Qarshi davlat universiteti adabiyotshunoslik kafedrasi

Ogahiyningtarjimonlik
faoliyatihamjudakattatahsingasazovordir.
Badiiytarjimaharbirmilliyadabiyotningajralmasqismidir. 
O‟zbekadabiyotitarixidahambadiiytarjimaborasidakattatajribato‟plangan. 
Atoqlitarjimanamoyandalariningsohadagixizmatlaribeqiyos. 
Busan‟atqanchalikko‟pmutarjimvatarjimaasarlarniqamrabolmasin, 
aksarholtarjimamaktabishaklidaemas, 
xususiyishko‟rinishidarivojlanibkeldi. 
Faqatsohaningmumtoznamoyandalaripaydobo‟lganzamonvamakondaginaularninga
trofidatarjimamaktablarishakllandi. Qadimgiyunon, Bag‟dod, Baloniya, Vavilon, 
Damashqtarjimamarkazlarixuddishundayyirikmutarjimlaratrofidashakllandi. 
O‟zbekmumtozadabiyotiningyirikvakiliMuhammadrizoOgahiyhamo‟zdavridashoir
likvatarixnavislikdayuksakmahoratininamoyishetishbarobaridaXorazmtarjimamakt
abigaasossolishbilanadabiymerosiqimmatiniyanadaoshirganijodkordir. 
Haqiqatan, 
ko‟hnaXorazmshoirlariningo‟zbekbadiiytarjimachiligigaqo‟shganhissalarikattae‟tir
ofgaloyiq. 
SayfiSaroyiy, 
Qutb, 
HaydarXorazmiy, 
NurmuhammadAndalibkabishoirlaro‟zfaoliyatlariniindividualshakldaolibborganedi
lar. Ularningan‟analariniSHermuhammadMunis XIX asrboshidadavomettirib, 
MuhammadMirxondning 
yettijilddaniborat 
“Ravzatu-s-safo” 
asaritarjimasigakirishdivabutarjimakeyinchalikmavjudan‟ananingmaktabshakliniol
ishigaturtkibo‟ldi. 
Munisning“birodarzodavadastparvarda”sibo‟lganOgahiyo‟zfaoliyati, 
faolligibilano‟shaan‟anani, 
ya‟nixususiyijoddoirasinikengaytirib, 
tarjimamaktabinivujudgakeltirdivauniengbalandcho‟qqigaolibchiqdi. 
IlmiyadabiyotlardaOgahiyningtarjimonlikdagiyuksakmahoratiko‟pborae‟tirofetildi. 
Xususan, 
professorN.KomilovtomonidanolibborilgantadqiqotlardaOgahiyningindividualmah
orativauningXorazmbadiiytarjimamaktabishakllanishidagixizmatlarihamdabumakt
abningo‟zigaxosbirqatorxususiyatlaribelgilabberildi. 
ButarjimamarkazivaOgahiyningfaoliyatihaqida 
Ye.E.Bertelьs, 
H.Arasli, 
V.Abdullaev, 
G‟.Karimov, 
S.Dolimov,R.Majidiy, 
A.Nosirov, 
J.SHaripovkabiolimlarhamizlanishlarolibbordilar. Lekinbutadqiqotvaizlanishlarda, 
asosan, tarjimonningo‟girmaasarlarimundarijasi, ilmiytavsifi, ularningmavzusi, 
g‟oyasi, 
mazmun-
mohiyatihamdamuayyanasarningo‟zbekchalashtirilishidagimahoratidoirasidafikryu
ritiladi. 
Buesatarjimamaktabiningshakllanishasoslarivauning 

