O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona davlat universiteti
Yüklə 0,81 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I BOB. OLIY VA OʻRTA MAXSUS TAʼLIM
- Tayanch ibora va atamalar
| Fanning vazifasi – talabalarning maʼnaviy va axloqiy talabalarga
javob beruvchi yuqori malakali kadrni tarbiyalashga yoʻnaltirilgan pedagogik jarayonning mohiyatini oʻrganish, shaxsni har tomonlama kamol toptirish qonuniyatlarini aniqlash, ijtimoiy taraqqiyot darajasidan kelib chiqqan holda rivojlangan xorijiy mamlakatlar taʼlim tizimi tajribasini oʻrganish asosida uzluksiz taʼlim tizimini takomillashtirish, taʼlim muassasalari hamda ularda faoliyat olib borayotgan pedagoglar faoliyati mazmunini asoslash, ilgʻor pedagogik tajribalarni umumlashtirish va amaliyotga joriy etish, pedagoglarni pedagogika nazariyasiga oid bilimlar hamda taʼlim-tarbiya usullari bilan qurollantirish, taʼlim-tarbiya birligi hamda ijtimoiy tarbiya yoʻnalishlari oʻrtasidagi oʻzaro aloqadorlikni taʼminlashning pedagogik shart-sharoitlarini oʻrganish, oʻqitish hamda tarbiyalash jarayonining samarali texnologiyalarini yaratish, oila tarbiyasini muvaffaqiyatli tashkil etishga tayyorlashdan iborat. Darslik talabalarning mashgʻulotlarga tayorlanishida foydalanishlari va ularning mustaqil ishlari uchun moʻljallangan. 8
MUASSASALARIDA UMUMIY PEDAGOGIKA FANINING ASOSLARI Pedagogika fani, uning predmeti, metodologiyasi, ilmiy-tadqiqot obyekti, metodlari Reja: 1. Pedagogika fani va uning kelib chiqishi 2. Pedagogika fanining predmeti 3. Pedagogika fanining metodologiyasi 4. Pedagogika fanining ilmiy-tadqiqot obyekti 5. Pedagogika fanining ilmiy-tadqiqot metodlari Tayanch ibora va atamalar: Pedagogika, oʻqitish, ma’lumot, inson kamoloti, insonning shakllanishi, kuzatish, suhbat, anketa, eksperement Pedagogika fani va uning kelib chiqishi Pedagogika (yunoncha “paidagogike” boʻlib, “paidagogos” “bola” va “yetaklayman”) ijtimoiy tarbiyaning umumiy qonuniyatlari, muayyan jamiyatda yagona ijtimoiy maqsadga muvofiq yosh avlodni tarbiyalash hamda unga taʼlim berishning mohiyati va muammolarini oʻrganadigan fan. Pedagogika ijtimoiy fanlar tizimiga kiruvchi fan sanalib, yosh avlod xamda kattalarni milliy istiqlol gʻoyalari asosida tarbiyalash, unga taʼlim berish muammolarini oʻrganadi. Pedagogika – ta’lim va tarbiya jarayonini yaxlitlikda o‘rganadigan fan sohasi. Pedagogika fani shaxsni rivojlantirishning ikki muhim jihati – uni o‘qitish va tarbiyalashga asosiy e’tiborni qaratganligi bois didaktika (ta’lim nazariyasi) va tarbiya nazariyasi fanning muhim tarkibiy qismlari hisoblanadi. Didaktika (ta’lim nazariyasi, yunoncha didaktikos “o‘rgatuvchi”, didasko “o‘rganuvchi”) ta’limning nazariy jihatlari, ta’lim jarayonining mohiyati, qonun va qonuniyatlari, tamoyillari, o‘qituvchi va o‘qituvchi faoliyati, ta’limning maqsadi, mazmuni, shakl, metod, vositalari, natijasi, ta’lim jarayonini takomillashtirish yo‘llari kabi masalalarni tadqiq etadi. Tarbiya nazariyasi – pedagogikaning muhim tarkibiy qismlaridan biri bo‘lib, tarbiya jarayonining mazmuni, tarbiya turlari, shakl, metod, vosita va usullari, uni tashkil etish masalalarini o‘rganadi. Ijtimoiy tarbiya fuqarolik, aqliy, axloqiy, jismoniy, mehnat, estetik, huquqiy, iqtisodiy, ekologik tarbiya kabi yo‘nalishlarda tashkil etiladi. 9
