Паша Ибиш оьлу Сяфяров

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
80 
düşümü  cənub-şərqə  60-70
0
 
altındadır.  Zonada  gözlə  görünən 
sulfid 
minerallaşması-pirit,  sfalerit,  qalenit  və  xalkopirit 
minerallaşması  qeyd  olunur.  Bundan  əlavə  zonada barit 
damarcıqları da müşahidə olunur. Fərəhli kəndi ətrafında zona bir 
k
əsilişdə və dərinə bir quyu ilə öyrənilmişdir. Zonadan götürülən 
sınaqlarda  mis  -  0,05-dən 3,5%-ə  qədər; 0,5-dən 2,5%-ə  qədər; 
sink 0,06%-d
ən – 1,2 %-ə qədər təşkil etmişdir.  
F
ərəhli təzahür sahəsində  qeyd  olunan  II  zonanın  uzanması 
şimal-şərqə 55-60
0
, düşümü şimal-qərbə 70
0
-
lik bucaq altındadır. 
Zonanın  izlənən uzunluğu  60  m.  , eni 15-20 m.-dir.  Zonanın 
şimal-şərq və cənub-qərb davamları dördüncü dövr çöküntülərinin 
altına girir. Süxurların zona boyu güclü şistləşməsi, kvarslaşması 
v
ə limonitləşməsi qeyd olunur. Buradan götürülmüş 21 sınağın 6-
da mis - 0,9-2,4%, q
urğuşun – 0,2-1,2%, sink 0,4-1,2%, gümüş - 
0,1-18,5 q/t. 
qeyd olunmuşdur.  
III zona – 
Qarasu çayının sağ sahilində, Üçgöl dağından (852,2 
m. yüks
əklikdən) 3 km. şimal-qərbdə yerləşir. Zona sahəsində üst 
konyak-alt s
anton  yaşlı  orta  və  narın  dənəli tuf qumdaşları  və 
tuflar yayılmışdır. Bu süxurlar turş tərkibli üst santon yaşlı layvari 
subvulkan kütl
ələri ilə  kəsilmişdir.  Zona bir-birinə  yaxın  iki 
qırılmada  yerləşir.  Qırılma  xətləri boyu 30-40 m.  enində  sahədə 
süxurlar  kvarslaşmış,  kaolinləşmiş  və  limonitləşmişdir.  Zonadan 
20-y
ə  qədər  sınaq  götürülmüşdür.  Sınaqların  təxminən  yarısında 
qızılın izi, gümüş 0,2-53,1 q/t, mis, sink, qurğuşun isə 0,01-0,05% 
t
əşkil edir.  
Ümumiyy
ətlə Fərəhli təzahürlər qrupunun geoloji quruluşu Dağ 
K
əsəmən  qızıl  polimetal  yatağının  geoloji  quruluşuna  çox 
oxşardır.  Ola  bilsin  ki,  bu  zonalar  Dağ  Kəsəmən  zonalarının 
c
ənub-qərb davamını təşkil edir.  
 
Daş Salahlı kobalt filizi sahəsi 
 
Bu kobalt t
əzahürü sahəsinin geoloji quruluşunda üst konyak-alt 
santonun vulkanogen piroklastik süxurlar
ı,  albitofir  və  riolit-

---

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
81 
porfirl
ərdən ibarət  süxurları  iştirak  edirlər.  Struktur  baxımından 
qeyd  olunan  süxurlar  Odundağ  antiklinalının  cənub  qanadını 
t
əşkil  edərək,  şimal-qərb istiqamətdə  uzanan və  60-65
0
  bucaq 
altında  şimal-şərqə  meyilli  tektonik  qırılmalarla  parçalanmışlar. 
Tektonik  qırılmalar  qalınlıqları  3-4 m.-ə  çatan, manqan-dəmir 
oksidl
ərinin təsirindən tünd rənglərə  boyanmış,  gilləşmiş 
materiallarla dolmuşlar.  
1965-ci ild
ə  İ.  M.  Liberzon tərəfindən Qazax çökəkliyinin 
Qarasu sah
əsində axtarış işləri aparılmış və müəllif tərəfindən Daş 
Salahlı  və  Rizaçal sahələri  adlandırılan  bir  neçə  kobalt filizi 
t
əzahürü  qrupu  aşkar  edilmişdir.  O,  Daş  Salahlı  kobalt  filizi 
t
əzahürləri qrupunda 2 sahə - şərq və cənub sahələrini ayırmışdır.  
Şərq sahəsi.  Qızılqaya  dağından  2,5-3,0 km.  şimal-şərqdə 
yerl
əşir. Kobalt minerallaşması üst santon yaşlı süxurlardan ibarət 
olan  antiklinal  qırışığın  periklinal  hissəsində  meridiana  yaxın 
uzanmaya malik tektonik qırılma zonasında yerləşmiş subparalel 
çatlar  boyu  yayılmış  gilləşmiş, oxraya bənzər,  ovxalanmış 
süxurlarda qeyd olunur.  
C
ənub sahəsi. Daş Salahlı kəndindən 2,5 km. qərbdə, Qızılqaya 
dağından  0,9-1,4 km.  cənub-şərqdə  yerləşir.  Təzahür  şimal-
q
ərbdən 
Qızılqaya 
ekstruzivi, 
şimaldan 
alt 
santon 
yarımmərtəbəsinin tufogen piroklastik və  tufogen-çökmə 
süxurlarını  tranqressiv  örtən kampan mərtəbəsinin  əhəngdaşları 
il
ə  sərhəddində  yerləşir.  Şərqdə  müasir dövr çöküntüləri ilə 
örtülür, c
ənubda isə Rizaçal ilə sərhədlənir.  
 

