Elnur
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları
105
Demantoid
Demantoid d
ənəsinin ölçüsü 2 mm.-dən çox olmur. Dənələr
yaşıl-ot rəngində olur. Topazolit sarı-bal rəngindədir, şəffafdır.
Onun d
ənələri oval formasında olur.
Şorbulaq demantoid təzahürü
Şorbulaq qəsəbəsindən 1 km. şərqdə yerləşir. Yatağın geoloji
quruluşunda argillitlər, tufbrekçiyaları və tuflar, xırda-orta
qırıntılı tuf konqlomeratlarından ibarət santon yaşlı çöküntülər
iştirak edir.
Demantoid
minerallaşması serpentinitlərin içərisində yerləşmiş
xrizotil asbest damarcıqları ilə əlaqəlidir. Damarcıqların uzunluğu
1,0-1,5 m.-d
ən uzun olmur, eni isə 0,5-1,0 sm.-dən 5 sm. arasında
d
əyişir. Bəzi sahələrdə yumuşalmış, tamamilə əzilmiş damarcıqlar
qeyd olunur.
Demantoid yaşıl-zümrüd rəngdədir. Dənələrin
ölçüsü 5 mm.-
ə qədərdir. Minerallaşma asbest damarcıqlarının
endokontakt t
əmaslarında inkişaf tapmış xırda boşluqlarda qeydə
alınır.
Elnur
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları
106
Abdullauşağı mərmər oniksi təzahürü
Abdullauşağı kəndindən 1,5-2 km. cənub-şərqdə Mozçayın
( Tutxun çayının sol qolu) sol yamacında yerləşir. Təzahür 1986-cı
ild
ə aşkar edilmişdir. Traveritlərin ümumi yayılma sahəsi 5 km
2
. -
ə yaxındır. Örtüyün qalınlığı 1-2 m.-dir.
Oniks
ə damarcıqlar, damar, linza-damar və qalınlığı bir neçə
sm-d
ən 50 sm.-ə qədər olan lövhələr şəklində olan traveritlərin
arasında rast gəlinir.
Oniksin teksturası laylıdır, massivdir. Gizli kristallik quruluşu
var.
Sınması qeyri-düzgündür, parıltısı tutqundur. Daşın əsas
r
əngi qırmızı-qəhvəyidir, dalğalı-zolaqlı, peyzajlı cizgilərə
malikdir. R
ənginə görə oniksin iki dekorativ növləri müəyyən
edilib:
Zolaqların eni 1 mm. -dən 1-2 sm.-ə qədər olan, bir-birini əvəz
ed
ən tutqun bal və qırmızı, açıq-qəhvəyi rəngli nazik dalğalı-
zolaqları, peyzajlı oniks.
T
əzadlı rəngləri olan zəif dalğalı, bir-birini əvəz edən ağ, sarı-
bal v
ə qırmızı rəngli peyzaj cizgiləri olan oniks.
Zolaqların strukturası gizli kristallikdir, enli zolaqlarda ağ rəng
enin
ə dalğalıdır. Qalınlığı 10 mm. olan lövhələrdən işıq keçir.
Daş 8-10 mm. qalınlıqlı lövhələrə mişarlananda öz bütövlüyünü
saxlayır. Sonrakı emal zamanı səthi güzgü formasını alır. Yüksək
dekorativ keyfiyy
ətlərlə xarakteriza olunur, təzadlı cizgilərə
malikdir.
Sah
əsi 350 m
2
, orta qalınlığı 0,25 m, həcmdə çəkisi 2,9 t/m
3
.
ol
an, ümumi xammalın 35 %-ni mərmər təşkil etmək şərti ilə
m
ərmər oniksinin ehtiyyatı 34 ton təşkil edir.
Tutxun
(Zülfüqarlı) mərmər oniksi təzahürü
Tutxun çayının sol sahilində Zülfüqarlı kəndindən 2,5 km.
c
ənubda, Abdullauşağı kəndindən 2,4 km. cənub-şərqdə
Elnur
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları
107
Zülfüqarlı kəndindən Abdullauşağı kəndinə gedən yolun
k
ənarında yerləşir.
