T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ kamu yönetiMİ ve siyaset biLİMİ (Sİyaset biLİMİ) anabiLİm dali
Yüklə 2,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
24 görülen devletlerin egemenliğinde ortaya çıkan pan-milliyetçi hareketler kendilerini kültürel düzeyle sınırlama yolunu seçerlerken, bağımsız bir devlette beliren pan- milliyetçi hareket siyasal birleşme hedefini de içermesi bağlamında daha militarist özellikler taşımaktadır. Hans Kohn’un işaret ettiği gibi, egemen, bağımsız bir devlette ortaya çıkan pan-milliyetçi hareket, kendi emperyalist genişlemesini, sözde zayıf “kardeş”lerine yardım adı altında, bu kardeşlerin de zararına olarak da gerçekleştirmek ister. 82 Bağımsız devletlerde, Antony Smith’in tespit ettiği gibi etnik milliyetçilik ve bunun kardeşi pan-milliyetçilik irredentist politikaları da gündeme sokar. Bu noktada bir pan-milliyetçi hareketin kendisini kültürel düzeyle sınırlamasının nedenleri üzerinde düşünmek gerekir. 83 Bu kültürel düzeyle sınırlama iki nedenle gerçekleşebilir. Birincisi, panslavizm örneğinde görüldüğü gibi, pan- milliyetçi harekete temel oluşturan unsurun, küçük ve zayıf olan parçasında ortaya çıkan pan-milliyetçilik, ulusal benliğin korunmasını, sosyal ve siyasal bir takım haklar elde edilmesini sağlamaya dönük olması bağlamında, “güçlü ve büyük” olan “ağabey”e yüzünü dönerken, kendi ulusal varlığının, bu güçlü “ağabey” tarafından yutulmasından da ürkmektedir. Dolayısıyla yalnızca kültürel birliktelik, bu güçlü kardeşin desteğini elde etmeyi sağlayabileceği gibi, bu güçlü kardeş içerisinde erimenin de önüne geçecektir. Pan-milliyetçi hareketin kendisini kültürel düzeyle sınırlamasının bir başka durumu da bağımsız bir devlette ortaya çıkmasına rağmen, bu devletin ve kendi hareketlerinin güçsüzlüğünün bilincinde olarak siyasal birlikteliğin olanaksız görülmesi ile ilintilidir. Bu durumda kültürel birlik projesi,
82 Hans Kohn, Encyclopaedia of Social Sciences, s.551-552. 83 Bu noktada “kültürel” pan-milliyetçilik terimi, Kohn’un kültürel pan-milliyetçilikler kategorisinde ifade edilen anlam dışında, siyasal boyutları da zaman içerisinde ortaya çıkacak bir pan-milliyetçi hareket içerisindeki, siyasal düzeyden farklı bir birlik anlayışını ifade etmek üzere kullanılmaktadır.
25 zamanı geldiğinde uygulamaya konulacak siyasal birlikteliğin bir önkoşulu olarak görülmektedir. Bağımlı halklarda ortaya çıkan pan-milliyetçi hareket ile bağımsız devletlerde yeşeren pan-milliyetçilik arasındaki bir başka fark da siyasal-toplumsal sisteme ilişkin görüşlerde bulunabilir. Bağımlı halkın pan-milliyetçi düşünceye sahip aydınları, bağımlı oldukları devletten bir takım siyasal-sosyal haklar talep etmeleri bağlamında özgürlükçü, liberal bir siyasal sistemi hedeflerken; bağımsız ve kendisini güçlü gören bir devlette ortaya çıkan hareketler genelde otoriter bir yönetim tarzına destek vermişlerdir. Bunun bir istisnasını, bağımsız, ancak çöküntü halindeki Osmanlı Devleti’nde ortaya çıkan Türkçülük hareketinin özellikle I. Dünya Savaşı öncesi evrelerinde bulmak olanaklıdır. Pan-milliyetçi hareketlerin, pan-dinci hareketlerle kurdukları ilişki de zaman zaman farklı içerikte olmaktadır. Bazen pan-milliyetçi düşünce ile pan-dinci hareket arasında karşıtlık ve rekabet durumu ortaya çıkarken; bazı durumlarda da pan-dinci unsurlar pan-milliyetçi hareketi güçlendirmek üzere, bu ikincisinin içerisinde kendilerine yer bulabilirler. 84 Rus panslavizminin Ortodoks inanç üzerinde yaptığı vurgu bu durumun en iyi örneklerinden biri olarak düşünülebilir. İster kültürel, isterse bu kültürel birlikle yetinmeyip siyasal birlik amacı da güden pan-milliyetçi hareketler olsun, temelde var olduğu savlanan “ırk”ın bütününün çıkarlarının değil, ulusal çıkarların gerçekleştirilmesine dönüktür. Bu durum panslavizmin tarihinde bütün açıklığıyla görülebilir. Slovaklar, Çekler ve diğer küçük Slav ulusları açısından kendi ulusal benliklerinin ve çıkarlarının korunması bağlamında panslavizm gündeme gelirken; Rus panslavizmi, Rus ulusal
84 Hans Kohn, Encyclopaedia of Social Sciences, s.545.
26 çıkarlarının hizmetinde değerlendirilmeye çalışılmıştır. Slav tehdidini kendi milliyetçiliklerinin önemli bir unsuru haline getiren Macarların, bir Slav ulusu olan Polonyalılara duydukları sempati, Polonyalıların 1848 Macar Ayaklanması sırasında sembolik de olsa Macarlara askeri destek vermeleri 85 ve Avusturya Slavları olan kardeşlerinin baş düşman olarak belirlediği Macarlara sempati ile yaklaşması, 1848 Panslav Kongresi’ndeki az sayıda Polonyalı delegenin varlığı, 1867 Kongresi’nde hiçbir Polonyalı delegenin olmaması; 1848 Panslav Kongresi’nde Avusturya Slavlarının Osmanlı Devleti’nin uyrukları olan Slav “kardeş”lerinin durumlarına ilgi göstermemeleri; iki Slav devleti Sırbistan ve Bulgaristan 86 arasındaki çatışmalar, aslında Slav kardeşliği düşüncesinin bir “hayal” ürünü olduğunu, önemli olanın Çek, Slovak, Leh, Bulgar, Sırp v.s. milliyetçilikleri olduğunu göstermektedir. Benzer biçimde pantürkizmin ilk düşünsel babaları sayılan Kazan Tatarlarının, diğer Türk kardeşlerinin otonom devlet taleplerine karşı Rusya’nın birliğini savunmaları 87 ;
tek bir Türk ulusu olduğu yönlü görüşlerin çok da ayakları yere basan değerlendirmeler olmadığının kanıtı olmuşlardır.
85 Polonyalılar 5000 kişilik askeri bir destek vermişlerdir. (Sandor Kostya, Pan-Slavism, s.64) 86 Stoddard, Bükreş Antlaşması sonrasında bir Bulgar liderin “ Bizi Hun, Türk, Tatar olarak çağırın, ama Slav olarak değil!” sözlerini aktarmaktadır. (T. Lothrop Stoddard, “Pan-Turanism,” The
87 Zeki Velidi Togan , Hâtıralar, Türkistan ve Diğer Müslüman Doğu Türklerinin Millî Varlık ve Kültür Mücadeleleri, İstanbul, Hikmet Gazetecilik Ltd.,1969 adlı eserinin muhtelif bölümlerine ve Baymirza Hayit, Türkistan Devletleri’nin Millî Mücadele Tarihi, Ankara, TTK, 1995, s.219-225. Yüklə 2,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|