Vii siNİf azərbaycan tariXİ
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bilmək maraqlıdır Ağvan hökmdarı Cavanşirin hökmranlığı; iranlıların basılması
- Cavanşirin Bizans imperiyası ilə yaxınlaşması
- 642-ci ildə
- Bizans imperatoru
- Albaniya dövləti hər il xəzərlərə xərac verməli, bunun əvəzində isə bütün əsirlər və ələ keçirilmiş
- Əməvilər sülaləsinin
- Şimaldan xəzərlərin yürüşü, cənubdan isə iran feodallarının Albaniyaya hücumlarının artması.
- 667-ci və 670-ci ildə
- Albaniyada əhalidən alınan vergilərin üçdə bir hissəsi azaldıldı.
- Cavanşirin şəxsi nüfuzu və dərin biliyi.
- Şimali Azərbaycan - Albaniya Ərəb xilafətinin, Bizansın
- 705-ci ildə
- VIII əsrin əvvəlləri
Cavanşirin dövründə paytaxt Bərdə şəhərinin abadlığına xüsusi diqqət yetirilir, alimlər, şairlər hökmdar tərəfindən himayə edilirdi. Ərəb qoşunlarının Cənubi Azərbaycana hücumu VII əsrin 30-cu illərində ərəblərin Sasanilər dövlətinə hücumları başladı. Ərəb ordusu Sasani imperiyasına hücum edərkən Sasani hökmdarı imperiyaya tabe olan ölkələrin hamısından, o cümlədən Albaniyadan ərəblərə qarşı vuruşmaq üçün qoşun tələb etdi. Albaniya Sasani imperatorluğundan yarımasılı vəziyyətdə olduğu üçün Cavanşir ərəblərə qarşı Sasanilərin tərəfində vuruşdu. Gənc sərkərdə Cavanşir döyüşlərdə igidliyi ilə fərqlənirdi. Lakin apardığı mübarizənin öz ölkəsi üçün mənasız olduğunu görən Cavanşir vətəninə qayıtdı. VII əsrin 40-cı illərində ərəb qoşunları Azərbaycana yürüşə başladılar. Azərbaycanın Sasani imperiyası dağıldıqdan sonra ərəblər Azərbaycanın işğalını genişləndirdilər. Atropatenanın işğalı zamanı ərəblər Ərdəbildə ciddi müqavimətlə rastlaşdılar. Burada da qələbə qazanan ərəblər şimala - Azərbaycan Albaniya dövlətinin ərazisinə doğru irəlilədilər.
Ağvan hökmdarı Cavanşirin hökmranlığı; iranlıların basılması ... ərəblər qalxanlarını birləşdirib İran qoşunlarını darmadağın etmək üçün özləri qabaqcadan hücuma keçdilər. Albaniya sərkərdəsi Cavanşir öz igid döyüşçüləri ilə onların səfləri içərisinə soxulub düşmənlərdən ikisini yerə sərdi, özü üç ağır yara aldı, atı isə dörd yerdən yaralandı. Düşmən onu ... Fərat çayınadək təqib etdi, o isə həmlələri dəf edərək çayı üzüb keçdi. Onun üst-başı qan içində idi, ... Şaha Cavanşirin şücaətindən danışanda şah deyilənləri qəbul edib əmr etdi ki, ona şah sarayında yer ayırıb yanına həkimlərini göndərsinlər.... bir qədər sağalandan sonra Cavanşir şahın yanına gəldi... şah onun belinə mirvari ilə işlənmiş qızıl kəmər və qızıl saplı qılınc bağladı...
Albaniya Erkən Orta əsrlərdə Bizansın, xəzərlərin və ərəblətin hərbi yürüşünə məruz qaldı. Azərbaycan əhalisi Sasanilərin əsarətindən azad olmamış yeni işğalçının - ərəblərin hücumuna məruz qaldı. Ölkənin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün atası Cavanşiri 642-ci ildə hökmdar taxtına oturtdu. Albaniya tarixçi-salnaməçisi Musa Kalankatlmm yaz dığına görə, Cavanşir İberiya sərhədlərindən Hun keçidinə və Araz çayına qədər ərazilərdə hökmranlıq etmişdir. 651-ci ildə ərəblər Sasani imperiyasının varlığına son qoydu. Bu zaman Cavanşir ərəb təhlükəsinə qarşı Bizans imperatoru ilə ittifaqa girdi. Bizans imperatoru II Konstantinlə Cavanşir görüşdə ərələrə qarşı birgə mübarizə yolları müzakirə edildi. Müttəfiqlər birlikdə ərəblərə qarşı müqavimət göstərmək qərarına gəldilər.