---

10 
yetakchitamoyillarihaqidagimuhimjihatnito‟laaniqlashimkoninibermaydi.SHuning
uchunmazkurmuammogadiqqatqaratishnilozimhisoblaymiz. 
Bumasaladaquyidagilaralohidae‟tibortalabqiladi: 
Birinchidan,
XIX 
asrdaXorazmdaamalgaoshirilgantarjimaasarlarimiqdorko‟lamijihatidanham, 
badiiysaviyasiningmukammalliginuqtainazaridanhambarchamuhitvadavrtarjimachi
liginiorqadaqoldiradi. 
Buningsababibu 
yerdakattatarjimauyushmasiningvujudgakelganibilanginaizohlanishimumkin. 
SHubhasiz, uniuyushtirishOgahiyzimmasigatushganedi. 
Albatta, 
buishjudatezvaosonlikbilanamalgaoshirilmagan. 
1829 
yildaMunisvafotidankeyinxonlikdauningtarixnavislikvazifasiOgahiygatopshirildi. 
Oradanbirnechayilo‟tibXivasaroyidaungatengkeladiganijodkoryo‟qedi.To‟g‟ri, 
budavrdaOgahiyganisbatanyoshjihatidanbirozulug‟bo‟lganRojiytaxallusibilanshe‟r
laryozganMuhammadyusuf, 
MunshiytaxallusibilanijodetganMuhammadnazarismliiste‟dodlishoirlarancha-
munchashuhratorttirgan, 
davlatvaulamoninge‟tirofiniqozonganedi. 
Ularningtarjimagahamlayoqatlariyuqoribo‟lgan. 
LekinularningtarjimagajiddiykirishmaganibufaoliyatXivadatizimliyo‟lgaqo‟yilmag
aniniko‟rsatadi. 
OgahiyMunisningtarjimonlika‟anasinidavomettirishgakirishishibilanuXorazmdaad
abiyotrivojiningta‟minlanishiuchunjudako‟pasarlartarjimasigaehtiyojborliginiangla
b 
yetadi. 
Lekinbuishbir-ikkitarjimonningqo‟lidankelmasliginihisobgaolib, 
birinchigaldiRojiyvaMunshiylarnio‟zatrofigatortdivaularga “Ravzatu-s-safo”ning 5 
– 
6-daftarlaritarjimasinitopshirdi. 
Garchibutopshiriqmanbalardaulargaxon 
(MuhammadAminxon) 
tomonidanbuyurilganizakretilsa-da, 
tarjimayo‟sinikuzatilgandaaslholatbu 
yerdaboshqabirtashabbuskorvanozir-
mutasaddibo‟lganidandalolatberadi. BushaxsOgahiybo‟lganishubhasiz. 
Ma‟lumki, 
buasarningbirinchidaftarivaikkinchidaftarining 
“Chahoryoriizomvoqeoti”gachabo‟lganqismi, 
ya‟niboshiMunistomonidantarjimaqilingan.Tarjima 
1244/1828yilgachaamalgaoshirilgan. 
1265/1849 
yilgacha, 
ya‟niOlloqulixonvaRahimqulixonhukmronlikqilganyigirmayildanortiqvaqtdaunida
vomettirishimkonibo‟lmadi. 
BuoradaOgahiyo‟zsalohiyati, 
mehnativamahoratibilankattamavqegaerishganvakerakvaqtdaxongatakliflarinikirita
oladigandarajaga 
yetganedi. 
Mamlakatma‟naviyhayotirivojigata‟sirko‟rsatuvchiomillarhaqidataklifkiritishuning
ijtimoiyhayotdagiengkattaburchi, 
vazifasiedi.Jumladan, 
kerakliasarlarnitarjimaqilishdasturihamOgahiytomonidanginaxongakiritilishimumk
inedi. 
Ma‟lumdastursizyuzlabasarningtarjimaqilinishimushkuldir. 

---

11 
Dasturmuallifiuningbajarilishidaibratko‟rsatishitabiiy. 
SHuninguchunhamOgahiyo‟nto‟qqizasarnitarjimaqildi. 
Bunafaqato‟zbek, 
balkijahonadabiyotidajudakamkuzatiladiganholdir. 
SHuma‟nodaOgahiynimumtozo‟zbekbadiiytarjimasiningsultonisifatidaqadrlashgah
aqlimiz.