Sistem anlayişi logiSTİk sistemin strukturu və SƏRHƏDLƏRİ logiSTİk sistemləRİn təSNİfati

6.3. «KANBAN» MİKROLOGİSTİK SİSTEMİ
Qlobal kompaniyalar üçün strategiyaların müvəffəq reallaşması seçilmiş bütün coğrafi rayonlarda əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş məqsədlərə nail olunmasına təminat yaradır. Bu kompaniyalar dünyanın müxtəlif nöqtələrində yerləşən xammal resurslarından istifadə edir, qlobal yanaşma və mövcud logistik texnologiyaların yeni bazarların şərtlərinə uyğunlaşması baxımından əsas ticarət bazalarının və bölüşdürmə mərkəzlərinin yerlərini müəyyənləşdirirlər.

• 
  və məh­sulgöndərənlərdə ilkin material resurslarının keyfiyyətinə total nəzarət;
  

yalnız etibarlı məhsulgöndərənlər və mə İstehsal yerlərinin zəruri həcmdə xammal, material və dəstləşdirici mə'mulatlarla «Dəqiq vaxtında» logistik konsepsiya əsasında tə'minatı «Toyota Motors» korporasiyası tərəfindən hazırlanmış və praktiki olaraq tətbiq edilən KANBAN «kart» mikrologistik sistemindən geniş istifadə edilməsini nəzərdə tutur. KANBAN sistemi mahiyyət etibarı ilə on il bundan əvvəl məhz bu korporasiya tərəfindən hazırlanan və praktiki istehsalda tətbiq edilən «dartma» mikrolo­gistik sisteminə əsaslanır. Belə bir uzun müddət hər şeydən əvvəl KANBAN sisteminin özünün «Dəqiq vaxtında» konsepsiyasına uyğun gəlməyən logistik mühitdə işləyə bilməməsilə əlaqələndirilirdi. Lakin Amerika və Avropanın bu və ya digər dövlətləri ilkin mərhələdə KANBAN logistik sistemini bir texnoloji sxem kimi avtomatik şəkildə istehsala tətbiq edən zaman logistik mühiti xarakterizə edən aşağıdakı amilləri:

• 
  istehsalın rasional təşkili və balanslaşdırılması;
  
• 
  bütün mərhələlərdə istehsal proseslərinin hsul daşı-yanlarla əməkdaşlıq;
  
• 
  bütün işçi heyətinin peşəkar cavabdehlik məs'uliyyəti və yüksək əmək intizamı kimi elementləri nəzərə almadıqlarından müvəffəqiyyətsizliklərlə üzləşdilər.
  

«Toyota Motors» korporasiyası tərəfindən ilk dəfə - 1972-ci ildə Yaponiyanın Naqoya şəhərində yerləşən «Takaxama» zavodunda tətbiq edilən KANBAN mikrologistik sistemi çevik uyğunlaşa bilmək qabiliyyətinə malik və praktiki sığorta ehtiyatları tələb etməyən fasiləsiz istehsal axınlarının təşkili sistemini özündə birləşdirir. Bu sistemin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, istehlakçı sifarişlərinin yerinə-yetirilməsi üçün zavodun bütün istehsal bölmələri, o cümlədən son yığım prosesi də aid edilməklə zəruri vaxta və lazımi kəmiyyətdə material və istehsal resursları ilə təchiz edilirlər. Bu zaman istehsalçı firmaların quruluş bölmələri ənənəvi iş prinsipi baxımından ciddi istehsal qrafiklərinə malik olmalı və öz işlərini verilən sifarişlər çərçivəsində hər bir növbəti istehsal-texnoloji dövrün və ya mərhələnin tələblərinə uyğunlaşdırmalıdırlar. Daha doğrusu, material resursları istehsal sahələrində texnoloji rejimin tələblərinə riayət etmək şərtilə istehsal ehtiyatı formasında saxlanılmadan bir- başa texnoloji prosesin tələb olunan mərhələsinə yönəldilir. Başqa sözlə, ilkin material resurslarının istehsalda olması vaxtı və ya hazır məhsulun istehsal vaxtı istehlakçı tələbinə çevik reaksiya verilməsi baxımından qısaldılır və istehsal yerlərində vaxt israfçılığına yol vermədən məhsullar fiziki bölüşdürülmək üçün malyeridilişi kanallarına operativ ötürülür.
Mövcud sistemin reallaşdırılması üçün əsas şərtlər aşağıdakılardan ibarətdir:

• 
  istehsalın balanslaşdırılması;
  
• 
  istehsal avadanlıqlarının rasional yerləşdirilməsi;
  
• 
  iş yerlərində məhsulun keyfiyyətinə avtonom nəzarət;
  
• 
  insan amilinin aktivləşməsi;
  
• 
  istehsal sahələri və ya yerlərində icra ediləcək işlərin normalaşdırılması.
  

