2-MAVZU: “TARBIYA” FANI MANBALARI
Reja:
1.
O‘zbek Pedagogikasi tarixida tarbiyaga oid yondashuvlar
2.
Jahon xalqlari pedagogikasida tarbiya masalalari
3.
“Tarbiya” fanining ilmiy-tadqiqot metodlari
Tayanch tushunchalar:
Tarbiya, fan, manba, pedagogika, tarix, yondashuv, jahon,
xalqlar, masala, bilim, tadqiqot, metod, ko‘nikma.
O‘zbek Pedagogikasi tarixida tarbiyaga oid yondashuvlar
.
“Tarbiya” fani manbalari va ularni o‘rganish bo‘lajak boshlang‘ich
sinf o‘qituvchisi uchun zaruriyat hisoblanadi. Bu borada o‘zbek
pedagogikasi tarixida tarbiyaga oid muhim yondashuvlar bayon
qilingan. Mazkur o‘rinda namuna sifatida ularning eng muhimlariga
e’tiboringizni tortamiz.
“Avesto”
kitobida yosh avlodni Ezgu niyatli, Ezgu fikrli va Ezgu
faoliyat(amal)li
shaxslar
sifatida
voyaga
yetkazish
alohida
ta’kidlangan.
3
Keyinchalik bu pedagogik tamoyillar jahon xalqlari
tarbiya jarayonida qabul qilingan.
Misol uchun, bu tamoyillar milliy
pedagogikamizdan tashqari XIX asrda Germaniya pedagogikasida
asosiy tamoyillar sifatida belgilangan.
4
Shu sababli mazkur
tamoyillar hozirgi zamon tarbiya jarayonida
ham amaliyotga tadbiq
etilmoqda. Masalan, yangi milliy g‘oyamizning ikkinchi tamoyili
Ezgulikdir
.
5
Qur’oni karimda
va
Hadisi sharif
larda yoshlarni E’tiqodli,
Yaxshilik va Yomonlikni farqlash ruhida tarbiyalash ta’limi berilgan.
Buning natijasida VIII asrdan boshlab to hozirgi kunga qadar
Pedagogika fanimizda mazkur tamoyillar tarbiyaning asoslaridan biri
bo‘lib kelmoqda. Chunki e’tiqodli, yaxshilik va yomonlikni farqlovchi
shaxs
insonparvar, xalqparvar va vatanparvar kishi sifatida faoliyat
yuritadi.
3
Авесто. – Тошкент, 2001.
4
Қаранг: З.Фрейд. Менинг Зардўштим. – Тошкент, 2006
5
Мирзиёев Ш.М. Инсонпарварлик, эзгулик ва бунёдкорлик – миллий
ғоямизнинг пойдеворидир. – Тошкент, 2021.
10
XI
asr mutafakkiri
Yusuf Xos Hojib
“Qutadg‘u bilig” asarida
yoshlarni Adolatli, Qanoatli va Bilimli qilib voyaga yetkazish metodo-
logiyasini asoslab bergan. Uning yozishicha,
bunday fazilatlarga ega
inson eng yetuk hisoblanadi.
Sohibqiron
Amir Temur
“Tuzuklar” asarida shaxsni ijtimoiy
tarbiyalash masalasini talqin qilgan va bunda shaxsda murosa (kompra-
miss) fazilatini shakllantirish lozimligini ta’kidlaydi. Uning fikricha,
yetuk shaxs do‘stu dushman bilan murosa qiladi. Do‘stga murosa qilish
tushunarli, lekin dushmanga murosa qilish qanday bo‘ladi? Dushman
bilan murosa qilish shaxsning aqliy va axloqiy yetukligini bildiradi.
Alisher Navoiy
“Hamsa” asarida bir qator komil insonlar timsolini
tavsiflab bergan. Misol uchun, “Farhod va Shirin” dostonida Farhodni
9 yoshida komil inson bo‘lib yetishganini va buning uchun u eng yetuk
Ustozlardan saboq olganligini tasvirlaydi. Shirin esa o‘z davrining eng
axloqiy, aqliy va estetik yetuk kishi sifatida taqdim etiladi. Ular bunday
komillikka yoshligida olgan tarbiyalari tufayli yetishgan.
Jadid mutafakkiri
Mahmudxo‘ja Behbudiy
“Padarkush” pedagogik
dramasida
bilim
olmagan bolaning padarkush bo‘lib yetishini tasvirlab
bergan. Chunki bilim tarbiyaning ilmiy va nazariy asosi hisoblanadi.
Keltirilgan manbalardan ma’lum bo‘ladiki, tarbiya jarayonida
shaxsda
bir talay fazilatlar, tamoyillar va g‘oyalarni shakllantirish
lozim bo‘ladi. Har qanday tarbiya jarayonida bu pedagogik merosga
tayaniladi.
Dostları ilə paylaş: