Sistem anlayişi logiSTİk sistemin strukturu və SƏRHƏDLƏRİ logiSTİk sistemləRİn təSNİfati

Makrologistik sistemlər - təyinatı mənfəətin əldə edilməsi və ixtiyari korporativ məqsədə nail olunması olmayan ərazi və ya inzibati ərazi səviyyəsində sosial-iqtisadi, ekoloci, hərbi və digər məsələlərin həlli üçün yaradılan biznesin təşkili formasıdır.
. Ölkənin inzibati - ərazi böl­güsünə görə təsnif edilən logistik sistemlərin aşağıdakı növlərini fərqləndirirlər:

• 
  rayon və rayonlararası;
  
• 
  şəhər;
  
• 
  vilayət və ya diyar;
  
• 
  region və regionlararası;
  
• 
  respublika və respublikalararası.
  

Obyekt-funksional əlamət üzrə makrologistik sistemlər bir sahə və bir neçə sahəyə məxsus müəssisələr qrupu üçün, sahə, sahələrarası, ticarət, hərbi, institusional və s. ayrılır. Qərb ölkələrinin praktikasında qlobal makrologistik sistemlərdən geniş istifadə olunur. Bura bir qayda olaraq dövlət səviyyəsində formalaşan dövlət - transmilli sistemlər, bir neçə ölkəni əhatə edən dövlətlərarası sistemlər və bir sıra kontinental çərçivədə yaradılan transkontinental sistemlər aid edilir.
Makrologistik sistemlərin yaradılması forması və bu sistemlər qarşısında duran məqsəd və vəzifələr mikrologis­tik sistemlərin qurulması meyarları və məqsədindən əsaslı surətdə fərqlənir. Makrologistik sistemlərin qurulması və onların idarə edilməsi aşağıdakı vəzifələrin yerinə yetirilməsinə imkan verir:

• 
  məhsulların fiziki bölüşdürülməsinin ümumi konsepsiyasını hazırlamaq;
  
• 
  nəqliyyat növlərini seçmək, nəqliyyat vasitələri arasında qarşılıqlı fəaliyyətin xarakterini müəyyənləşdirmək, nəqletmə proseslərini texnoloji baxımdan təşkil etmək;
  
• 
  material axınlarının hərəkəti üçün optimal marşrutlar müəyyənləş­dirmək;
  
• 
  məhsulgöndərmə məntəqələrini və xammal, material və yarımfabrikat göndərənləri seçmək;
  
• 
  «dəqiq vaxtında» prinsipi üzrə məhsulgöndərmələri tə'min edən xidmət zonalarının sərhədlərini müəyyənləşdirmək;
  
• 
  mərkəzi və regional anbar şəbəkələrini layihələşdirmək və təşkil etmək;
  
• 
  verilmiş ərazilərdə ümumi istifadə tə'yinatlı anbar komplekslərini, yük terminallarını və dispetçer məntəqələrini yerləşdirmək;
  
• 
  sahələrarası material balanslarını formalaşdırmaq;
  
• 
  müəyyən qrup istehsalçı və istehlakçılara istiqamətlənmiş təchizat və satış formalarını müəyyənləşdirmək;
  
• 
  çoxçeşidli məhsul partiyaları üçün inzibati-ərazi bölüşdürmə sistemləri yaratmaq;
  

Sadalanan vəzifələrin yerinə yetirilməsi zamanı makrologistik sistemin ali məqsədi rəqabət şəraitində fəaliyyət göstərən firmalar üçün ümumi logistik xərclərin azaldılmasına, hazır məhsul satışı həcminin artırılmasına, çoxlu bazar seqmentlərinin əldə edilməsinə və satış bazarında mövqelərin möhkəmləndirilməsinə nail olmaqdan ibarətdir. Bu zaman istehlakçı sifarişlərinə vaxtında çevik reaksiya verməklə onun dolğun ödənilməsi, istehlakçıların keyfiyyətli məhsullarla təmin olunması işinin yaxşılaşdırılması və logistik servis xidmətinin səviyyəsinin yüksəldilməsi məsələləri ən mühüm müəyyənedici şərt hesab olunur.
Yaxın və uzaq xarici ədəbiyyatlarda qlobal logistik sistemlərə tez- tez transmilli korporasiyaların və sənaye - maliyyə qruplarının logistik sistemləri aid edilir. Logistik sistemlərin yuxarıda verilən təsnifat xarakteristikasına uyğun olaraq makrologistik sistemlər qlobal və mikrologistik sistemlər arasında aralıq mövqe tutur. Logistikanın nəzəri və praktiki məsələləri ilə məşğul olan alim və mütəxəssislər onları mezologistik sistemlərə aid edirlər.
Qeyd olunanları nəzərə alaraq hökumət institutları, təşkilatları, birlikləri, transmilli korporasiyalar (TMK) və sənaye maliyyə qruplarını (SMQ), eləcə də iki və daha artıq ölkənin ərazisində başqa strukturlar tərəfindən formalaşan makrologistik sistemləri qlobal logistik sistemlər adlandırmaq olar. Biznesin təşkili məqsədilə onların qlobal logistik sistemlərə mütləq mənada aid edilməsi müvafiq struktur (material resurslarının tədarükatı, hazır məhsul istehsalı, əmtəəlik məhsulların bölgüsü və ya satışı, eləcə də logistik menecment üzrə) bölmələrinin mövcudluğunu nəzərdə tutur.
Logistik nöqteyi-nəzərdən mühüm məqam məhz beynəlxalq bazarlarda maraqları toqquşan (və ya məhdudlaşan) qlobal və adi kompaniyalar arasındakı fərqdən ibarətdir. Qlobal kompaniyalar bütün dünya bazarlarının iqtisadi maraqlarını nəzərə almaq şərtilə yeni bazarların imkanlarından maksimum istifadə olunmasına şərait yaradan rəqabət strategiyası formalaşdırır və digər kompaniyaları da bu strateji mövqedən çıxış etməyə, ona həssas yanaşmağa məcbur edir. Qlobal xarakterə malik olmayan kompaniyalar isə yalnız və yalnız bu - mövcud strategiyanı həyata keçirməklə rəqabət sahəsində yaranan «tarazlığa» təsir göstərə bilirlər. Beynəlxalq bazarlarda qlobal kompaniyalarla müqayisədə iqtisadi üstünlüklərə malik olan kompaniyalar isə özlərinin strateji maraqlarından çıxış edərək ayrı-ayrı xüsusi strategiyalar arasında əlaqələrin yaranmasından daha çox qlobal xarakterli vahid strategiyaların işlənib hazırlanmasına səy göstərirlər.