Uşaq hüquqlarının araşdırılması
Yüklə 0,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Uşaq hüquqları dərslərində fikir yürütmək üçün verilən əsas suallar Haqqında Vasitəsilə Üçün
- Əyani vasitələr
- Demokratik nöqteyi-nəzərdən nizam və intizam
Uşaq hüquqları dərslərində fikir yürütmək üçün verilən əsas suallar Haqqında Vasitəsilə Üçün Müəllim
Şagirdlər uşaq hüquqları haqqında indi nə bilirlər? Konkret sinif otağında və ümumiyyətlə, məktəb icmasında uşaq hüquqlarının prinsipləri hansı yollarla müşahidə olundu? Məktəbdən kənarda necə hərəkət etməyi öyrənmə: Şagirdlər öz gələcək həyatları üçün nə öyrəndilər? yaşamaq üçün qaydaların zəruri olduğunu konkret öz təcrübələrində hiss edir və uşaq hüquqlarının məhz belə etdiyini anlayırlar. Şagirdlər demokratiyada qaydaların necə yaradıldığını başa düşürlər. Onlar qərarın demokratik qəbulu prosesində iştirak etməyi bacarırlar. Şagirdlər Mən uşaq hüquqları haqqında nə öyrəndim? Mən uşaq hüquqlarını sinifdə necə təcrübədən keçirdim? İndi mən hansı fəaliyyətə qadirəm?
Mən indi bilirəm ki, sinfimiz üçün qaydaların işlənib hazırlanmasında iştirak etmək hüququm var. Mənə aydın oldu ki, uşaq hüquqları konvensiyasının hazırlanması da buna bənzər bir proses olub.
Şagirdlər anlayırlar ki, hüquq və vəzifə bir-biri ilə ahəng təşkil edir. Onlar dərk edirlər ki, qaydaları insanlar özləri üçün yaradıblar, bu qaydalar dəyişdirilə bilər və müəyyən məcburi olacaq hansısa bir qaydanı razılaşdırmaq asan məsələ deyil. İndi mən öz ailəmdə, bizim idman klubunda, yaxud dostlarımla rəftarımda oxşar qaydalar tapmağa çalışacağam. Biz bu cür qaydaların müəyyən olunması prosesində mümkün qədər çox adamın iştirak etdiyinə və kompromis yolu ilə razılığa gəlindiyinə əmin olmalıyıq.
Jurnal və qəzetlərdən kəsilmiş şəkillər Qayçı Yapışqan
Jurnallar Vərəqlər
Prosedur Dərs 1
Müəllim layihəyə giriş verir. O, “hüquq və vəzifə” məsələsini şagirdlərlə müzakirə edir. Sonra dərs Avropa Şurasının vəsaitində müəyyən edilmiş mərhələlərlə davam edir. 1. Qrup yaratma “oyunu”ndan (məsələn, janqlyorlar, skripkaçılar və sair qruplar formalaşdırmaq üçün həmin peşələrə xarakterik olan əşyaların təsvir olunduğu və ya adı yazıldığı kartların paylanması) istifadə etməklə, sinifdəki şagirdlər sayından asılı olaraq, üç, altı və ya doqquz qrupa bölünürlər. Çalışın ki, hər qrupda beş nəfərdən artıq şagird olmasın. Qruplar A, B, yaxud C qrupu adlandırılır. 2. Hər qrup öz sözçüsünü təyin edir. Onlardan sözçünü necə seçdiklərini soruşun. 3. Hər qrupda üç hissəyə bölünmüş bir vərəq kağız olur. Vərəqin ən üst hissəsində şagirdlər sinifdəki hər kəsin (o cümlədən, müəllimin) malik olduğunu düşündükləri hüquqları yazırlar. Onlar sinifdəkilərin “hüquqları” kimi başa düşdükləri hər bir təklifi vərəqə yazmalı və nömrələməlidirlər. 4. Şagirdlərdən bu tapşırığın öhdəsindən nə dərəcədə gələ bildikləri barədə fikirlərini soruşun. Sizə nələr kömək oldu? Bəs nələr mane oldu? 5. Vərəqi növbəti qrupa ötürün (A qrupu B-yə, B qrupu C-yə, C isə A-ya ötürür). 6. Şagirdlər əvvəlki qrupun yazdığı hüquqları nəzərdən keçirirlər. Həmin hüquqlara hörmət etmək üçün biz hansı vəzifələr, yəni öhdəliklər daşıyırıq? Biz nə etməli, necə hərəkət etməliyik? Məsələn, “Hər kəsin eşidilmək hüququ var”, deməli, “Bizim eşitmək öhdəliyimiz/vəzifəmiz var”. Vərəqin üst hissəsinə yazılmış hüquqların hər birinə uyğun gələn vəzifələr vərəqin orta hissəsində yazılır. Dərsin sonunda müəllim bütün vərəqləri toplayır ki, gələn dərsədək onları nəzərdən keçirsin. Dərs 2