degan savollarga pedagogika tarbiya haqidagi fan; pedagogika o‘sib kelayotgan yosh avlodni tarbiyalash haqidagi fan; pedagogika - umuman insonni tarbiyalash haqidagi fan deb javob berishimiz mumkin. Bu ta’riflardan voz kechmagan holda ta’lim-tarbiya muassasalarida shunga mutasaddi shaxslar tomonidan amalga oshiriladigan tarbiyaviy faoliyatni pedagogikaning bahsi deb qabul qilish maqsadga muvofiqdir. Pedagogikaning fan sifatida shakllanishi yosh avlodni hayotga tayyorlash, ular tarbiyasini samarali amalga oshirish ehtiyojidan kelib chiqadi. Bu ehtiyoj tarbiya borasida orttirilgan tajribalar to‘plangandan keyin o‘sha tajribalarni umumlashtirish, yoshlar tarbiyasi haqida qonun-qoidalarni ishlab chiqish zaruratini taqozo etadi. Avvalo, pedagogikaning nazariy kurtaklari falsafa negizida paydo bo‘ladi. Ba’zi falsafiy fikrlar quldorlik jamiyatidayoq rivojlana boshlagan edi. Ta’lim va tarbiya masalalari hamisha mutafakkir, yozuvchi, olimlar xayolini band qilib kelgan. Ular o‘zlarining bola tabiati, ularni barkamol inson qilib tarbiyalash haqidagi yorqin mulohazalari bilan pedagogika fani ravnaqiga ulush qo‘shganlar. Mashhur hind masali “Kalila va Dimna”, Nizomul Mulkning “Siyosatnoma”, Nosir Xisravning “Saodatnoma”, “Ro‘shnoinoma”, Yusuf Xos Xojibning “Qutadg‘u bilik”, Mahmud Qoshg‘ariyning “Devonu lug‘otit turk”, Ahmad Yugnakiy, Kaykovus, Alisher Navoiyning ko‘pgina asarlari odob-axloqqa bevosita daxldordir. Bu allomalarning asarlari pedagogik fikrlarni rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Pedagogikaning fan sifatida shakllanishida chex pedagog olimi Yan Amos Komenskiyning hissasi katta bo‘ldi. XVIII – XIX asrlarga kelib O‘rta Osiyoda pedagogik fikrlar taraqqiy eta boshladi. XIX asr boshlarida Mahmudxo‘ja Behbudiy, Abdulla Avloniy, Saidrasul Aziziy, Saidahmad Siddiqiy kabi ma’rifat jonkuyarlari yetishib chiqishdi. Bu olimlar yangi usuldagi maktablar tuzish, darsliklar yaratish, xalq o‘rtasida ma’rifatni targ‘ib etishda jonkuyarlik qildilar. Bugungi kunda allomalarning pedagogika nazariyasiga oid fikrlari bilan bir qatorda xalq donishmandligi bo‘lgan maqollar, ertaklar, dostonlar, topishmoqlardan keng foydalanilmoqda. Bularning barchasi pedagogika fanining rivojlanishiga o‘z hissasini qo‘shmoqda. Pedagogika fanining asosiy tushunchalari: ta’lim, tarbiya, ma’lumot, shaxsning shakllanishi va rivojlanishi. Ta’lim - maxsus tayyorlangan kishilar rahbarligida o‘tkaziladigan, o‘quvchilarni bilim, ko‘nikma va malakalar bilan qurollantiradigan, ularning bilish qobilyatlarini o‘stiradigan va dunyoqarashini tarkib toptiradigan jarayondir. Tarbiya - yosh avlodni ma’lum faoliyatiga tayyorlash uchun ma’lum maqsadga qarata rejali va bir tizimda ta’sir etish jarayonidir. 10
egallangan ko‘nikma va malakalar, hamda tarkib topgan dunyoqarashlar majmui. Ta’lim, tarbiya va ma’lumot inson shaxsini aqliy, jismoniy va ma’naviy jihatdan shakllantirish va rivojlantirishga qaratiladi. Ta’lim, tarbiya, ma’lumot va shaxsning shakllanishi, rivojlanishi o‘zaro bog‘langan bo‘lib, bir jarayonda amalga oshiriladi. Ta’lim va tarbiya tarkibiy jihatdan bir yaxlit jarayondir. Ta’lim jarayonida bolalar tarbiyalanadi, tarbiyaviy vazifalarni amalga oshirish uchun ta’lim jarayonidan foydalanamiz. Masalan, ta’lim jarayonida Vatan haqida, uning o‘tmishi, hozirgi hayoti va kelajak haqida bilimga ega bo‘lib, o‘quvchilar vatanparvarlik ruhida tarbiyalanadilar. Ikkinchi tomondan Vatanga muhabbat qo‘yib, uning istiqlolini mustahkamlash va kelajagini yaratish ko‘proq bilimli kadrlarga bog‘liqligini anglab, o‘quvchilar o‘zlarining o‘qishlariga, bilim va ko‘nikmalar egallash vazifalariga mas’uliyat bilan qaray boshlaydilar. Ma’lumot, ana shu ta’lim va tarbiyaning mahsuli bo‘lib, shu jarayonda amalga oshiriladi. Bularning hammasi shaxsning shakllanishi va rivojlanishiga olib keladi. Yüklə 0,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|