Nəsirova Aytən Vaqif qızının “Separatizm və şovinist millətçiliyin beynəlxalq münasibətlərə təsiri”
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
19
tədbirlər nəticəsində Ermənistan xüsusi xidmət orqanlarının Azərbaycan ərazisində yaratdığı təxribatçı-casus şəbəkəsi ifşa olunmuş, ona daxil olan şəxslər müəyyənləşdirilərək, zərərsizləşdirilmiş və məhkəmə tərəfindən müxtəlif müddətli həbs cəzasına məhkum olunmuşlar. Əldə olunmuş materiallar əsasında Ermənistanın dövlət orqanı olan Milli Təhlükəsizlik İdarəsinin Azərbaycan ərazisində törədilmiş terror aktlarını və Dağıstan-Bakı istiqamətində hərəkət edən sərnişin qatarlarındakı partlayışları birbaşa təşkil etməsi sübuta yetirilmişdir. Səciyyəvi haldır ki, Ermənistanın dövlət səviyyəsində terroru dəstəkləməsi haqqında faktlar ictimaiyyətə açıqlandıqdan sonra bu ölkə “Sadval”la əlaqələrini zəiflətmiş və Azərbaycanda ləzgi separatçı- lığı xeyli səngimişdir. Düzdür, 1996-cı ildə özünü ləzgi xalqının imamı elan etmiş Rusiya vətəndaşı Asul Rəsulov Azərbaycan ərazisindən Rusiya hərbçilərinə hücum təşkil etmək məqsədilə ölkəmizə gələrək burada inanclı ləzgi və digər xalqların gənclərindən ibarət yaraqlı dəstələri yaratmağa cəhd göstərmiş, lakin onun fəaliyyəti əhali tərəfindən neqativ qarşılanmış və o, Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin keçirdiyi əməliyyat nəticəsində həbs olunaraq mühakimə edilmişdir. Göstərilənlər separatçılığın aktiv fazaya keçməsi üçün xarici dəstəyin mühüm amil olmasının bariz nümunəsidir. Talış separatçılığı - Talışlar da ləzgilər kimi Azərbaycanın aborigen xalqlarındandırlar. Onlar bu ərazilərdə eramızdan çox-çox əvvəl məskunlaşmış, Midiya dövlətinin qədim sakinləri olmuşlar. Hazırda rəsmi statistikaya görə, Azərbaycanda 80 min talış yaşayır. Lakin əslində bu rəqəmin reallığı əks etdirməməsi, talışların daha çox olması ehtimal olunur. Məsələ ondadır ki, 1926-cı ildə keçirilmiş siyahıyaalma zamanı 77 mindən çox talış qeydə alınmış, 1937-ci ildə isə bu rəqəm 3 minə qədər azalmışdır. Yalnız 1989-cu ildə keçirilmiş siyahıyaalma zamanı 21 min nəfər milliyyət qrafasında “talış” kimi qeydə alınmış, 1999-cu ildə isə siyahıyaalmanın nəticələrinə görə, talışların sayı 80 mini ötmüşdür 23 . Rəqəmlərdəki fərq onunla izah olunur ki, sovet dövründə azsaylı xalqların nümayəndələri titul xalqın xeyrinə siyahıya alınırdı və ölkənin müstəqillik əldə etməsi azsaylı xalqlarda
23 Qarabağ xəbərləri “Harınlıqdan doğan separatizm” 28.09.2010 20
milli oyanış prosesinə təkan verərək, onların öz etnik identikliyinin bərpası ilə nəticələnmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, ləzgilərdə olduğu kimi, talışların da milli mədəniyyətlərinin və dillərinin qorunması istiqamətində xeyli iş görülür, talış dili bu xalqın kompakt yaşadığı Lənkəran, Astara, Lerik və Masallı rayonlarının məktəblərində tədris edilir, qəzetlər və kitablar nəşr olunur, Azərbaycan radiosunda verilişlər yayımlanır. Azərbaycan millətinin ayrılmaz hissəsi olan talışlar azəri türkləri ilə o qədər qaynayıb-qarışmışlar ki, onların adət-ənənələri bir-birindən, demək olar ki, heç nə ilə fərqlənmir 24 . Tarix boyu talışlarla azəri türkləri arasında etnik zəmində heç bir münaqişə baş verməmiş, talış xalqının igid oğulları Vətənin müstəqilliyi uğrunda milli azadlıq hərəkatında fəal iştirak etmiş, Lənkəran batalyonu Qarabağ döyüşlərində misilsiz şücaət göstərərək xeyli sayda şəhid vermişdir. Lakin bununla yanaşı, bəzi talış ziyalıları 90-cı illərin əvvəllərində Azərbaycan rəhbərliyinin yürütdüyü pantürkist siyasətdən ehtiyatlanaraq, xalq arasında millətçi təbliğat aparmağa başlamış və guya talışların hüquqlarını qorumaq məqsədilə 1992-ci ilin yayında Talış Xalq Partiyasını (sonradan etnik mənsubiyyət əsasında partiya yaradılmasının beynəlxalq birlik tərəfindən birmənalı qarşılanmayacağını anlayaraq, partiya rəhbərliyi quruma Azərbaycan Xalq Bərabərlik Partiyası (AXBP) adını qoydu) təsis etmişlər. Həmin partiyanın paytaxtın “Bakı” kinoteatrında keçirilmiş təsis qurultayının kuluarlarında ilk dəfə “Talış Muğan Respublikası” ideyası ortaya atılmışdır. Partiya yaranmamış- dan əvvəl talış millətçiliyinin və separatçılığının təbliği Lənkəranda fəaliyyət göstərən “Avesta” Talış Mədəniyyət Mərkəzinin çətiri altında aparılırdı 25 .
