Söz varliğI
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sosyo-Kültürel Değişim Sürecinde Türk Ailesi
- Nüsha
- Türklerde Kalın
Türk Kültüründe “Levirat” ve... 2043
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/3 Summer 2010
altında toplanıyordu 68 . Dul kalan kadın baĢkası ile evlendiği takdirde kendi malını alıp gideceğinden, bu evlilik sayesinde aile mülkünün parçalanması da önlenmiĢ oluyordu 69 .
Kazakların amengerlik âdetinde olduğu gibi 70 diğer Türk kavimlerinde görülen levirat evliliklerinde de kalın, yani erkeğin ailesi tarafından müĢtereken kızın ailesine verilen mal, önemli bir rol oynamakta idi ki, bazı araĢtırmacılara göre kalını verilen gelinin kocası öldüğü zaman, o ve yetimleri otomatik olarak küçük kardeĢe miras olarak kalmaktaydı 71 . Rus tarihçi Khazanov da levirat evliliğinin göçebe Türk tarihinde iki bin yıldan daha fazla süren bir geçmiĢe sahip olmasını “Dulun, ölen kimsenin mirası olarak kabul edilmesi ve ölen kiĢinin soyunu devam ettirebilmek için çocuklarının geçimi ve eğitiminin sağlanma ihtiyacı.” Ģeklinde ekonomik nedene bağlamaktadır. Ayrıca levirat geleneğinin ölen kiĢinin ailesinin zayıf ekonomik Ģartlarına göre hayat bulduğunu ifade eden Khazanov, II. Dünya SavaĢı boyunca Orta Asya‟da levirat geleneğinin yeniden canlanma gösterdiğine dikkat çekmektedir 72 .
kadın istemediği takdirde levirat evliliğinin gerçekleĢmeyeceğine inanan Ögel, levirat geleneğini tamamen aile malının bölünmemesi felsefesine dayandıran bu araĢtırmacılara katılmamakla birlikte, aile malının bölünmemesi düĢüncesinin levirat uygulanmasındaki nedenlerden sadece bir tanesi olabileceğini ifade etmektedir 73 . Ögel‟e göre bunları tüm bir prensip içinde düĢünmek daha doğrudur. Bir gerçek varsa o da bütün Türk topluluklarında kız evlendikten sonra kendi aile ve babasıyla hukuken ilgisinin kesildiği,
68 Orhan Türkdoğan, agm, s. 34; Abdülkadir Donuk, agm, s. 163; Bahaeddin Ögel, Türk Kültürünün Gelişme, s. 241, 245, 257; Sadri Maksudi Arsal, Türk Tarihi ve Hukuk, Ġstanbul Hukuk Fakültesi Yayınları, Ġstanbul 1947, s. 336; Aydın, Türk Hukuk, s. 20; Ali Güler, “Ġlk Yazılı Türkçe Metinlerde Aile ve Unsurları”, Sosyo-Kültürel Değişim Sürecinde Türk Ailesi, I, T.C. BaĢbakanlık Aile AraĢtırma Kurumu, Ankara 1992, s. 71; Nihat YazılıtaĢ, “Türk Toplum Hayatında Sosyal YardımlaĢma ve DayanıĢmanın Tarihi Temellerine Bir BakıĢ”, Nüsha, II/5(2002), s. 169.
69 Abdülkadir Donuk, agm, s. 163; Bahaeddin Ögel, Türk Kültürünün Gelişme, s. 257-258; S. Maksudi Arsal, age, s. 337; M. Akif Aydın, Türk Hukuk, s. 20; Ali Güler, agm, s. 71; Salim Koca, Türk Kültürünün Temelleri, II, Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları, Trabzon 2000, s. 107. 70 G. Salamat Tulegenoviç, agt, s. 54. 71 Bahaeddin Ögel, Türk Kültürünün Gelişme, s. 256-257. 72 Anatoly M. Khazanov, Sotsialnaya Istoriya Skifov, Moskova 1975, s. 82. 73 Bahaeddin Ögel, Türk Kültürünün Gelişme, s. 257.
2044 Musa Şamil YÜKSEL
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/3 Summer 2010
gelinin artık koca evinin bir parçası olduğu ve koca evinin gelin üzerindeki hakkını ve hukukunu dikkatle sürdürdüğüdür 74 .
üzere birçok yönü ile Türk (ve Moğol) toplum ve kültür hayatında önemli bir yere sahip olmuĢtur. Örneğin ġı-ma Çien (Sima Qian)‟in Hunlar için kullanmıĢ olduğu Ģu ifadeler, leviratın Hun hanedanının birlik ve beraberliğini korumasında ne kadar önemli bir rol oynadığını gözler önüne sermektedir:
75
Holmgren‟e göre Cengiz Han‟ın haleflerinden Kubilay‟ın Çin‟de kurmuĢ olduğu Yuan hanedanında levirat genellikle, ölenin sahip olduğu zenginlik ve rütbenin mirası olarak görülürken, mevcut sistemin doğasındaki zayıflığı fark eden Ögedey ise levirat kurumunun sadece kendi soyunun siyasî beklentilerini güçlendirmek için değil, imparatorluğun gelecek kuĢaklarda neredeyse kaçınılmaz olan dağılıĢını önlemek veya geciktirmek için de nasıl kullanılması gerektiğini çok iyi görmüĢtür 76 .
olduğunu daha önce Selçuklu Sultanı Alparslan‟ın da fark etmiĢ olduğu, kendi dul eĢinin bir Selçuklu Ģehzadesi ile evlendirilmesini vasiyet etmesinden anlaĢılmaktadır 77 . Divitçioğlu‟na göre ise göçebe Türk topluluklarında görülen levirat geleneği, dıĢarıdan evlenme yolu ile kadın-alıp, kadın-vermek suretiyle oğuĢlar arasında akrabalık temelinde bir ittifak sağlamakta ve aradaki barıĢı sürekli kılmakta idi. Çünkü kocasının ölümünden sonra kadının, mal varlığı ve küçük çocukları ile koca oğuĢunda kalması bu ittifakın devamını sağlamakta, kadının bunlardan yoksun bırakılarak
74 Bahaeddin Ögel, Türklerde Kalın, s. 394-395. 75 Sima Qian, age, s. 144 [Nilgün Dalkesen, agt, s. 87‟den naklen]. 76 Jenifer Holmgren, agm, s. 146-151; Nilgün Dalkesen, agt, s. 87. 77 Bahaeddin Ögel, Türk Kültürünün Gelişme, s. 258. Yüklə 0,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|