Referat mövzu Qazın tərkibinə görə qaz-kondensat quyularının sulaşmasının diaqnostikası əsasında nəticələrin təhlili

2.2 Qazkondensat yataqlarının işlənmə sisteminin
layihələndirilməsinin əsasları.
Qaz-kondensat yataqlarının işlənilməsi zamanı (təmiz qaz yataqlarının işlənməsindən fərqli olaraq) qaz kondensatının hasilatı və mədənlərdə qazın təmizlənməsi prosesləri bir sistemdə birləşdirilir. Bu, geoloqun, qazmaçının, operatorun və istehsalçının əməkdaşlıq yolu ilə sıx bağlı olduğu vahid şirkət yaradır.
Qaz-kondensat yatağının işlənməsi və istismarı zamanı quraşdırılan avadanlıq və qurğular ilkin mərhələdə böyük kapital qoyuluşları tələb edir, çünki burada istifadə olunan avadanlıq və qurğular yüksək təzyiq altında işləyir və yüksək keyfiyyətli və xüsusi növ metaldan hazırlanır. Bundan əlavə, bu cihazlara yüksək ixtisaslı mütəxəssislər xidmət göstərməlidir.
Qazda kondensatın miqdarı kifayət qədər böyük olduqda bu xərclər əsaslandırılır. Bir vaxtlar ABŞ-da qaz-kondensat yataqlarının işlənməsində iqtisadi məhdudiyyət mövcud idi, ona görə də qaz kondensatına 53 sm³/m³ uyğun gələn 17600 m³/m³ kondensasiya əmsalı olan yataqlar işlənmə üçün nəzərdə tutulmamışdı. . Hesab olunurdu ki, quru qazın yenidən sıxılması hesabına qazda daha az miqdarda kondensat olan yataqların işlənməsi iqtisadi cəhətdən mümkün deyil.
Sonrakı illərdə yüksək təzyiqli yağ absorberləri və aşağı temperaturda kondensasiya edən genişləndiricilər istifadəyə verildiyi üçün bu iqtisadi məhdudiyyət xeyli azaldı. Neft absorberlər sərfi 13.0 sm³/m³-ə, emal olunmuş qazdaysa kondensatın miqdarını isə 3.0 sm³/m³-ə kimi azaltmağa imkan verdi. Absorberlərdə təzyiqin qiyməti 14 MPa, bəzən isə daha da yüksəldi. Onlar absorberdə və giriş separatorunda maksimal kondensasiya təzyiqini gözləyirlər. Əsasən həmin bu təzyiq lay təzyiqinin təxminən yarısıdır.
Odur ki, kondensat istehsalı müəssisələrində iş təzyiqinin artması qaz-kondensat yataqlarının dərinliynin artmasıyla bağlıdır və qurğulardakı isçi təzyiqnin artırılması işləri davam etdirilməlidir. Son vəziyyət,qaz kondensat yataqlarının dərinliyinin artması, şaxta daxilində avadanlıqların və bütün istismar avadanlığının işini əhəmiyyətli dərəcədə çətinləşdirir və emal olunmuş qazın (quru qazın) qaz kondensat yataqlarında məhsuldar laylara təkrar vurulması məsələsini gündəmə gətirir.
Aşağı temperaturlu kondensasiya proseslərində genişləndiricilərin istifadəsi qaz emalı zavodlarında lay qazının emalının texniki-iqtisadi göstəricilərini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırır.
Qaz kondensat anbarının növündən asılı olaraq aşağıdakı təmizləmə sxemləri tətbiq oluna bilər:
1) İkifazalı qaz-kondensat yatağı - neft horizontu və əks kondensasiya prosesi nəticəsində üzərində kondensat olan doymuş qaz horizontu. Belə yataqların birləşdirilməsi məqsədəuyğundur: neft horizontundan quyular vasitəsilə neftin vurulması və layın boğazından qazın vurulması.
Atom elektrik stansiyalarında qazın tərkibindən kondensat tamamilə çıxarıldıqdan sonra qazın yenidən laylara vurulması. Nəzərə almaq lazımdır ki, layda lay təzyiqi doyma təzyiqinə uyğundur.
Lay təzyiqi azaldıqda kondensat məsaməli mühitdə qazdan ayrılır və hasilat prosesində layda qalan qazın bir hissəsini və ya hamısını (layda) toplamağa başlayır.
2) Birfazalı doymuş qaz kondensat anbarı. Bu yatağın işlənməsi zamanı yataqda kondensat itkisinə yol verməmək üçün ilkin lay təzyiqini saxlamaq lazımdır.
