Spektroskopiya

batoxrom yerdəyişmə

 və  ya rəngin də-

rinləşdirilməsi (qırmızı yerdəyişmə) deyilir. Əgər spektr sahəsi qısa dalğa uzunluqlu sahəyə dəyişirsə, bu-

na 

gipsoxrom  yerdəyişmə

 

(mavi  və  ya  göy  yerdəyişmə)  deyilir.  Bu  cür  yerdəyişmədə  rəngin  inten-

sivliyinin  artması  müşahdə  ounur.  İşıqudmanin  artması  - 

hiperxrom  effekt

, azalması isə 

hipoxrom  ef-

fektlə

  xarakterizə  olunur.  Valent  təbəqəsi  daxilində  keçidlərdən  başqa  baş  kvant  ədədinin  dəyişməsi  ilə 

əlaqədar olan 

Ridberq keçidləri

 də məlumdur.  

 

Elektron keçidi rəqsi, bəzən də fırlanma keçidlərinin toplanması hesabına çətinləşir. Belə ki, mole-

kulun  hər bir  elektron keçidi rəqsi  (və  fırlanma) səviyyələrin dəstinə  malikdir. Əsas elektron halına (A) 

rəqsi  kvant  ədədləri  V=  0,  1,  2  ilə  xarakterizə  olunan  rəqsi  səviyyələr 

sistemi cavab verir. Həyəcanlanmış elektron halı (B) rəqsi kvant ədədləri 

V



 = 0, 1, 2 olan rəqsi səviyyələr sis-teminə malikdir. Hər bir rəqsi halın 

fırlanma  səviyyələri  sistemi  vardır.  Onların  enerjisi  fırlanma  kvant 

ədədinə (

j

) mütənasibdir. 

Adi  şəraitdə  molekulların  əksəriyyəti  əsasən  elektron  və  əsas  rəqsi 

hallarda  olurlar.

f



  keçidləri  bu  şəraitdə  təmiz  fırlanma  spektrlərini 

xarakterizə  edir.  Bu  spektrlərin  xətləri  İQ-spektrin  ən  uzaq  dalğa 

uzunluqlu hissəsində və mikrodalğa oblastında meydana çıxır. 

 Hər bir elektron səviyyəsinə bir əsas və bir neçə həyəcanlanmış rəqsi 

səviyyə uyğun gəlir. Analoji olaraq hər bir rəqsi səviyyəyə bir əsas və bir 

neçə həyəcanlanmış fırlanma səviyyəsi uyğun gəlir. Hər bir əsas elektron 

 

Frank- Kondon prinsipinə görə 

 elektron-rəqsi keçid 

1-əsas hal , 2- həyəcanlnmış hal 

 

---

Səh. 

10

 

 

səviyyəsi  bir  neçə  fırlanma  enerji  yarımsəviyyələrindən  ibarət  olan  rəqsi  yarımsəviyyələr  seriyasından 

ibarətdir.  Əsas  səviyyədə    yerləşən  elektron  az  enerjili  istilik  şüalanma  kvantlarını  udaraq  rəqsi  yarım-

səviyyələrdəki fırlanma yarımsəviyyələrindən birinə keçə bilər.  

 

Elektron keçidi nəticəsində elektron təbəqəsinin xassələrinin dəyişməsi sistemin potensial enerjisinin 

dəyişməsinə  səbəb  olur

. 

Ona  görə  də  müxtəlif  elektron  hallarında  məsələn,  ikiatomlu  mole-kulların 

potensial enerji əyrisi eyni olmur. Normal hala nisbətən həyəcanlanmış halda adətən nüvələrarası məsafə 

artır, dissossasiya enerjisi isə azalır və s. 

 

Elektron  spektroskopiyada