Sona Vəliyeva İŞIĞa gedən yol roman Bakı – 2016
Yüklə 3,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Musa Bigeyev
733 zülm edib ki, ayağımın altında nə qədər əzsəm ürəyim soyumaz. Qonaqlar gülüşdülər. Həsən bəy: – Mənə nə qədər zülm etsələr də, sizin hər biriniz oxuyub Vətə nə qayıtdıqca canımdan o əzabları çıxardınız. İndi onu de mək istəyirəm ki, hər hansı yolla maneçilik etsələr də, qurultayı keçirməlisiniz. Səhəri gün Əlimərdan bəy, Şəmsi Əsədullayev, Əhməd Ağayev, Fərrux Vəzirov və başqa azərbaycanlı ziyalılar Rusiya müsəlmanlarının ümumi qurultayında iştirak etmək üçün Nijni Novqoroda yola düşdülər. Axşam İsmayıl bəy Qaspıralı, Yusif Akcura, Rəşid bəy İbrahimov, Musa Bigeyev 171
, Fateh Kərimi, Səid Girey Alkin, Abdulla Apanay, Molla Əli Yanşevin “Germaniya” restoranında qurultayın izin və təşkilat məsələsini müzakirə etdilər. Bəlli oldu ki, imperator dəftərxanası müsəlmanların ümumi qurultayının keçirilməsi iznini ləğv edib. – Bir şey düşünmək lazımdır, – İsmayıl bəy Qaspıralı qayğılı halda dilləndi. Əlimərdan bəy: – İsmayıl bəy, sizə bir şey desəm, inanarsınızmı? Həsən bəy uzaqgörənliklə belə ola biləcəyini də nəzərə almağımızı demişdi. Hər halda, sabah bir də müraciət edək, görək nə olur. İsmayıl bəy: – O Həsən bəydir, ustaddır. O, hər şeyi bilər. Rusiya hökuməti izin verməməkdə israrlı idi. Əlimərdan bəy: – İsmayıl bəy, dostum, heç kədərlənmə, mənim ehtiyat bir planım var. Bir gəmi kirayələyək, gəzinti adıyla çay boyu üzə-üzə həm qurultayımızı keçirərik, həm səyahət edərik. Sözləşdikləri kimi qurultay nümayəndələri 15 avqust 1905- ci ildə Makarya limanından “Gustav Struve” gəmisilə Oka çayı 172
Musa Bigeyev – Ümumrusiya Mərkəzi bürosunun, müsəlmanların mərkəzi icra komitəsinin üzvü, dövrünün tanınmış ziyalısı 172
– Rusiyanın Avropa hissəsində çay, Volqa çayının ən iri qolu 734 boyu üzərək çox işgüzar bir şəraitdə on üç saat ərzində Rusiya Müsəlmanlarının I Qurultayını keçirməyə başladılar. Quran oxunduqdan sonra İsmayıl bəy Qaspıralı qurultayı açıq elan etdi: “Tarix yazmaq, ümmətə və millətə öz qəhrəmanlığını sübut etmək həmişə böyük cəsarət tələb edib. Bugünkü tarixi yaradanlar dövrümüzün ən cəsarətli adamlarıdır, min illər keçəcək, tarixçilər bu haqda yazaraq bizləri yeni nəsillərə tanıdacaqdır”. Çıxış edənlər dini həmrəyliyin olmadığı yerdə müsəlmanların həmişə bəlalarla üzləşəcəklərini, haqlarının pozulacağını söylədilər. Sonralar Əlimərdan bəy bu qurultay haqqında: “Nə qurultay canım, biz sular padşahına qonaq getmişdik,” – deyə zarafat edərdi. Bütün Bakı ziyalıları, o cümlədən Həsən bəy l Rusiya Ümum- mü səlman qurultayının nümayəndələrini səbirsizliklə gözləyirdi. Əlimərdan bəy həmişə üç-beş günlüyünə bir yerə gedəndə Pərisoltan uşaqları – Ələkbəri, Saranı və Rəşidi də götürərək ata sı- gi lə gələrdi. Həsən bəy belə günləri nəvələrilə keçirərək əsl bayram edərdi.