3) Birfazalı doymamış qaz kondensat layı. Belə bir qaz-kondensat yatağı işləndikdə, ilkin olaraq təmizlənmiş qaz yenidən yatağa vurulmur, çünki onun yarandığı təzyiq doyma təzyiqindən yuxarıdır.
4) Çox yüksək lay temperaturu olan birfazalı doymamış qaz-kondensat layları. Bu tip qaz-kondensat yatağı qazdan təmizlənmiş qazın yatağa təkrar vurulmasını tələb etmədiyi üçün adi qaz yatağı kimi işlədilə bilər.
Yuxarıda göstərilən ikinci və üçüncü hallarda lay qazında kondensatın miqdarı azdırsa (əhəmiyyətsizdir), onda yerüstü avadanlıq və kompressor aqreqatlarına, habelə onlara qulluq, qaz sıxışdırmaq üçün amortizasiya ayırmalarını artırmaq olar. və su anbarına vurulması kondensatdan qazanc əldə edəcək. . Belə vəziyyətin yaranmaması üçün yataqdan hasil edilən qaz kondensasiya aqreqatlarında maksimum kandensasiya təzyiqində emalı aparılır, bundan sonra təmizlənən qaz layın təzyiqini saxlamaq məqsədilə istifadə üçün təkrar layda vurulmadan istehlakçılara göndərilir.
Qaz-kondensat yataqlarının işlənməsi üçün düzgün variantı seçmək üçün müxtəlif variantları təhlil etmək və ən sərfəli variantı seçmək lazımdır. Əgər bu təhlillər zamanı seçilmiş variant qazın yuyulmasından sonra layı vurmaq deyilsə, yataqda qalmış kondensatın həcmi nəzərə alımmalıdır.
Məsaməli mühitlərdə buraxılan karbohidrogen kandensatı praktik olaraq yox olunur ona görə ki, onun tükənən qaz-kondensat yatağından sonrakı hasilatı əksər hallarda maddi cəhətdən səmərəsizdir.
Qaz-kondensat yataqlarının işlənilməsinin layihələndirilmə prosesi dağ-mədən gealogiyasının yeraltı qaz maye mexanikası və həmin sənayenin iqtisadi informasiyasına uyğun həll edilə bilən mürəkkəb vəzifədir.
Qaz kondensat yataqlarının işlənməsi zamanı iki layihə metodu mümkündür: layda işçi mayenin vurulması yolu ilə ilkin lay təzyiqinin saxlanması və layın təzyiqnin saxlanmaması.
Qaz-kondensat yataqlarının işlənməsini planlaşdırarkən bu iki üsulun seçilməsində aşağıdakı fikirlər öz təsirini göstərir:
a) xam qazın sənaye ehtiyatları;
b) təzyiqsizləşdirmə zamanı xam qazdan ayrılmış kandensatın həcmi və tərkibi;
c) rezervuarın iş rejimi;
c) Lay məsaməliliyinin keçriciliyi, litaloji tərkibi və s. homojenlikdən sonra.
Əgər qaz-kondensat yataqlarının işlənməsi sərt asma rejimində, bir çox tektonik qırılmalar zonasında və xam qaz ehtiyatlarının az olduğu ərazilərdə aparılarsa, o zaman işlənmiş lay təzyiqi metodu nəzərə alınmaqla, yatağın işlənməsi layihəsi həyata keçirilməyəcəkdir. davamlı olmaq.
Qaz kondensat yataqlarının işlənməsini planlaşdırarkən lay təzyiqinin saxlanması metodu nəzərə alınmaqla qurudulmuş qaz (laydan çıxarılan qazın ümumi həcminin 30-98%-i) sıxılaraq laya vurulur. lay təzyiqinin saxlanılması. Tipik olaraq, qazın laya vurulması prosesi xam qaz hasil edildikdən sonra başlayır, lakin bir çox hallarda lay təzyiqini saxlamaq üçün layda qazın vurulması hasilat quyularının dib təzyiqi aşağı düşməyə başlayandan sonra başlayır, yəni. . HOUR. lay təzyiqi doyma təzyiqinə yaxınlaşdıqdan sonra.
Qaz kondensat yataqlarında lay təzyiqini saxlamaq üçün iş mühiti üçün quru qazdan, havadan və sudan istifadə olunur.
Rezervuara sıxılmış havanın vurulması quru qazın vurulmasından daha bahalıdır.
