Tikuv buyumlarini konstruksiyalash va texnologiyasi

Nazorat va muxokama savollari.

1. 
   Tikuv korxonasining ishlab chiqarish strukturasi.
   
2. 
   Tikuv korxonalarining turlari.
   

MA`RUZA № 2 (2 soat)
MAVZU: TIKUV KORXONA TURLARI VA ULARNI TASNIFI
Reja

1. 
   Tikuv korxonalarining klassifikatsiyasi.
   
2. 
   Tikuv korxonalarining quvvati, ixtisoslanishi, kooperatsiyalashtirish va ishlab chiqarish jarayonini sxemasi bo`yicha xarakteristikasi.
   

Korxona turlarining klassifikatsiyasi
Ixtisoslashtirilganligiga, kooperatsiyalashtirilishiga, ishlab chiqarish jarayonini tarkibiy tuzilishi va quvvatlariga qarab tikuvchilik korxonalari turlicha bo‘ladi.
Bir yoki bir nechta turdosh buyumlarni oqimga xech qanday o‘zgartirish kiritmay (mavsumiydan tashqari) ishlab chiqaradigan korxona ixtisoslashtirilgan korxona deyiladi. Turdosh buyumlar deb quyidagilarni aytish mumkin:
- jun gazlamadan erkaklar paltosi va mavsumiy erkaklar, ayollar va o‘smirlar paltosi;
- jun gazlamadan o‘smirlar va erkaklar kostyumi;
-maktab yoshigacha va yasli yoshidagi o‘g‘il bolalar qishki, mavsumiy va engil paltosi va boshqalar.
Detallarni tayerlash, yig‘ish va pardozlash ishlari alohida tsex yoki oqimlarga ajratilgan bo‘lsa, bunday korxonalarda detallarga ishlov berish guruhlari ixtisoslashtirilgan bo‘lishi mumkin.Bunda ishlab chiqarish jarayoni bitta yaxlit oqimdek tuziladi.
Ayrim hollarda mamlakatning u yoki bu viloyati, tumani asosiy sanoat markazlaridan ancha yiroqda joylashgan bo‘lsa, ko‘p assortimentli korxonalarni loyixalash maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Bunday hollarda mamlakat tashqarisidan tikuvchilik mahsulotlarini keltirmay turib, ushbu viloyat va tumanlar axolisi talabini qondirish mumkin bo‘ladi.
Korxona ishlarini kooperativlashtirish bo‘yicha mustaqil yoki boshqa korxonalar bilan birlashtirilgan bo‘lishi mumkin. Ishlab chiqarish birlashmasi qoida bo‘yicha 3-5 ta, ayrim hollarda ko‘p korxonalardan iborat bo‘lishi mumkin. Ularni quyidagilarga asosan tashkil etiladi:
- birlashma korxonalari tomonidan texnologik jixatdan turdosh bo‘lgan mahsulotlar assortimentini ishlab chiqarishi bo‘yicha;
- birlashmaga kirgan korxonalarni joylashishi bo‘yicha, ya`ni ular bir-biriga yaqin joylashgan bo‘lishi kerak (bir shaharda yoki aholi yashash joyiga yaqin joylashgan, xududi yaqin bo‘lgan korxonalar);
- detallarni tayyorlash va buyumga ishlov berish bosqichlarini ixtisoslashtirish darajasi bo‘yicha tajriba, bichish tsexlarini, omborxonalarni, uskunalarni kapital ta`mirlashni markazlashtirish.
Korxonalar nafaqat ishlab chiqariladigan maxsulotlarni turdoshligi bo‘yicha birlashtiriladi, balki savdo-tikuv sanoati birlashmasi (STSB) yoki ilmiy-ishlab chiqarish birlashmalari (IIChB) ham tashkil etilmoqda.
Tikuvchilik korxonalari ishlab chiqarish sxemasi bo‘yicha farqlanadilar. Birlashmalar maxsulotlarni tayyorlashda tugallangan yoki tugallanmagan tsikl asosida tuzilgan bo‘lishi mumkin. (2,3,4,5-rasm).

Mol bilan ta'minlovchi

Istеmolchi

Tikuv korxonasi



Tikuv ishlab chiqarish

Xom ashyo

Т₁Ц

БЦ

Т₂Ц

ШЦ

ТМО

Bozor

а

Tikuv korxonasi

Mol bilan ta'minlovchi

Istеmolchi

Tikuv ishlab chiqarish




Xom ashyo

Т₁Ц

БЦ

Т₂Ц

Т₃Ц

ПЦ

ТМО

Bozor

b
2-rasm. Tugallangan tsiklli kichik (a), o‘rta va katta (b) quvvatli korxonalarning strukturaviy sxemasi

3-rasm. Tugallangan siklli korxona- oqimning strukturaviy sxemasi

Xom ashyo


Т₁Ц

БЦ

Т₂Ц

ПЦ

ТМО

Bozor


Mol bilan ta'minlovchi

Istеmolchi

Tikuv ishlab chiqarish

Т₃Ц-1

Т₃Ц-2


Korxona filiallari

5- rasm Tugallanmagan siklli ishlab chiqarish birlashmasini strukturaviy sxemasi

Xom ashyo


Т₁Ц

БЦ

Т₂Ц

Т₃Ц-1

ПЦ

ТМО

Bozor


Tikuv ishlab chiqarish

Mol bilan ta'minlovchi

Istеmolchi

Т₃Ц-2

Korxona filiallari

6- rasm Tugallangan siklli ishlab chiqarish birlashmasini strukturaviy sxemasi

slatma: T₁TS – tayyorlov tsexi, BTS - bichish tsexi, T₂TS – tajriba tsexi, PTS – pardozlash tsexi, TMO – Tayyor maxsulot ombori, T₃TS – tikuv tsexi, T₃TS-1, T₃TS-2 – filialdagi tikuv tsexlar.
Ishlab chikarish sxemasi turlarining ko‘pligi ularda ishlab chiqariladigan mahsulot soniga bog‘liq. Kam quvvatli korxonalarda ko‘proq maxsulotlarni ishlab chiqarish tugallanmagan tsikl asosida bajariladi, bunda korxona uchun ajratilgan resurslardan (ajratilgan maydon, materiallar, ishchi kuchi, jixozlar) ratsional foydalaniladi.
Kiyim ishlab chiqarish jarayonining tugallangan texnologik tsikli ko‘prok o‘rta va katta quvvatli korxonalarda qo‘llaniladi. Korxonalarning quvvati qanchalik katta bo‘lsa, ular shunchalik ixtisoslashtirilgan bo‘ladi. Bu esa, zamonaviy texnika va texnologiyadan foydalanish darajasini oshiradi.

6 - rasm. Korxona turlarining klassifikatsiyasi