So’zlarning borliqdagi ma’lum narsa, belgi-xususiyat, harakat-holatlarni bildirishi

;
bo’lak-parcha-qisim
; 
bechora-chorasiz; bebosh-boshsiz qo’y-
qo’zichoq-echki; yonmoq-kuymoq. 

Ko’pincha juft so’zlar sinonimlardan tashkil topadi:o’y-xayol;boy-badavlat;erka-

arzanda;sog’salomat;ola-chipor;uzuq-yuluq;mo’min-qobil;oziq-ovqat;huzur-
halovat;nashida-qo’shiq;kuch-quvvat;or-nomus;baxt-saodat. 
Sinonimlardan hosil bo’lmagan juft so’zlar:
yor-u birodar;kuydi-pishdi;vaqt-soat;to’y-
tomosha;eski-tuski;soya-salqin;xor-zor;tog’-tosh;el-yurt;savdo-sotiq;ola-bula;upa-elik;ur-
yiqit;gap-so’z;kiyim-kechak;tez-ildam-jadallashmoq. 
Ko’p ma’noli so’z har bir ma’nosi bilan ayrim-ayrim so’zlarga sinonim bo’la oladi: 
qattiq(temir)-mustahkam; qattiq (odam)-xasis. 
Sinonimlar ko’chma ma’noda qo’llanganda,har xil turkumga oid so’zlar sinonim bo’la 
oladi:Makkor-ayyor-tulki-shayton;yaqin-tez;
 
Tulki-tullak-ayyor-shayton-qilviri. 
Buso’zlarni ayyor so’zi bog’lab turibdi.Nega kerak edi shu chiroy,shu o’t,shu yoniq 
yulduzni ko’zga yashirmoq? Shartli sinonimlar. 
Sinonimlar ko’pincha boshqa tillardan so’z o’zlashtirish natijasida paydo bo’ladi:ota-
padar;et-go’sht;sevgi-ishq-muhabbat;bor-mavjud;amr-farmon-buyruq;bahor-
ko’klam;kuch-qudrat-quvvat; 
bir o’zakdan yasalgan so’zlar ham sinonim bo’la oladi:baquvvat-quvvatli;boobro’-
o’bro’li;benomus-nomussiz-befayz-fayzsiz. 
Bir so’zning har xil shakllari orasidagi,so’z birikmalari,gaplar orasidagi sinonimlik 
grammatik 
sinonimlar 
deyiladi: 
boryapti-borayotir-bormoqda;kuz 
shamoli-kuzgi 
shamol;maktabga bordi-maktab tomon bordi;ukamga oldim-ukam uchun oldim; ishni 
boshlash-ishga kirishish;kitobni o’qish-kitobdan o’qish. 

---

Lug’aviy sinonimlar to’liq va ma’noviy sinonimlarga bo’linadi.To’liq sinonimlar deb 
ma’nosi bir-biriga to’liq mos keladigan sinonimlarga aytiladi.Ularni bir-birining o’rnida 
ishlatish mumkin:poema-doston; tilshunoslik-lingvistika;fazo-kosmos-koinot. 
Ma’noviy sinonimlar ma’nosi bir-biriga yaqin,lekin to’liq mos kelmaydigan si-
nonimlardir:ho’l-nam-shalabbo;tiqillatmoq-taqillatmoq-gursillatmoq;yugurdi-
yo’rg’aladi;kuldi-irjaydi-tirjaydi-ishshaydi-jilmaydi.Shivirlamoq-gapirmoq-baqirmoq-
bo’kirmoq-umumiy 
ma’nosi 
–so’zlash; 
ovozning 
past-balandligiga 
ko’ra 
farqlanadi;to’ng’illamoq-ming’irlamoq-vaysamoq-javramoq yuqoridagilardan salbiy 
bahoga egaligi bilan farq qiladi; Irod etmoq-bayon etmoq so’zlari kitobiy uslubga xosligi 
bilan farq qiladi. 
Sinonim so’zlar guruhiga sinonimik qator deyiladi.Sinonimik qatorda eng faol 
qo’llanadigan,adabiy til me’yorlariga javob beradigan,uslubiy betaraf,hissiy-ta’siriy 
bo’yoqsiz so’z bosh so’z yoki dominanta deyiladi:Odam-inson-bashar-siymo;chiroyli-
go’zal-husndor- 
15)xushro’y-ko’hlik-ko’rkam-barno-zebo-suluv-lato-fatli-sohibjamol; 
juda-g’oyat-
o’taketgan-toza-rosa-biram-chunon-beqiyos; boqmoqtermilmoq-nazar solmoq-qaramoq-
nazzora aylamoq; taxt-tayyor-hozir shay-muhayyo