---

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
82 
 
Kobalt filizi 
 
Qızılqaya-Ayrım qızıl,  
gümüş təzahürləri sahəsi 
 
Bu sah
ə  Quşçu-Ayrım  kəndindən  şimal-qərbdə  yerləşərək, alt 
santonun vulkanogen-
piroklastik  süxurlarının  yayıldığı  ərazini 
əhatə  edir.  Quşçu-Ayrım  kəndindən  Qızılqaya  istiqamətində 
uzanan bir çox qırılma strukturları müşahidə edilir. Qırılma boyu 
baritl
əşmə, kvarslaşma qeyd edilir. Zona 2,5 km. məsafəyə qədər 
izl
ənir.  Onun  qalınlığı  3,0  m.-dən 20 m.-ə  qədərdir.  Uzanması 
şimal  -  şimal-şərq  istiqamətdə  10-15
0
, 50-60
0
 
bacaq  altında  isə 
şimal-qərb  istiqamətdə  yatır.  Ümumi zona daxilində  ayrı-ayrı 
zonalar m
üşahidə edilir. Bunların qalınlığı 2,5 - 6,0 m. arasında 
d
əyişir.  Zona boyu müxtəlif  minerallaşma  qeyd  olunur.  Onlar 
əsasən möhtəvi,  damarcıq,  yuvacıq  şəklində  qeyd olunan 
xalkopirit v
ə  qalenitdən ibarətdir.  Buradan  götürülmüş  8  şırım 
s
ınağında  qızılın  miqdarı  2,4-4,5  q/t,  gümüş  -  80-125 q/t, mis - 
0,10 - 2,11%, sink - 0,18-1,18% t
əşkil etmişdir.  
 
 

---

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
83 
Mollac
əlilli dəmirli-manqan filizi təzahürü 
 
Göygöl  şəhərindən 6 km.  cənub-şərqdə  yerləşir  və  altı 
filizl
əşmiş  süxur  linzalarının  çıxışlarından  ibarətdir.  Bu filizli 
kütl
ələrdən  ən böyüyü və  yaxşı  öyrəniləni  Ağbulaq  filiz 
linzasıdır. O, mağaraların, quyuların və yerüstü dağ qazmalarının 
köm
əyi ilə  ətraflı  öyrənilmişdir.  T.  A.  Xəlilovanın  verdiyi 
m
əlumata görə  Mollacəlilli filiz cisminin mineraloji tərkibində 
pirolyuzit, haustenit, braunit, vernaktit v
ə rodoxrozit iştirak edir. 
Bu filiz kütl
əsi  Ağbulaq  dərəsinin  sağ  sahili  boyunca  200  m.-ə 
q
ədər üzlənilir və  qalınlığı  10-12 m.-ə  çatır.  Linza meyl 
istiqam
ətində 100-150 m . izlənilmişdir. 1952-ci ildə Azərbaycan 
Geol
ogiya  İdarəsinin  apardığı  geoloji-kəşfiyyat  işləri nəticəsndə 
yatağın  A+B+C
1
 
kateqoriyaları  üzrə  231 min.  ton  miqdarında 
manqanlı dəmir filizi ehtiyatı hesablanmışdır.  
Ağbulaq filiz kütləsi rayonunda daha üç kiçik filiz kütləsi aşkar 
edilmişdir.  
Elvar ma
nqanlı dəmir filizi təzahürü 
 
Eyni  adlı  dağın  üstündə  yerləşir.  Burada  iki  manqanlı  dəmir 
filizi  linzaları  aşkar  edilmişdir.  Onlardan  biri  Elvar  dağının  150 
m.  c
ənub  şərqində, digəri isə  cənub-qərbində  yerləşir.  Hər iki 
linzanın mineraloji tərkibi pirolyuzit və maqnetitdən ibarətdir.  
C
ənub-şərq istiqamətli  linzada manqan 15,37%, dəmir isə 
15,91% t
əşkil  edir.  Cənub-qərb istiqamətli  linzada  manqanın 
miqdarı 34,45% dəmirinki isə 10,6%-dir.  
 
Murut divardaşı yatağı 
 
Göygöl  şəhərinin  yaxınlığında,  dağ  ətəyindən  başlayaraq 
t
ədricən  şimala  doğru  qalxır  və  Elvor  dağını  əhatə  edir.  Burada 
üst v
ə  alt santon  yarımmərtəbəsinin vulkanogen çöküntülərinin 
üstünd
ə transqressiv olaraq mikrobrekçiyaya bənzər qırmızı tuflar 
yatır. Tikinti materialları kimi istifadə olunan bu tufların qalınlığı 

---