Hənifə xanım da hiss edirdi ki, Həsən bəy nəvələrilə özünü çox xoşbəxt və rahat hiss edir. O, öz uşaqlarına göstərdiyi ciddiliyi Ələkbərə, Saraya, Rəşidə qarşı göstərə bilmirdi. Həsən bəy onlarla uşaq kimi oynayırdı. Bir gün Sara onun “Kaspi” üçün yazdığı mə- qa lənin üzərində at, it şəkli çəkmişdi. Hiss olunurdu ki, Həsən bəy hirs lənib, amma Saraya bir söz deməyə ürəyi gəlmir. Deyir ki, Sara, qızım söz ver ki, bir də belə etməyəcəksən... Sara da ona cavab verir ki, baba sən söz ver ki, bir də belə etməyəcəksən. “Yazıq Həsən, gəl indi bu balaca şeytanla bacar görüm, necə bacarırsan,” – deyib gülərdi. Əlimərdan bəy və dostları Bakıya avqustun iyirmisi gecəyarısı gəlib çıxdılar. Səhər tezdən bütün nümayəndələr yenə Həsən bəy gilə yığışdılar. Olub-keçənləri bütün təfsilatı ilə Həsən bəyə danışdılar. Həsən bəy: – Sizə çox ümid bəsləyirdim, şükürlər olsun! Bilirdim ki, oradasınızsa, deməli, hər şey qaydasında olacaq. Dünən Hacı Zey nalabdinlə bu qurultay haqqında söhbət edirdik. Hacı deyir, 735 mənfur ermənilərlə olan məsələdə Vorontsov-Daşkovun Bakıya gəlişinə ilk növbədə Əlimərdan bəyin Tiflisə səfəri və onunla orada apardığı söhbət təsir göstərib. Onun fikrinə görə, Bakı kəndlərinin köçürülməsi ilə bağlı erməni sənayeçilərinin müraciətlərinin ləğv edilməsi də birbaşa Əlimərdan bəyin xidməti hesab olunmalıdır. Əlimərdan bəy: – Bilirsiniz də, Bakı kəndlilərindən ibarət “Zemstvo”nun 173
batıblar. Həsən bəy: – Əlbəttə, güc birlikdədir. İndi Bakı kəndliləri onlarla bağlı hər şeyi özləri müzakirə edib birgə fəaliyyət göstərirlər. * * * Həsən bəyin səhhətində yaranmış narahatlığa görə müayinə etmək məqsədiylə Bakıya dəvət olunmuş doktor şənbə günü gəldi. O, xəstənin sonrakı ömrünün əsas şərti olaraq bütün gərgin və stresli iş-gücdən ayrılaraq sakit bir şəraitdə dincəlməyi, təbiət qoynuna çəkilərək qalan ömrünü rahat yaşamağını tövsiyə etdi. Bir müddət evdəkilər onu doktorun ciddi tövsiyələrinə əməl etməyə məcbur edə bildilərsə də, səhhəti yavaş-yavaş düzəldikcə Həsən bəy yenə də fəal yaradıcılığa başladı. İyun ayının 6-da “Həyat” qəzetinin açılışı münasibətilə ziyafət keçirilirdi. Ziyafətdə Quberniya qazısının sədri, Bakı milyonçuları, tacirlər, yerli və Tiflisdən gəlmiş ziyalılar iştirak edirdi. Ziyalılar Hacı Zeynalabdin bəyə qəzetə göstərdiyi maliyyə dəstəyinə görə təşəkkür etdilər. Mərasimdə Hacı, Həsən bəyə yaxınlaşaraq onu salamladı, sevincək bir xoş xəbər verdi: – Həsən bəy, bilirsənmi, “Həyat”ın dövlət senzoru kim oldu? – Yox.
– Hər ikimizin dostu. Quberniya idarəsinin katibi Ataman bə - 173
Zemstvo – 1864-1919-cu illərdə Rusiyada yerli idarəetmələrin seçki orqanı Yüklə 3,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|