Müəllim qaydalarla bağlı əsas məsələləri müzakirə etməyə ruhlandırır: Qaydalarla bağlı məni narahat edən nədir? Qaydalarla bağlı məni sevindirən nədir? Qaydaları kimlər yaradır? Qaydaları kimlər tətbiq edir? Aşağıdakı mətn və ya onun ixtisar olunmuş variantı, yaxud müəllimin şifahi informasiyası ilk iki suala cavab tapmağa kömək edə bilər. Demokratik nöqteyi-nəzərdən nizam və intizam 1. Bütün hallarda və şəraitlərdə nizam vacibdir. Nizamsız və əsas qaydalarsız qrup demokratik qrup ola bilməz. 2. Qadağaların olması da vacibdir. Qaydalar yanlış və ya əlverişsiz ola bilər, fəqət nə qədər ki həmin qaydalar dəyişdirilməyib, onlara hörmət olunmalıdır. Ancaq onların dəyişdirilməsi də qeyri-mümkün olmamalıdır. 3. Uşaqlar lap erkən yaşlarından qaydaların yaradılmasında və onların tətbiq edilməsində iştirak etməlidirlər. Yalnız bu yolla onlar qaydalarla yaxından tanış olurlar. 4. Şagirdlərin bir-birinə qarşılıqlı inamı və hörməti olmasa, sinif bir icma kimi fəaliyyət göstərə bilməz. Bəzi hallarda sinifdə belə bir mühit yaratmaq müşkül ola bilər. 5. Sinif otağında komanda ruhu rəqabət hissini əvəz etməlidir. 6. Sinifdə mehriban əhval-ruhiyyənin olması olduqca mühüm əhəmiyyətə malikdir. 7. Müəllimin sosial qabiliyyətləri sinifdə aşağıdakılara nail olmaqda ona böyük yardım edir: demokratik idarəçilik, qrupa aid olmaq hissinin aşılanması, ünsiyyət qurulması və sair. 8. Ünsiyyət demokratik idarəçiliyin hökm sürdüyü sinifdə daima müşahidə olunan reallıqdır. 9. Şagirdlər – həm qızlar, həm də oğlanlar yeni- yeni şeylər öyrənməyə və səhvlərdən nəticə çıxarmağa həvəsləndirilməlidirlər. “Nizamsız və əsas qaydalarsız qrup demokratik qrup ola bilməz” 10. Qoyulmuş məhdudiyyətlər çərçivəsində belə, müəyyən azadlıqlar olmalıdır. Yalnız bu halda fərdi məsuliyyəti inkişaf etdirmək olar. 11. Nizam və intizam yalnız o halda böyük istəklə qəbul edilib yerinə yetirilər ki, bu nizam və intizam hər bir fərdin özünü ifadə etməsinə kömək etsin və qənaətbəxş əlaqələri və iş şəraitini yaxşılaşdırmaqda qrupa yardımçı olsun. Sinif əvvəlki dərsdə olduğu kimi qruplara bölünür, hər kəs öz əvvəlki qrupunda yerini alır. Müəllim nəzərdən keçirdiyi vərəqləri qruplara paylayır və izahat verir. 7. Müəllimin izahı. Qaydalar üçün qaydalar. Sinifdə daha çox müşahidə olunan bir neçə qayda seçin. Onlar pozitiv şəkildə ifadə olunmalıdır, yəni “nəyisə etməyin!” yox, “nəyisə edin!” formasında. Onlar konkret olmalı və tələb olunan hərəkəti və ya rəftarı təsvir etməlidir; məsələn, eşidilmək hüququ; bizim eşitmək vəzifəmiz; qayda – başqaları danışanda sakit olun. 8. Vərəqləri bir daha qruplar arasında dəyişdirin. Hər qrup o biri iki qrupun yazdıqlarını nəzərdən keçirir. Ən çoxu beş qayda üzərində razılığa gəlinir və bunlar vərəqin aşağı hissəsində iri hərflərlə yazılır. Vərəqin bu hissəsini kəsib divara yapışdırın. Hə qrupun sözçüsü qaydaları bütün sinfə izah edir. Müəllim şagirdlərin qaydalarla bağlı sonrakı seçimlərinə də nəzarət edir, bir- birinin eyni olan və ya üst-üstə düşən qaydaları ixtisar edir. (Bəzi qruplar təklif etdikləri müəyyən bir qaydanın ixtisara salınması ilə razılaşmaya bilərlər; belə vəziyyətdə sözügedən qaydanın təklif olunan versiyaları müqayisə olunur, versiyalarda eyni, yoxsa fərqli qaydalardan bəhs olunduğu aydınlaşdırılır və bu işdə danışıqlar aparmaq və arqumentlər gətirməklə qarşı tərəfi inandırmaq bacarığı tələb olunur.) 9. Qaydaların səsə qoyulması. Hər şagirdin sinifdə tətbiqini lazım bildiyi bu və ya digər qaydaya “xərcləmək” üçün dörd jetonu olur. O, hər jetonunu bir qaydaya verməklə dörd qayda da seçə bilər, dörd jetonun dördünü də eyni bir Yüklə 0,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|