Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
ədəbi prosesləri tənqidin klassik metodologiyası və mətnə yanaĢma prinsipləri ilə əhatəli Ģərh etmək çətindir. Əsas məqsədi milliyyətsizləĢdirmə olan və milli mədəniyyətlərin baĢı üzərində Domokl qılıncı kimi dayanan qloballaĢma təhlükəsini də nəzərə alsaq, demək olar ki, Azərbaycan tənqidinin milli ideologiya və strategiyasının iĢlənib hazırlanması təxirəsalınmaz vəzifələrdən biri kimi qarĢıda durur. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, tənqidçi- ədəbiyyatĢünas Nizami Cəfərov bu istiqamətdə ardıcıl və sistemli fəaliyyət göstərən alimlərimizdəndir. Onun müxtəlif illərdə qələmə aldığı «Kitabi-Dədə Qorqudla Ġslama keçidin poetikası», «Genezisdən tipologiyaya», «Qədim türk ədəbiyyatı», «Dilin etnik yaddaĢı» kimi fundamental əsərləri milli ədəbiyyatĢünaslığa böyük töhfədir. 2004-cü ildə nəĢr olunan «Klassiklərdən müasirlərə» kitabında toplanmıĢ bir çox məqalələr isə həmin araĢdırmaların davamı olmaqla daha konseptual əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan ədəbiyyatının tarixi, mənĢəyi, predmeti, dövrləri, intibahı, qədim türk epos mədəniyyətindən yazılı ədəbiyyata keçid mərhələsi, bədii, dini-estetik, ideya-fəlsəfi istiqamətlərinin milli və ümumĢərq mədəniyyəti kontekstində Ģərhi verilən bu
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
müəyyənləĢdirməklə, həm ona, həm də ədəbiyyatımıza yön verərək baĢsız atlı durumundan xilas edə bilən ədəbi strategiya örnəyi kimi çox böyük dəyərə malikdir. Dünya ədəbiyyatĢünaslığı və elmi-nəzəri fikrindən məlumatsızlıq da çağdaĢ ədəbi tənqidin kəsiri kimi qabarıq hiss olunmaqdadır və bu çatıĢmazlıq nüfuzlu qələm sahibləri tərəfindən dönə-dönə qeyd olunub.Son dövrdə bu boĢluğun doldurulması yönündə də ciddi iĢlər görülür. Mən ilk növbədə Bakı Slavyan Universiteti Tərcümə Problemləri Mərkəzinin «Filoloqun kitabxanası» seriyasından tərcümə və çap etdirdiyi bir neçə kitabın adını çəkmək istərdim. Bunlar görkəmli alim Məmməd Qocayevin tərcüməsində M. Baxtinin «Dostoyevki poetikasının problemləri», Aydın Talıbzadənin tərcüməsində Y. E. Qolosovkerin «Mifin məntiqi» və N.Xomskinin «Dil və təfəkkür» kitablarıdır. Slavyan Universiteti Tərcümə Problemləri Mərkəzində professional mütərcimlər tərəfindən çevrilmiĢ adıçəkilən əsərlər hər bir tənqidçinin stolüstü kitabı ola bilər.Ümid edirik ki, Mərkəz gələcəkdə ümumdünya filoloji fikrindən yeni qiymətli tərcümələr etməklə ədəbi tənqidin elmi-metodoloji bazasını daha da möhkəmləndirəcək. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
məlum kəsiri aradan qaldırmaq üçün təĢəbbüs göstərmiĢlər. Məsələn, Ģair-tərcüməçi Səlim Babullaoğlunun baĢ redaktoru olduğu «Dünya ədəbiyyatı» dərgisinin xəttiylə çıxan çağdaĢ gürcü və özbək ədəbiyyatından seçmələr kitabında bu ölkələrin avanqard tənqidindən çevirmələr verilib. Sözügedən ölkələrin ədəbiyyatlarındakı proseslərin əsas istiqamətlərini əks etdirən bu nümunələr uzun müddət postsovet məkanında eyni ideoloji sistemdə yaĢamıĢ ölkələrdəki analoji prosesləri müqayisə baxımından xeyli material verir. Bu sırada Əsəd Cahangirin Leonid Andreyev, Ġrina Adelgeym, ġota ĠotaĢvili, Aleksandr Dugin, Ġlya Ġlin, Cozef Kerrol, Ġlqar Fəhminin Sergey Kornev, Dmitri Zatonski kimi tanınmıĢ tənqidçilərdən etdiyi tərcümələr də qeyd edilməlidir. Təəssüf ki, son tərcümələrin əksəri postmodernizmlə bağlıdır və daha fundamental təmayüllər diqqətdən kənarda qalıb. Bununla belə, onlar son illər ədəbiyyatımızı baĢına götürmüĢ postmodernizm hərcmərcliyinə, xaosa müəyyən bir aydınlıq gətirməsi ilə diqqəti çəkir. Amma biz nə qədər Avropa elmi-nəzəri fikri ilə inteqrasiyaya cəhd etsək də, unutmamalıyıq ki, Azərbaycan ədəbiyyatı əsas kökləriylə ümumĢərq
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
RegionlaĢma dövründən sonra bu ənənələrin bir qismi qırılıb. On yeddinci əsrə qədər Azərbaycan ədəbiyyatının, xüsusən poeziyanın nəhəng bir qolunu təĢkil edən təsəvvüf Ģeiri də qırılmıĢ ənənələrin badına gedərək tənəzzülə uğrayıb. Yazıçı-tərcüməçi Afaq Məsudun «Xəzər» jurnalında sufi fikir tarixinin görkəmli nümayəndələrindən etdiyi tərcümələr bu qırılmıĢ ənənələrin bərpasına yeni təkan verə bilməsi baxımından çox əhəmiyyətlidir. «Ədəbiyyatımızın Vaysman xəstəliyi» məqaləsində Elçin tənqidin qüsurlarından danıĢarkən yazır: «Bizim ədəbi prosesimizin və ilk növbədə tənqidimizin qüsurlarından biri ziyalılığın çatıĢmazlığıdır». Təəssüf ki, həmin vəziyyət bu gün də davam etməkdədir. Və mən bu fikrə çağdaĢ tənqiddəki rəhmsizlik, ədalətsizlik, qeyri-əxlaqi yanaĢma hallarını da əlavə edərdim. Bəzən belə faktlar baĢ verir ki, tənqid ədəbiyyat tarixində danılmaz yeri olan qələm sahiblərinin, yaxud, çağdaĢ ədəbiyyatın istedadlı nümayəndələrinin üzərinə yenilik adı altında qərəzli hücumlar edir, ziyalı etikası, mizan-tərəzi bilmərrə unudulur. Təhlil zamanı subyektə Ģəxsi münasibət yaradıcılığa obyektiv münasibəti önləyir. Bu yolverilməz və bağıĢlanmazdır. Bu tənqidçi əxlaqına,
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|