22
Klinik
Hafif ve orta dereceli asidozda altta yatan neden bağlıdır. Serum pH <7.20 ise
kardiyak kontraktilite etkilenebilir, pulmoner vazokonstriksiyon ve pulmoner hipertansiyon
gelişebilir. Asideminin akut etkileri arasında protein yıkımı, ATP sentezinde azalma ve
insülin direnci gözlenir. Hiperkalemi olabilir. Kompansasyon için solunum hızlanır ve
hastalarda takipne gözlenebilir. İleri dönemde letarji ve koma gelişir.
Tedavi
1. Metabolik asidozun düzeltilmesinin temel ilkesi altta yatan nedenin tedavisidir.
2.Alkali tedavisi: Sodyum bikarbonat (NaHCO
3
), sodyum asetat (veya potasyum asetat) ve
trometamin metabolik asidozda kullanılabilen ilaçlardır. Alkali tedavisinde 50 yıldan uzun
süredir en sık kullanılan ilaç sodyum bikarbonat olmakla beraber bugüne kadar yararı
kanıtlanmadığı gibi giderek artan sayıda araştırma bikarbonatın olası zararlı etkilerine dikkat
çekmekte ve etkinliğini sorgulamaktadır. Sodyum bikarbonatın istenmeyen etkileri beyin kan
akımındaki dalgalanmalar, intrakraniyal kanama, hemoglobin disosiasyon eğrisinin sola
kayması sonucu doku hipoksisi, CO
2
artışı sonucu hücre içi asidozun kötüleşmesi, hacim
yüklenmesi, hipernatremi, miyokard hasarının artması ve kardiyak fonksiyonlarda
bozulmadır. Sistematik değerlendirmelerde, gerek doğum odasındaki canlandırmada gerekse
pretemlerdeki metabolik asidoz tedavisinde sodyum bikarbonat kullanımının mortalite veya
morbiditeyi azalttığına dair bir kanıt bulunmamıştır.
KanıtlanmamıĢ olmakla beraber sodyum bikarbonat, sadece devam eden renal
veya gastrointestinal kayıpların yerine konulması için kullanılabilir.
Ventilasyon ve
hidrasyon durumu yeterli VE anyon açığı normal olan bebekte serum pH <7.10 VE
plazma bikarbonat düzeyi <10 mEq/L veya baz açığı >
-
10 mEq/L ise intravenöz sodyum
bikarbonat tedavisi verilebilir.
Doğumsal metabolizma hastalıklarında derin metabolik
asidoz varlığında da çok yavaĢ ve kontrollü bikarbonat perfüzyonu yapılabileceği
bildirilmekte,
ancak
hiperamonyeminin eĢlik ettiği durumlarda bikarbonat
perfüzyonunun ensefalopatiyi kötüleĢtirebileceğine de dikkat çekilmektedir.
Baz defisitinin düzeltilmesi için gereken total doz aşağıdaki formüle göre hesaplanır
(bikarbonatın dağılım hacmi ESS hacmi kadardır, ancak riskler ve yan etkiler dikkate
alındığında %30 oranının kullanılması yeterlidir). Bikarbonat verilmesiyle ortaya çıkacak
solunum kompanzasyonu da düşünüldüğünde istenen bikarbonat düzeyinin 15 mEq/L olarak
kabul edilmesi güvenli bir yaklaşımdır (solunum kompanzasyonu sonucu oluşacak pCO2
düzeyi yaklaşık 30 mmHg).
23
HCO
3
-
(mEq) =
[
Ġstenen HCO
3
-
- ölçülen HCO
3
-
(mEq/L)
]
x Tartı (kg) x 0.3
HCO
3
-
(mEq) = BE (mEq/L) x Tartı (kg) x 0.3
Asidozun ağırlığına göre hesaplanan açığın yarısı 1-4 saat içinde yavaş infüzyonla
verilir ve kan gazı ölçümü tekrarlanarak tedavi devamı 8-24 saat için planlanır. Hedef, pH
değerini 7.20 üzerine çıkarmaktır. Alternatif olarak ağır asidozda 1-2 mEq/kg NaHCO
3
yavaş
intravenöz infüzyon ile (en az 30 dakikada) de verilebilir (bikarbonat düzeyini yaklaşık 3-6
mEq/L yükseltecek miktara karşılık gelir). Verilecek % 8.4 bikarbonat solüsyonu yarı yarıya
sulandırılmalıdır (%4.2, 0.5 mEq/mL). Düzeltme tedavisi sırasında verilen hacim ve sodyum
da günlük sıvı ve elektrolit hesaplarına katılmalı (1 mL sodyum bikarbonat içinde 1 mEq Na
vardır), bikarbonat ile uyumsuzluk yapabilecek kalsiyum gibi içeriklerin olmamasına dikkat
edilmelidir.
Tris-hidroksimetil-aminometan (THAM). Karbondioksit salınımına neden olmaksızın
asitleri nötralize edebilen, tamponlama gücü bikarbonattan daha iyi olan ve hem metabolik
hem de respiratuvar asidozu olan hastalarda tercih edilebilecek bir preparattır ancak
ülkemizde
bulunmamaktadır.
Ayrıca
yenidoğanlarda
hipoglisemi,
hiperkalemi,
ekstravazasyona bağlı nekroz gibi yan etkiler bildirilmiştir.
Renal replasman tedavisi. Renal yetmezliği, hiperpotasemisi ve metabolik asidozu olan
bebeklerde hemodiyaliz veya periton diyalizi düşünülebilir.
Shohl solüsyonu. Kronik metabolik asidozu olan çocuklara oral baz tedavisi uygulanır.
Büyük çocuklar için sodyum bikarbonat tabletleri vardır. Ancak bebeklerde sodyum sitrat
veya potasyum sitrat içeren oral solüsyonlar (Shohl solüsyonu) kullanılır. Tip I veya II
RTA’da hipokalemi de olabileceği için potasyum sitrat tercih edilirken, böbrek yetmezliği
olan bebeklerde sodyum sitrat kullanılır.
Shohl solüsyonu formülü aşağıda verilmiştir:
Sodyumlu Shohl Solusyonu
Potasyumlu Shohl Solusyonu
140 g sitrik asid, 98 g sodyum sitrat, 1000
mL distile su (1 mEq HCO
3
/ mL)
54 g potasyum sitrat, 49 g sodyum sitrat,
1000 mL distile su (1 mEq HCO
3
/ mL)
Doz: 2-20 mEq/kg/gün, 3-4
doza bölerek
Doz: 2-20 mEq/kg/gün, 3-4 doza bölerek