Sistemin informasiya təminatı informasiya daşıyıcısı hesab olunan plastik kartlarda yerləşən xüsusi «kanban» kartları vasitəsilə həyata keçirilir. Bu sistemin tətbiq edildiyi ölkələrdə seçilən və istehsal sifarişləri kimi iki növ kartlardan istifadə edildir. Seçilən sifarişlər kartlarında hazır məhsulların tam hazırlanması üçün istifadə olunan, texnoloji rejimin hər bir növbəti mərhələsi üçün lazım olan və özündən əvvəlki mərhələdən alınacaq hissələrin sayı dəqiq göstərilir. İstehsal kartlarında isə hər bir növbəti mərhələdə hazırlanacaq hissələrin sayı göstərilir. Bu kartlar müəssisə daxilində dövr etməklə bərabər bu istehsalçı korporasiya ilə əməkdaşlıq edən kompaniyalar, eləcə də müəssisənin filialları arasında informasiya mübadiləsini təmin edir. Beləliklə, «kanban» kartları «dəqiq vaxtında» logistik konsepsiyanın reallaşdırılmasına imkan verməklə hazır məhsulların və bu məhsulların hazırlanması zamanı məsrəf edilmiş material resurslarının həcmi (nomenklaturası) haqqında məlumatlara malik olur.
Beləliklə, sistem daxilində istehsal-texnoloji sahələrin və işçi he'yətinin fasiləsiz fəaliyyətinə şərait yaradılır və hər birinə müəyyən sayda «kanban» sifariş kartları ayrılan hissələr üçün orta gündəlik tələbatın (orta gündəlik buraxılışın) həcmi müəyyən-ləşdirilməklə ehtiyatların minimum səviyyəsi tə'min edilir. Hazır məhsulun hazırlanmasına sərf olunan ilkin material resursları üzrə ehtiyatların səviyyəsini bərpa etmək üçün «kanban» sifariş kartları məhsulgöndərənlərə göndərilir. Bu zaman təchizatın vaxtı və material resurslarının proqnozlaşdırılan həcmi böyük olmadığından sifariş partiyasının həcmi də bir qayda olaraq kiçik olur.Bundan başqa, məhsulgöndərmə müddətində ehtiyatların minimum səviyyəsi təmin edilir.
KANBAN mikrologistik sisteminin mühüm elementlərindən biri o informasiya sistemi hesab olunur.O, özünə təkcə kartları deyil, eyni zamanda istehsal, nəqletmə və təchizat qrafiklərini, texnoloji kartları, informasiya işıq lövhələrini, tələbatı tənzimləyən sistemləri, məhsulların keyfiyyətinə total və seçmə yolu ilə nəzarət sistemlərini də birləşdirir.
Praktiki olaraq KANBAN sistemindən istifadə və onun modifikasiya olunmuş variantının tətbiqi buraxılan məhsulun keyfiyyətini yaxşılaşdırır, logistik dövrəni qısaldır və bu əsasda firmanın dövriyyə kapitalının dövr sürətini artırır, məhsulun maya dəyərini azaldır və sığorta ehtiyatlarının yaradılmasına imkan vermir. KANBAN logistik sisteminin dünya maşın bazarında öz məhsulları ilə tanınan iri maşınqayırma firmaları tərəfindən tətbiq edilməsi üzrə beynəlxalq təcrübənin təhlili bir daha təsdiq edir ki, bu sistem dövriyyə vəsaitlərinin dövr sürətinin artırılması və məhsulun keyfiyyətinin yaxşılaş-dırılması ilə bərabər istehsal ehtiyatlarının həcminin 50%, əmtəəlik ehtiyatların həcminin isə 8% azaldılmasına şərait yaradır.