Belə ki, “Avesta”nın fəalları talışların Azərbaycanda ta qədimdən yaşamalarına, türklərin isə gəlmə xalq olmasına baxmayaraq, talışların hüquqlarının pozulmasını, onların ölkənin idarəetmə orqanlarında kifayət qədər təmsil olunmamalarını iddia edir, talış dilinə ikinci dövlət dili statusunun verilməsini tələb
24 Nurlan Qələndərov “Separatizm neqativ geopolitik faktor kimi” 25
Qarabağ xəbərləri “Harınlıqdan doğan separatizm” 28.09.2010 21
edirdilər. AXBP yarandığı gündən antitürk təbliğatı apararaq, ölkənin cənub bölgəsinin əhalisi arasında təxribat və pozuculuq fəaliyyəti ilə məşğul olmağa başladı. 1993-cü ilin yazında ölkədə vəziyyətin gərginləşməsindən istifadə edən separatçı talış hərəkatının liderləri o zaman müdafiə nazirinin müavini vəzifəsini tutan Əlikram Hümbətovun partiya sıralarına qoşulmasına nail olub hərəkatı Lənkəran batalyonu timsalında silahlı güclə təmin etdilər. Nəticədə, 1993-cü ilin yayında ölkədə hökm sürən hakimiyyətsizlik mühitində cənub bölgəsində Əlikram Hümbətovun başçılıq etdiyi hərbi hissənin şəxsi heyəti tərəfindən yerlərdə fəaliyyət göstərən dövlət orqanları devrildi və Talış Muğan Respublikasının (TMR) yaradılması elan edildi. Qısa zaman kəsiyində TMR-in parlamenti fəaliyyətə başladı, himni 77 və bayrağı təsis olundu. Lakin əhali tərəfindən dəstəklənməyən TMR-in ömrü heç iki ay çəkmədi. Ümummilli lider Heydər Əliyevin xalqa müraciətindən sonra ayağa qalxmış Lənkəran və digər rayonların əhalisinin Əlikram Hümbətovun rəhbərlik etdiyi hərbi hissəyə hücumu nəticəsində separatçıların fəaliyyətinə son qoyuldu, Əlikram Hümbətov isə həbs edilərək cinayət məsuliyyətinə cəlb olundu. Lakin bununla belə, Əlikram Hümbətovu qabağa verməklə kölgədə qalmış talış separatçılarının ideoloqları məsuliyyətdən yayına bilmiş və indi Rusiyaya sığınaraq internet vasitəsilə Azərbaycana qarşı pozucu təbliğat işi ilə məşğul olurlar. Həmin şəxslərin Ermənistan tərəfindən himayə olunması, onların bu ölkəyə müntəzəm səfərləri barədə mətbuatda məlumatlar yer almaqdadır. Buna baxmayaraq, hazırda ölkənin cənub bölgələrində vəziyyət sabitdir və əhali arasında separatçılıq meyilləri müşahidə olunmur 26 . Kürd separatçılığı - Azərbaycan ərazisində kürdlərin məskunlaşmağa başlaması milliyyətcə kürd olan Şəddadilər sülaləsinin hakimiyyəti dövrünə təsadüf edir. Azərbaycan torpaqları işğal olunmazdan əvvəl kürdlər kompakt şəkildə Laçın, Kəlbəcər və Qubadlı rayonlarının bəzi kəndlərində yaşayırdılar. Ərazilərimizin ilhaqından sonra kürdlər ölkənin müxtəlif bölgələrində qaçqın kimi məskunlaşmışlar. Qeyd etmək lazımdır ki, ölkəmizdə 12 min yerli və təxminən 20 min 1988- ci ildə
26
Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|