Oniks t
əbəqəsi traveritin qatı ilə onların diorit-porfirit qatışıqları
arasında yerləşir. Oniks sahəsinin uzunluğu 72 m, eni 14 m,
qalınlığı isə 0,2 m.-dən 0,7 m.-ə qədərdir. Oniksin teksturası
laylıdır, massivlidir, kristallik quruluşu var.
Bağırsaq sahəsi
Bağırsaq çayının Tərtər çayına sağ sahilində qarışdığı yerdən
300 m.
yuxarıda 500 m.-lik məsafədə yayılıb. Bulağın hər iki
sahilind
ə çöküntü yatımları əmələ gətirən (tutqun-boz, layvari,
eosen yaşlı silisumlaşmış alevrolitlər və dördüncü dövr yaşlı
andezit-bazaltlar) travertin v
ə travertin brekçiyaları aşkar edilib.
Sah
ə mərkəzi hissədə qalınlığı 1,5-2 m.olan travertin brekçiyaları
il
ə örtülüdür.
M
ərmər oniksi ölçüləri 32-33 m. x 20-25 sm. olan laydan
ibar
ətdir, sahəsi 610 m
2
.-
dır. Lay qalınlıqları 10-20 sm.-dən 80
sm.-
ə qədər olan ayrı-ayrı təbəqələrdən ibarətdir.
Oniks nazik kristallik monomineral strukturaya malikdir. 4-5
mm.
qalınlıqlı lövhələrdən işıq keçir. Əksər hallarda tutqun-sarı,
ağ və yaşıl rəngləri , nadir hallarda isə çəhrayı və qırmızı rəngləri
qeyd edilir.
Qonqur m
ərmər təzahürü
C
əmilli və Lev çaylarının suayrıcı silsiləsindən 1,1 km.
yuxarıda 2538 km. yüksəklikdə yerləşir. Təzahür 1976-cı ildə M.
Ç.
Nağıyev və M. Y. Cümşüdov tərəfindən axtarış işləri zamanı
aşkar edilmişdir. Hər bir növün keyfiyyətini öyrənmək məqsədilə
ümumi v
ə filiz nümunələri götürülüb, xamalın təqribi ehtiyyatı
hesablanmışdır.
M
ərmər oniksi damar və damarcıqlar şəklində brekçiyalı
serpentinitl
ərdə yerləşirlər. Filizləşmə zonasının sahəsi 0,2 km
2
. -
ə yaxındır. Damarların hamısı en istiqamətli tektonik qırılmalarla
Elnur
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları
108
əlaqəlidir. Qalınlığı 0,2-0,6 m. olan bəzi kütlə hissələri 50-60 m.
m
əsafədə izlənilir, bəzi yerlərdə ölçüsü 1,5x0,7 m. olan şişmələr
əmələ gətirirlər.
Burada çox sayda oniks damarları tədqiq edilib. Onların
arasında ən yüksək keyfiyyətli xammal kimi və emal üçün
əlverişli olan 5 damar müəyyən edilib. Ağ, ağ-yaşıl, açıq yaşıl
r
əngləri var. Əyri-dalğalı zolaqlı cizgilərə malikdir. Qalınlığı 2-3
sm. olan lövh
ələrdən işıq keçir. Şüşəyəbənzər tutqun parıltısı var,
sınması qeyri-düzgündür. Güzgüyəbənzər cilalanmaq xüsusiyyəti
var.
Orta faydalı qazıntılılığı 65%-dir.
M
ərmər
Fontan m
ərmə oniksi təzahürü
K
əlbəcər şəhərindən 8,5 km. cənubda, Tərtər çayının sağ
sahilind
ə, çay məcrasından 100 m. aralıda yerləşir. Təzahür
K
əlbəcər qırılma zonası ilə əlaqəlidir. Travertin yayılma sahəsi
600 000 m
2
–
ına yaxındır.
Oniks t
əbəqəsi travertin kütləsindən kiçik əyilmə bucağı altında
yerl
əşir. Təbəqənin qalınlığı bir neçə sm.-dən 20 sm. arasında
d
əyişir.
Sarı, sarı-qırmızı və sarıya çalan açıq qəhvəyi rəngli mərmər
oniksinin teksturası nazik zolaqlı laylardan ibarətdir və zəif kristal
Dostları ilə paylaş: |