Cənubda Azərbaycan Atropatena dövlətinin əraziləri ərəblər tərəfindən işğala məruz qaldığı bir vaxtda şimaldan xəzərlərin Albaniyaya hücumları baş verdi. Yürüşlərin birində Cavanşirin qoşunları xəzərləri məğlub edib ölkədən çıxara bildi. Lakin onların sonrakı yürüşləri daha güclü olduğundan Cavanşir Xəzər xaqanı ilə sülh bağladı və xaqanın qızı ilə evləndi. Bu «nikah diplomatiyası ilə Albaniya hökmdarı ölkəsinin mənafeyini qorudu. Sülhün şərtlərinə görə, Albaniya dövləti hər il xəzərlərə xərac verməli, bunun əvəzində isə bütün əsirlər və ələ keçirilmiş mal-qara geri qaytarılmalı idi.
Cavanşirin Xəlifə ilə yaxınlaşması VII əsrin 60-cı illərində Xilafətdə Əməvilər sülaləsi (661-750) hakimiyyətə gəldi. Əməvilər dövründə ərəblər qonşu ölkələrə müharibələri gücləndirdilər. Xilafətdə hakimiyyət Əməvilər sülaləsinin əlinə keçdikdən Bizans
sonra Cavanşirin Xilafətə qarşı münasibətini dəyişdi. Cavanşirin Xilafətə qarşı münasibətini dəyişdirməsinin aşağıdakı amillərlə bağlı idi: 1. Albaniyanın müttəfiqi olan Bizansın ərəblərlə müharibədə xeyli zəifləməsi. 2. Albaniyanın təklikdə çoxsaylı ərəb qoşunları ilə döyüşdə uğur qazanmağın mümkünsüzlüyü. 3. Şimaldan xəzərlərin yürüşü, cənubdan isə iran feodallarının Albaniyaya hücumlarının artması. Bu amilləri nəzərə alan Cavanşir Xilafətlə münasibətləri diplomatik yolla nizama salmağı qərara aldı. Bu məqsədlə 667-ci və 670-ci ildə iki dəfə Dəməşq şəhərinə gedərək Ərəb xəlifəsi Müaviyə ilə görüşdü. Danışıqlar uğurla nəticələndi. Belə ki, Cavanşirlə xəlifə arasında danışıqlar nəticəsində:
Xəlifənin Cavanşirə güzəştə getməsinin bir neçə səbəbi vardı. Həmin səbəblər aşağıdakılardır:
Albaniyanın müstəqilliyinə son qoyulması Cavanşir uzaqgörən xarici siyasəti nəticəsində Şimali Azərbaycan - Albaniya Ərəb xilafətinin, Bizansın, Sasanilərin və xəzərlərin işğallarından xilas oldu, ölkədə təsərrüfatın və mədəniyyətin inkişafına şərait yarandı. Beləliklə, Cavanşir Albaniyanın daxili müstəqilliyini qoruyub saxlamağa nail oldu. Lakin müstəqilliyə can atan bizanspərəst feodallar sui-qəsd təşkil edərək 681-ci ildə Cavanşiri qətlə yetirdilər. Onun varisləri isə Albaniyanın müstəqilliyini qoruya bilmədilər. VIII əsrin əvvəllərində Cənubi Qafqazdakı Bizan tərəfdarlarını cəzalandırmaq məqsədi ilə buraya ərəb qoşunu göndərildi. Həmin qoşunların bir hissəsi 705-ci ildə Albaniyaya yürüş etdi. Ərəblərin Albaniyaya bu yürüşü nəticəsində:
Albaniyanın daxili müstəqilliyi ləğv edildi.
Albaniyanın idarə olunması xəlifənin canişininə tapşırıldı.
Albaniyada Mehranilər sülaləsinin hakimiyyəti sona çatdı.
Albaniya dövləti süqut etdi. Xəlifə Albaniyanın daxili müstəqilliyi ləğv etdi və Albaniya dövləti süqut etdi
Albaniyada Mehranilər sülaləsinin hakimiyyəti sona çatdı
Albaniyanın idarə olunması xəlifənin canişininə tapşırıldı
əvvəlləri
Xəlifə Albaniya əhalisindən alınan vergiləri üçdə bir qədər azaltdı
Xəlifə Albaniyanın daxili müstəqilliyinə toxunmadı
Cavanşirin Xəlifə ilə görüçünün nəticəsi Şimaldan xəzərlərin, cənubdan isə sasani feodallarının hücumları
Cavanşirin Xilafətə qarşı münasibətinin dəyişməsinin səbəbləri Bizansın Xilafətlə müqayisədə çox zəif olması, hətta özünü belə müdafiə edə bilməməsi
Albaniyanın təklikdə çoxsaylı ərəb qoşunları ilə döyüşdə uğur qazanmağın mümkünsüzlüyü Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|