Spektroskopiya

8.3. Udma spektrləri 

 

Məhlulda  işığın  udulması  seçici  xarakter  daşıyır.  Məhlula  düşən 

müəyyən dalğa uzunluqlu şüa intensiv udulduğu halda, başqa uzunluqlu şüa məhlul tərəfindən udulmur. 

Enerjisi  (h



)  hissəciyin  həyəcanlanma  enerjisinə  bərabər  olan  işıq  kvantları  məhlul  tərəfindən  intensiv 

udulur və işığın udulma ehtimalı həmişə sıfırdan böyük olur.  

 

Məhlulun  optik  sıxlığı  və  ya  molyar  işıqudma  əmsalı  ilə  udulan  işığın  dalğa  uzunluğu  (



),  dalğa 

ədədi  (

'



)  və  ya  tezliyi  (



)  arasındakı  asılılıq  udma  spektri  adlanır.

 

Udma  spektrləri  adətən  spektro-

fotometr vasitəsi ilə spektrin UB, görünən və İQ sahələrində məhlulun optik sıxlığını ölçməklə çıxarılır.  

 

 

 

Şəkil. 

Udma spektrinin formaları 

 С

1  : 

С

2 : 

C

3 = 1 : 2 : 3 

 

İşıqudma spektrləri çox zaman A=f(λ) və ya lgA=f(λ) asılılıq qrafiki şəklində göstərilir. Avtomatlaş-

dırılmış  spektrofotometrlərdə  optik  sıxlığın  dalğa  uzunluğundan 

asılılığı avtomatik yazılır.  

 

İşıqudma  spektrlərini  qrafikdə  ε-λ  və  ya  lg  ε-λ  şəklində  də 

qurmaq olar. Bu halda işıqudmaya uyğun gələn qatılıq məlum ol-

malıdır. Bunun əsasında 

cl

A





 formulu ilə ε he-sablanır və qra-

fik qurulur.  

Fotometrik  analizdə  işıqudan  sahənin  eninin  mənası  vardır. 

İşıq  udan  sahə  nə  qədər  geniş  olarsa,  yaxın  rəngli  birləşmələr 

qarışığının  analizi  bir  o  qədər  çətin  olar

.

  Bu  eyni  ilə  rəngli 

reaktivlə onun əmələ  gətirdiyi  kompleksə də  aiddir. Kompleksin 

 

Şəkil  Optik sıxlığın qatılıqdan asılılığı 

1-sistem Ber qanununa tabe olduqda; 

2-mənfi kənaraçıxma zamanı; 3-müsbət 

kənaraçıxma zamanı 

 

 

---

Səh. 

6

 

 

işıqudan sahəsi enli olduqda, reagentin işıqudma sahəsi ilə üst-üstə düşə bilər və bu da analizi çətinləş-

dirər.  İşıqudan  sahənin  enini  təyin  etmək  çətindir,  çünki,  λ

mak

  hər  iki  tərəfdə  eyni  cür  simmetrik  olmur. 

Ona görə də spektrin yarım eni ölçülür. 

İşıqudma sahəsinin yarımeni dedikdə molyar işıqudma əmsalının 

və ya optik sıxlığın maksimal qiymətinin yarısına uyğun gələn dalğa uzunluğu intervalı nəzərdə tutulur ki, 

bu  da 

ı

2

1

2

1







  ilə  göstərilir.

 

Sonrakı  ölçmələr  maksimal  işıqudmaya  uyğun  gələn  dalğa  uzunluğunda 

aparılır. 

 

İQ  spektri  çıxararkən  qrafikdə  işıqburaxmanın  faizlə  miqdarı  (T,  %)  və  ona  uyğun  gələn  dalğa 

ədədi  (

'



)  və  ya  dalğa  uzunluğu  (λ)  götürülür. 

Əgər  molyar  işıqudma  əmsalıvə  ya  optik  sıxlıqla  dalğa 

ədədi  arasında  asılılıq  qrafiki  qurulursa  buna