Elnur
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları
99
Çovdar barit yatağı
Çovdar barit yatağı Daşkəsən filiz rayonunun şimal-qərb
hiss
əsində Çovdar qızıl yatağının ətrafında, Çovdar antiklinalının
c
ənub-qərb qanadında yerləşir. Burada üst bayos və bat yaşlı
süxurlar, şimal, şimal-qərb istiqamətli çat sistemi ilə kəsilmişdir.
Bu çatların əmələ gəlməsi, bat vulkanizminin
fəaliyyətinin
z
əifləməsi vaxtına təsadüf edir. Ona görə də bu çatların çoxu açıq
olmuş, onlar ya dayka tipli subvulkanlarla, ya da subvulkanlardan
ayrılmış hidrotermal məhlullar hesabına əmələ gəlmiş barit
damarları ilə dolmuşdur. Bəzən eyni çatda həm dayka,
həm də
barit damarı qeyd olunur.
Çovdar yatağının damarları böyük məsafəyə (bəzən 1,0 km.-dən
artıq) izlənilməklə, həm də böyük qalınlığa (bəzən 1,5-2,0 m.)
malikdirl
ər. Ona görə də Kiçik Qafqazın «barit zolağında» ilk
n
əzəri cəlb edən bu yataq olmuşdur. Yataqda dəfələrlə axtarış və
k
əşfiyyat işləri aparılmış və onun ehtiyatları dəfələrlə yenidən
hesablanmışdır. 1931-ci ildən 1963-cü ilə qədər aparılmış geoloji-
k
əşfiyyat işləri nəticəsində Çovdar yatağında A, B, C
1
v
ə C
2
kateqoriyaları üzrə cəmi 357,5 min. ton barit ehtiyatı
hes
ablanmışdır.
1955-ci il
ə kimi bu ehtiyatın 225,3 min. tonu çıxarılmışdır,
bundan sonra yataq konservasiya olunmuşdur. 1972-ci ildə Dövlət
Ehtiyatlar Komissiyası Çovdar yatağının qalıq ehtiyatını
araşdırmış və 132,2 min. ton olması müəyyənləşdirilmişdir.
Bu ehtiyatdan 32,0 min. tonu B-
kateqoriyasına, 23,0 min. tonu
C
1
kateqoriyasına və 44,2 min. ton isə C
2
kateqoriyasına aid
olmuşdur. Dövlət komissiyası 6598 №-li
protokola əsasən Çovdar
yatağının qalıq ehtiyatlarını dövlət balansından silmişdir. Buna
baxma
yaraq Çovdar yatağında bunda sonra 2 dəfə axtarış işləri
aparılmışdır.
1986-1990-
cı illərdə G. Quliyev və K. Həsənov Çovdar
yatağında axtarış işləri aparmaqla, onun proqnoz resursların 1,372
min.
ton miqdarında qiymətləndirmişlər.
Elnur
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları
100
1990-1993-cü ill
ərdə K. Həsənov tərəfindən Çovdar yatağı
sah
əsində baritə axtarış-qiymətləndirmə işləri aparılmış və
n
əticədə faktiki materiallar əsasında baritin P
1
kateqoriyası üzrə
700,0 min. t
on proqnoz ehtiyatlarını hesablamışdır.
Barit
Qızqala mis-polimetal təzahürü
Qızqala mis-polimetal təzahürü Qoşqarçayın aşağı axını
hövz
əsində Qızqala (833,0 m.) dağı adlanan yüksəkliyindən 500
m. c
ənub-şərqdə yerləşir. Təzahür sahəsində kvars-barit, kvars-
karbonat, kvars-
polimetal damarcıqları daşıyan brekçiyaların
qırıntıları içərisində Cu, Zn, Pb və Ag minerallaşması qeyd
olunur.
Sah
ənin litoloji tərkibində tuflar, brekçiyalar,
tufqumdaşları iştirak edir. Bu süxurlar üst təbaşir yaşlı andezit-
bazalt t
ərkibli subvulkan kütlələri ilə yarılırlar. Qızqala dağından
keç
ən şimal-şərq və şimal-qərb istiqamətli tektonik qırılmalar
boyu (Qızqala, Qaraçay və Kəloğlan) riodasit tərkibli
subvulkanqlar tör
əmə kvarsitlərə çevrilmişlər.
Qızqala mis-polimetal təzahürü sahəsində qalınlığı 0,2-1,25 m.-
d
ən 10-12 m.-ə qədər olan 26 kvars,
kvars-karbonat və kvars-
Elnur
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları
101
polimetal damarları qeyd olunmuşdur. Damarların uzunluqları
300-320 m.-d
ən 800-850 m.-ə qədərdir. Təzahür sahəsinə əsas
maraq k
əsb edən, bir-birinə paralel uzanan (şimal-şərq-70
0
) 5
filizdaşıyan zonalardır. Bu zonalarda qalenit,
sfalerit, malaxit,
azurit, xalkopirit, kovellin, xalkozin v
ə s. minerallar müşahidə
edilir. Filizl
əşmiş qırıntılardan götürülmüş şırım və nöqtəvi
sınaqlarda Ag 3,2 - 5,6 q/t.-dan 2871,6 - 3706,4 q/t.-na; Cu – 0,02
- 1,75 %, Zn - 01- 0,33 %-
ə qədər təşkil edir.
T
əzahür sahəsindən götürülmüş 28 şırım sınağı üzrə mis - 0,04
– 2,82 %, Zn- 01-0,33%, Pb – 1,56 – 3,11 % t
əşkil etmişdir.
1986-1990-
cı illərdə Qaraçay sahəsində G. Quliyev
tərəfindən
qazılmış 245 №-li quyudan götürülmüş sınaqda Au-0,1 q/t, Ag-
36 q/t. t
əşkil etmişdir.
Danayeri polimetal t
əzahürü
Danayeri polimetal t
əzahürü Çovdar kəndindən 1 km. şərqdə,
Qoşqarçayın orta axını hövzəsində yerləşir. Tektonik
cəhətdən
Danayeri t
əzahürü Çovdar antiklinalının tağ hissəsini əhatə edir.
T
əzahür sahəsində üst bayos yaşlı riodasit tərkibli tuflar,
tufalevrolitl
ər, aqlomerat brekçiyaları, tufqumdaşları iştirak edir.
T
əzahür sahəsində Şimal-şərq istiqamətində uzanan və qalınlığı
25-60 m.
arasında dəyişən intensiv dəyişmiş, limonitləşmiş,
kvarslaşmış, brekçiyalaşmış süxurlar zonası qeyd olunur. Zona
qalenit, sfalerit, xalkopirit möht
əviləri ilə müşayiət olunur.
Zonadan götürülmüş ayrı-ayrı sınaqlarda misin miqdarı 1 %-dək,
sinkin miqdarı isə – 0,3 %-ə qədər olmuşdur. 1№-li şurfdan
götürülmüş sınaqda sink – 3,04 %, 8№-li şurfda isə qurğuşun –
5,4 % t
əşkil etmişdir. Təzahür sahəsində qazılmış 204 №-li
quyudan götürülmüş sınaqlarda mis - 0,64 %-ə qədər, sink–0,14 –
12,47%, qurğuşun 0,16 – 2,06 % təyin olunmuşdur.
1973-1974-cü ill
ərdə Danayeri geoloji axtarış dəstəsi həmin
sah
ədə 11 quyu qazmışdır. Quyularda Cu -0,10 – 0,38 %, Zn-
0,5% Pb-0,01-0,05%-d
ən artıq olmamışdır.