R. V. İslamov
Yüklə 0,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- 14 - Alınmış UF 4 -dən sonradan uran alınır.Uran alınmasının aşağıdakı üsulları vardır: 1)
Uran oksidlərinin kalsium və ya kalsium hidrid ilə bərpası. 2)
Uran tetra flüorid və tetra xloridinin kalsium və ya maqnezium ilə bərpası. 3)
Halloid duzların elektrolizi.
Oksidlərin bərpası və həmçinin ərimiş mühitdə elektroliz zamanı tozvari metal alınır ki, bu da oksidlər və duzlardan su və turşularla emal etməklə ayrılır. Halloid duzların metallotermiki bərpasında uran külçə şəklində alınır ki,bu da posadan yaxşı ayrılır. Bu da vacib üstünlükdür ki, buna görə də hallogenidlərin metallotermiyası daha geniş tətbiq edilir. UCl 4 flüoridə nisbətən daha hiqroskopikdir. Bu işi bir qədər çətinləşdirir. Bundan başqa xlorid 800 0 C temperaturda qaynayır ki, bu da bərpanın germetik qurğularda aparılmasını tələb edir. Bunlarla əlaqədar uranın alınması əsasən uran tetraflüoridin bərpası ilə alınır. Bərpa aşağıdakı reaksiya üzrə baş verir: UF 4 +2Ca=U+2CaF 2 +575 kc (3.11)
Bu üsulla kütləsi 100kq və daha çox olan uran külçələri alınır. Uranın külçəyə keçməsi 98-99% təşkil edir. Külçədə qarışıqların miqdarı Fe 0,02- 0,005%, Si 0,01-0,05%, Ca 0,002-0,005%, Mn 0,001-0.0005%, H 3-5 sm 3 100q metala qarşı təşkil edir. UF 4 -ün maqnezium ilə bərpası kalsium ilə bərpadan fərqlənir. Burada əsas bərpa reaksiyası aşağıdakı kimidir:
UF 4 +2Mg=U+2MgF 2 +372 kc (3.12)
Maqnezium bir çox üstünlüklərə malikdir. Havada daha dayanıqlıdır. Tər- kibində daha az ziyanlı qarışıqlar var. Kalsiumdan yüngüldür və onun 1t urana sərfi kalsiumdan 1,6 dəfə azdır. Külçə posadan asan ayrılır. Metal çıxımı 98% təşkil edir. Diametri 325 mm olan butalarda bir dəfə əritmədə çəkisi 100kq olan külçə alınır. Eyni zamanda 2 t uran flüorid yükləməklə UF 4 -ün maqnezium ter- miki bərpa prosesi də tətbiq edilir. Bu zaman kütləsi 1225 kq, diametri ≈455 mm və hündürlüyü 432 mm olan külçələr alınır. Belə külçələr üçün vakuum yenidən əritmə tələb olmur və bilavasitə təzyiqlə emala göndərilə bilər. UF 4 -ün kalsium və maqnezium ilə metallotermiki bərpası nəticəsində külçələr alınır. Bu külçələr vakuum induksion sobalarda əridilir. Əritmə zamanı kalsium, maqnezium, flüor, hidrogen, azot və oksigenin bir hissəsi qarışıqlar kənar kimi olunur.
- 15 - İşin yerinə yetirilməsi
Konsentratın həll olması 25-50 ml qatılaşdırılmış HNO 3 ilə zəif qızdırmaqla aparılır. Əgər tərkibdə həll olmayan qalıq varsa bu şüşə qıfda süzülür və 2-5 ml 1%-li məhlul ilə yuyulur. Məhlul və yuma suyu birləşdirilir, həcm ölçülür. Uranın qarışıqlardan təmizlənilməsi uranilnitratın üçbutilfosfatla ekstraksiya prosesində həyata keçirilir. Ekstraksiya ayırıcı qıfda yerinə yetirilir. Ölçülmüş nitrat məhlulu (su fazası) ayırıcı qıfa doldurulur və bura kerosində 40 %-li ÜBF (üzvi faza) məhlulu əlavə olunur. Üzvi və su fazasının nisbətləri 2:1 olmalıdır. Fazalar 15 dəqiqə ərzində silkələyici vasitəsilə qarışdırılır. Fazalar aralarında sərhədin əmələ gəlməsinə kimi durulaşdırılır. Bundan sonra su fazası stəkana boşaldılır və təkrarən ekstraksiyaya uğradılır. Uranla doymuş üzvi faza ayırıcı qıfda qalır.
Reekstraksiya distillə edilmiş su ilə elə həmin üzvi faza olan ayırıcı qıfda həyata keçirilir. Uranı tam olaraq su fazasına keçirmək üçün reekstraksiya zamanı 1,5-2 q ammonium sulfat əlavə edilir. Sulfat ionu və 6 valentli uran kompleks birləşmə əmələ gətirir. Bu da öz növbəsində ÜBF ilə təcrübi olaraq ekstraksiyaya uğramır.
Reekstraksiya üzvi fazanın su fazasına nisbəti 1:2 şərti daxilində 10 dəqiqə müddətində ayırıcı qıfda silkələməklə yerinə yetirilir. Reekstraksiya zamanı uran su fazasına keçir və çökmədən sonra tutumu 500 ml olan stəkana boşaldılır. Reekstraksiyadan sonra üzvi faza ayırıcı qıfda qalır və hansı ki, ekstraksiyanın sonrakı mərhələsi yerinə yetirilir. Uranın tam kənar olunması üçün ekstraksiyanın II mərhələsində I mərhələ su fazası işlənir. Ekstraksiyanın II mərhələsi I mərhələyə anoloji olaraq aparılır. II ekstraksiyanın davametmə müddəti 8 dəqiqə təşkil edir. Durulmadan sonra tərkibində uran izləri olan su fazası maye tullantılar üçün nəzərdə tutulan qaba boşaldılır. Üzvi faza təkrarən reekstraksiyaya uğradılır. Prosesin davametmə müddəti 8 dəqiqə təşkil edir. Tərkibində uran olan su fazasının çökdürülməsindən sonra stəkana boşaldılır və I reekstraksiya mərhələsinin su fazası ilə birləşdirilir. Üzvi faza yenidən ekstraksiya aparmaq üçün xüsusi qaba boşaldılır. Birləşdirilmiş uranlı məhlullardan tünd ammonium məhlulu əlavə etməklə ammonium diuranat çök- dürülür. Çökdürmə əvvəlcədən 40-50 0 C temperatura kimi qızdırılmış məhlullar- dan aparılır. Bu halda məhlulun PH-ı 10-12-yə çatdırılır.
Ammonium diuranat qalığı çökdürülür və sonra vakuum qıfında süzülür. Qalıq butaya doldurulur, 100 0 C temperaturda qurudulur və sonra 800 0 C temperaturda közərdilərək oksid alınır. İşi yerinə yetirərkən təhlükəsizlik texnikası qaydalarına ciddi riayət edilməlidir. Təlimat keçdikdən sonra işə başlamaq olar. Rezin əlcək, xalat geyməklə iş sorucu şkaf altında aparılır. ÜBF Yüklə 0,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|