğlubolma səbəbləri və əhəmiyyəti
- Xürrəmilər hərəkatı Xilafətin əsarəti altında olan digər xalqların da azadlıq mübarizəsinə təkan verdi.
Azərbaycanda ərəb əsarətinə qarşı Xürrəmilərin milli azadlıq hərəkatı Əhalinin Xilafətdən narazılığının səbəbləri VIII əsrin ortalarında Əməvilər sülaləsinin siyasətinə qarşı xilafətin mərkəzində və asılı ölkələrdə mübarizə kəskinləşdi. Azərbaycan əhalisinin yadelli ağalara qarşı qəzəbi artdı. Azərbaycanda ərəb əsarətinə qarşı çıxışların səbəbləri aşağıdakılar idi: •
Məmurların özbaşıqalığı. •
Xilafətin soyğunçu vergi siyasəti. •
Ərəb mənşəli əhalinin Azərbaycana köçürülməsi . •
Yerli feodalların mülk və imtiyazlarının məhdudlaşdırılması . Yerli feodalların mülklərinin və imtiyazlarının məhdudlaşdırılması onların
da ərəblərdən üz döndərməsinə səbəb olmuşdu. Yerli feodalların ərəblərdən üz döndərməsinin səbəbləri Xürrəmilərin azadlıq müharibəsinə Babəkin başçılıq etməyə başlaması Ərəblərə qarşı azadlıq mübarizəsinin ən parlaq mərhələlərindən biri xürrəmilər* hərəkatıdır. Təqribən 60 ildən artıq mübarizə aparan xürrəmilər vətəni azad etməklə yanaşı, insanlar arasında bərabərliyə nail olmağa çalışırdılar. Babəkin xürrəmilər hərəkatına başçılıq etməsi ilə xalq azadlıq hərəkatının yeni mərhələsi başladı. Xürrəmilər hərəkatının mərkəzi Azərbaycan, Bəzz qalası isə əsas sığınacağı idi .
Xəlifənin Afşini xürrəmilərə qarşı sərkərdə təyin etməsi Ərəblər çox çalışsalar da, xürrəmilərin zərbələrini dəf edə bilmirdilər. Xəlifə xürrəmilərə qarşı mübarizədə qalib gəlmək üçün aşağıdakı tədbirləri həyata keçirdi: •
Külli miqdarda pul və hərbi qüvvəsini xürrəmilərə qarşı yönəltdi. •
Məşhur türk sərkərdəsi Afşin xürrəmilərə qarşı vuruşan ərəb ordusuna komandan təyin edildi. Afşin Babəklə əsas döyüşə girməzdən əvvəl xürrəmilərə qarşı aşağıdakı taktiki tədbirlər həyata keçirdi: •
•
Mülk və imtiyazlarının məhdudlaşdırılması
Vəzifələrindən uzaqlaşdırılması
yerli xürrəmi təşkilatına başçılıq edən Cavidan bir dəfə qış vaxtı Zəncanda qalaya qayıdarkən yolda qar fırtınasına düşür. Onun dəstəsi sığınmaqdan ötrü Ərbədilin Bilalabad kəndinə dönür və Babəkin ailəsi glidə qalmalı olurlar. Burada Babəklə görüşü Cavidanı bərk təəccübləndirir. Buna görə də o, Babəki özü olə bəzz qalasına aparı. Babək Bəzzdə Cavidanın malikanəsini idarə etməyə başalyır. Cavidan toqquşmaların birində həlak olandan sonra Babək onun yerinə keçir və xürrəmilər icmasına rəhbərlik etməyə başlayır
•
Afşinin gördüyü tədbirlər nəticəsində qüvvələr nisbəti ərəblərin xeyrinə dəyişirdi. Afşin özünə lazım olan qədər məlumat topladıqdan sonra uzunsürən döyüşlərdən yorulmuş xürrəmilərlə həlledici döyüşə başladı. Xürrəmilər də tədbirli fəaliyyət göstərirdilər.Lakin azadlıq müharibəsinin illərlə uzanması və geniş əraziləri əhatə etməsi ona rəhbərliyi çətinləşdirirdi. Ərəblərin güclənməsi və Afşinin tədbirlərindən qorxuya düşən Babəkin müttəfiqi olan yerli iri feodallar ondan uzaqlaşdı. Bununla belə, xürrəmilər mübarizə əzmini itirmirdilər. 836-cı ildə
edib ərəblər üzərində yenidən parlaq qələbə qazandılar. Düşmənin çoxlu canlı qüvvəsi məhv edildi, xeyli silah, ərzaq və pul üsyançıların əlinə keçdi.