Qaz halında işləyən mayenin yenidən layya vurulması zamanı istismarına istifadə olunan xərclər onun sıxılması dərəcəsinnən asılıdır.:
r =
burada, P_çix. və P_gir. – müvafiq olaraq kompressor stansiyasında çıxış və qəbul giriş təzyiqləridir. r – sıxılma dərəcəsidir.
Kompressor stansiyasının girişindəki təzyiq dəyişməz qalsa, qazın sıxılma nisbəti quru qazın resirkulyasiyası prosesində havanın sıxılma nisbətindən az olacaq, çünki P_gir. ≈ P_mk (burada Pmk – maksimum kandensasiya təzyiqi). Laya hava vurulan zaman 0,1 P_gir. = MPa olur.
Qurudılmuş qazı yenidən layna vurmaq və lay təzyiqini saxlamaq üçün quru qaz kompressor stansiyalarında sıxılma əmsalı r = 2, hava isə çoxpilləli kompressor qurğuları tərəfindən r = 2 sıxılma nisbətinə qədər sıxılır. r = 150-300 və daha yüksək sıxılma nisbəti.
Sıxılmış hava işçi maye kimi anbara üfürüldükdə, laydan götürülmüş qaz anbarın vurulması üçün təkrar istifadə edilə bilməz və istehlakçılara verilir, yəni kimya sənayesi üçün yanacaq və ya xammal kimi istifadə oluna bilər.
Qaz kondensat yataqlarında lay təzyiqini sabit saxlamaq üçün lay konturundan su vurulur. Bu məqsədlə suyun istifadəsi aşağıdakı üstünlüklərə malikdir:
1) qaz kondensat yatağının işlənməsi prosesi bir dövrədə həyata keçirilir və bu zaman qaz kondensat yatağının təmiz qaz yatağı kimi işlənməsinə ehtiyac yoxdur;
2) Böyük qaz ehtiyatları yanacaq qazı kimi və artıq mövcud emalın birinci mərhələsində kimya sənayesi üçün xammal kimi istifadə olunur. Su anbarına vurulmasının enerji məsrəfləri sıxılmış havanın layna vurulması, bəzi hallarda isə quru qazın yenidən laylara vurulması xərclərindən azdır.
3) İki sahədə sabit sərbəst təzyiq düşməsindən istifadə etmək iqtisadi cəhətdən sərfəlidir: hasilat quyusu - kandensat qurğusu və kandensat qurğusu - magisral qaz kəmərlərinin başlangıcı (və ya digər istehlakçı). Sərbəst təzyiqin düşməsi də təyinatı üzrə istifadə edilə bilər: elektrik enerjisi, mexaniki iş və süni soyuqluq əldə etmək üçün istifadə edilə bilər. Bu vəziyyət layya sıxılmış hava vurulduqda da müşahidə olunur.
Quru qaz rezervuara qaytarıldıqda, sərbəst təzyiq düşməsi yalnız bir istiqamətdə istifadə edilə bilər: hasilat quyusu - kondensat qurğusu.
Qaz-kondensat yataqlarının işlənilməsi zamanı lay təzyiqini saxlamaq üçün layda suyun vurulması üçün əlverişli geoloji şərait (tektonik pozuntuların olmaması, yüksək qazvermə və qaz tərkibi, məhsuldar layın qazlı hissəsi ilə sulu təbəqənin doyma zonası arasında zəif əlaqə) , məqbul litoloji və fasiya tərkibinə və bağlayıcı materialın mövcudluğuna, yüksək lay təzyiqinə və yüksək miqdarda karbohidrogen kondensatına malik süxurlar.
Qaz kondensat yataqlarında lay təzyiqini saxlamaq üçün suyun istifadəsi aşağıdakı çatışmazlıqlara malikdir:
1) məhsuldar təbəqəyə suyun vurulması zamanı gil-araqat (pro-plastik) və gil sementlərin yerində şişməsi;
2) quyuların dibi zonasının çirklənməsi və daş və suyun təsiri ilə laylanma, bu da lay suvarma təzyiqinin artmasına səbəb olur;
3) lay və dib zonalarında xam qazın itirilməsinə səbəb ola biləcək daşqın
dillərinin əmələ gəlməsi;
4) Enjeksiyon quyularının (suvarma quyularının) işlənməsinin mürəkkəbliyi və s.
Qaz kondensat yataqlarının işlənməsi zamanı lay təzyiqinin saxlanması və ya bərpası zamanı xam qazın hasilatı zamanı onun tərkibi praktiki olaraq dəyişmir, bu zaman layda əks kondensasiya prosesi olmadığı üçün xam qazın bütün fraksiyaları çıxarılır və layda ağır karbohidrogen itkisi yoxdur.