Qarshi davlat universiteti adabiyotshunoslik kafedrasi

surdi
va 
yetkurdi
;
navro‘z
va 
jahonafro‘z
;
jahon
, 
xoriston
va 
namoyon
;
barnolig
„ va 
dilrabolig
„ – 
saj‟i mutarraf
, 
tajammul
va 
tahashshum
; 
ishtiyoq
va 
ehtiros
– 
saj‟i mutavozin
, 
kirdi
va 
berdi
;
abri nayson
, 
obi hayvon
va 
qatraafshon
;
oldilar
va 
soldilar
– 
saj‟i mutavoziydir
. Lekin nasrda ularning 
bunday turlarini aniqlashdan ko„ra 
fosila
va 
qarinalarning
joylashuv 
mutanosibligiga, shuningdek, saj‟ning ma‟no-mazmunga ko„rsatgan ta‟siriga 
diqqat qaratish ahamiyatliroq. 
Muallif asarning ko„pgina jumlalarida saj‟ning bir necha shakllaridan 
foydalanadiki, ularni bir formulada aks ettirish mumkin emas: «Ammo ba‟d, 
donish(1) arbobining(2) zamiri(3) munirlarig„a(4) va binish(1
1
) as‟hobining(2
1
) 
xotiri(3
1
) xamirlarig„a(4
1
) ravshanu(5) ma‟lum(6) va mubarhanu(5
1
) mafhum(6
1
) 
bo„lsunkim, bu faqiri(7) kasiru(7
1
)-t-taqsir(7
2
), bandai sadoqatintisob(8), a‟ni 
Muhammad Rizo mirob(8
1
) al-mulaqqab bi-l-Ogahiy, birodarzodai Munis 
mirob(8
2
), g„afurallohu zunubahumo(9) va satara uyubahumo(9
1
)kim, 
shabobat(10) zamoni(11)din to kuhulat(10
1
) avoni(11
1
)g„acha doru-s-saltanai 
Xorazm(12), 
sonaho-llohu 
taolo 
an 
ofoti-r-razm(12
1
) 
va-l-lazm(12
2
), 
podshohlarining holot(13) va futuhot(13
1
)lari voqe‟anigorliqig„a ma‟mur 
erdim(14), andoqkim, alarning farmoni oliylari muqtazosi bila har birining otig„a 
alohida holot(13
2
) va voqe‟ot(13
3
)larig„a mushtamil bir kitob tartib berdim(14
1
)». 

---

9 
Misolda 14 ta fosila bo„lib, ularning ba‟zilari boshqalariga qarinadir. Bu hol 
tarse‟
san‟atiga o„xshasa-da, unga to„la muvofiq emas. Bir so„zga ba‟zan ikki, 
ba‟zan uchtagacha saj‟lanuvchi so„z keltirilgan. 
Ogahiy nasridan bunday misollarni istalgancha topish mumkin.