Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
tənəzzülü təfəkkürün intiharı kimi dəyərləndirib. Mən hesab edirəm ki, tənqidçi vicdanının intiharı təfəkkürün intiharından daha təhlükəlidir. Çünki heç bir meyara etina etməyən, vicdansız və ədalətsiz tənqidçi təfəkkürü ədəbiyyatı susuz, bəhrəsiz səhralığa apara bilər. Ötəri də olsa, tez-tez rastlanan iki mənfi meyli də qeyd etmək istərdim. Bu meyllərdən birincisi mətnə sədaqətsizlikdir. Yəni, tənqidçi real mətndən yox, özünün Ģəxsi fantaziyalarından çıxıĢ edərək oxucunu azdırır və yazıçı ilə oxucu arasında körpü yaratmaq funksiyasından daha çox, o körpünü yandıran təxribatçı funksiyasını yerinə yetirir. Daha bir bağıĢlanmaz hal ədəbi fakta münasibətdə tənqidin dövlət ittihamçısı, prokuror qismində çıxıĢ etməsidir. Halbuki, tənqid ədəbiyyatın vəkili, müdafiəçisi, sipəri olmalıdır. Bir Ģərtlə ki, tənqidin özünün də müəyyən müdafiə sipəri olsun. Reallıq isə budur ki, ədəbiyyatın keĢiyini çəkməli olan tənqidin özü tam müdafiəsiz vəziyyətdədir.Tənqidçi yuxusuz gecələr, aramsız mütaliə, səhhətini itirmək, maddi məhrumiyyətlər bahasına Sözü qoruyur. Bəs tənqidçinin Ģəxsiyyətini, hüquqlarını kim qoruyur? Mətbuat haqqında qanunlarmı, məhkəməmi, ayrı-ayrı
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
artıq öz vicdanının da səsinə qulaq asmır. Nəticədə cəmiyyətdən, ədəbi mühitdən müdafiə görməyən tənqidçidə Ģərdən, nalayiq iftiralardan, qoluzorlulardan, cibizorlulardan, qrup, Ģəbəkə hücumundan özünümüdafiə hissi baĢ qaldırır və o çox zaman deyə biləcəklərindən daha çox deyə bildiklərini deyir. Bundan isə yenə də ədəbiyyat uduzur. Bəs nə etməli?
«Hər kimin ağı qara isə, utansın!»
ÇağdaĢ ədəbi tənqidimiz: problemlər, mülahizələr…
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
Muzeyinin Gənc Alimlər ġurasının təĢəbbüsü ilə «ÇağdaĢ tənqidimizin vəziyyəti» mövzusunda keçirdiyi elmi seminarın materialları
ĠĢtirakçılar:
Mübariz Məmmədli Rahid Ulusel Vaqif Yusifli Əsəd Cahangir Aydın Xan Məlahət Kələntərli ġəfəq Əlibəyli Kamil Allahyarov Nərgiz Cabbarlı Raminə Məmmədova Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat Muzeyinin əməkdaĢları Gənc Alimlər ġurasının üzvləri tələbələr
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
MÜBARĠZ MƏMMƏDLĠ: XoĢ gəlmisiniz. Azərbaycan ədəbiyyatının indiki dövrünü sovet dövrü ilə müqayisə edək. Sovet dövründə ədəbiyyatĢünaslığın digər sahələrində olduğu kimi, ədəbi tənqiddə də bir nihilizm var idisə, indi biz daha çox özünəməftunluğa, narsisizm deyilən bir Ģeyə rast gəlirik. O vaxtlar biz bəzən bədbin olur, deyirdik ki, ədəbi proseslə ayaqlaĢmırıq, bizdə Çingiz Aytmatov, Nodar Dumbadze kimi yazıçılar yetiĢmir, ədəbiyyatımızda «hadisə» ola biləcək əsərlər yoxdur və sair… Amma indi əsassız olaraq, sübutsuz-filansız özünəməftunluğa varırıq, özümüzə aludə oluruq. Bu, ifrat dərəcəyə varmaqdı. Elə bilirəm özünəməftunluq və özündənimtina – bunların hər ikisi inkiĢafımıza xələl gətirən Ģeylərdi. Tənqidimiz də bu qüsurlardan xali deyil. Ġndi isə «ÇağdaĢ tənqidimizin vəziyyəti» adlı məruzə ilə çıxıĢ etmək üçün sözü Rahid Uluselə müəllimə verirəm. Sonra məruzə ətrafında çıxıĢlar olacaq.
RAHĠD ULUSEL: Tənqid hər hansı normal cəmiyyət və mədəniyyətin vacib komponentidi. O, mədəniyyətdə təlim üslubu yaradır. Ġnsanlar düĢünür, araĢdırır, tənqidçilər www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
Yəni ədəbiyyatda tənqidi baxıĢın özü də tənqidi münasibətin obyekti ola bilir. Son üç yüz ildə ġərq cəmiyyətlərinin Qərb cəmiyyətlərindən geriqalma səbəblərindən biri də budur ki, ġərq mədəniyyətləri əsasən monoloq üslubu, monoloq ruhu, Qərb cəmiyyətləri isə tənqid, özünütənqid ruhunda inkĢaf edib. Monoloq üslubu ġərqdə monarxiyaya, yuxarıdan deyilənlərə sözsüz itaətə gətirib çıxarıb. Qərbdə isə aĢağıdan yuxarıya cəmiyyət daim özünü tənqid edib. Təsəvvür edin ki, Volter öz malikanəsindən bütün Avropaya məktublar yazırdı. Ġndi məlum olur ki, o, ömrü boyu 70.000 məktub yazıb. Bu məktubların böyük əksəriyyəti Avropa monarxiyasını tənqid ruhunda idi. Tənqid təkcə ədəbiyyatda deyil, mədəniyyətin ümumi ruhunda olmalıdı. Adətən, bizdə belə olmur, çox təəssüf… Mən gənclik yaĢlarında, universiteti qurtaran vaxtlarımda bir kitab yazmıĢdım: «Tənqidin metodologiyası». Təsəvvür edin ki, Rəsul Rza kimi hörmətli, nüfuzlu bir Ģəxs, Aslan Aslanov kimi bir adam nə qədər çalıĢdılarsa, o kitabı həmin vaxt çap etdirə bilmədilər. Əleyhdarlarım deyirdilər ki, bunu gənc alim yazıb, olmaz belə. Demək istəyirəm ki, Azərbaycan cəmiyyətində tənqid qəbul olunmurdu. Sağ olsun Anarı, «Qobustan» jurnalının
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|