837-ci ildə xəlifə Afşinin köməyinə iki böyük ordu və 30 milyon dirhəm pul göndərdi. Hazırlıq işləri başa çatdıqdan sonra Afşinin qoşunu həmin ilin yayında Bəzz qalasına yaxınlaşaraq qalanı mühasirəyə aldı. Afşin döyüşə başlamazdan əvvəl Babəkə sülh təklif etdi. Afşinin Babəkə sülh təklif etməkdə məqsədi Bizansa qarşı müharibədə ondan istifadə etmək idi. Lakin Babək əqidəsindən dönmədi və sülh təklifini rədd etdi. Tərəflər arasında son döyüş daha yaxşı silahlanmış və təchiz olunmuş düşmən üçün əlverişli bir vaxtda, 837-
Babəkin ailə üzvləri və yaxın qohumları da vardı. Babəkin ələ keçirilərək edam olunması Bəzz qalasının süqutundan sonra Babək Azərbaycanın şimalına - Arrana gəldi. Onun Arrana gəlməkdə məqsədi Bizans imperatorunun yanına gedərək yeni qüvvə toplayıb müharibəni davam etdirmək idi. Xəlifə Babəki ələ keçirmək üçün yeni üsula əl atdı. Hər yerə xəbər yayıldı: — Kim Babəkin yerini bildirsə və ya onu tutub ərəblərə təhvil versə, əvəzində ona 2 milyon dirhəm pul mükafatı veriləcək. Hiyləgər və acgöz feodallardan biri Babəki öz mülkünə dəvət etdi, sonra da xəyanət yolu ilə onu ərəblərə təhvil verdi. Babəki Afşinin Bərzənddəki düşərgəsinə gətirdilər. Sonra onu Samirə şəhərinə apardılar. Yola düşməzdən öncə Afşin Babəkin son arzusunu yerinə yetirdi. O, Bəzz qalası ilə vidalaşdı. 838-ci ildə xəlifənin əmri ilə Babək edam edildi. `
Orta əsrlərin digər üsyanları kimi, xürrəmilər hərəkatı da məğlub oldu. Xürrəmilər hərəkatının məğlub olmasının səbəbi aşağıdakı amillərlə bağlı idi:
Azadlıq mübarizəsinin miqyası böyük idi. İllərlə davam edən müharibədə xürrəmilər Xilafətə saysız-hesabsız maddi zərər vurmuşdu. Minlərlə ərəb əsgəri məhv edilmişdi. Onlar arasında Xilafətin ən məşhur sərkərdələri var idi. Xürrəmilər hərəkatının böyük əhəmiyyəti var idi. Belə ki, Babəkin başçılıq etdiyi xalq azadlıq hərəkatı nəticəsində •
Xürrəmilər hərəkatı Xilafətin əsarəti altında olan digər xalqların da azadlıq mübarizəsinə təkan verdi. •
Xilafət sarsıldı və əvvəlki mövqeyini bir daha bərpa edə bilmədi. IX əsrin II yarısından etibarən Xilafətdən asılı olan ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda bir sıra müstəqil yerli dövlətlər meydana gəldi.
Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|