Nəsirova Aytən Vaqif qızının “Separatizm və şovinist millətçiliyin beynəlxalq münasibətlərə təsiri”
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
22
Ermənistandan zorla köçürülmüş müsəlman kürdü yaşayır (Kürdlərin bir qismi kökü zərdüştiliklə bağlı özünəməxsus dini etiqadın daşıyıcılarıdır və onları yezidi kürd adlandırırlar. Yezidi kürdlər hazırda Ermənistanda və az bir qismi Gürcüstanda yaşayır. Maraqlıdır ki, yezidi kürdlər müsəlman kürdləri ilə ailə qurmur və bu adət indiyədək qorunub saxlanılır) 27 .
Azərbaycan radiosunda kürd dilində verilişlər yayımlanır, qəzet və orta məktəbdə tədris üçün dərsliklər nəşr olunur, “Ronayi” (“Ziya”) Kürd Mədəniyyət Mərkəzi fəaliyyət göstərir. Azəri türkləri Azərbaycanda yaşayan digər etnoslarla olduğu kimi tarix boyu kürdlərlə də dinc, yanaşı yaşamış, bir-biri ilə qohumluq əlaqələri qurmuşlar. Lakin hələ sovet dövründə Laçın və Kəlbəcərdə yaşayan, mənşəcə kürd olan bəzi ziyalılar kürdlərin məskunlaşdığı ərazilərdə muxtar qurum yaratmaq tələbi ilə çıxış etmiş və tələblərini guya keçən əsrin 20-ci illərində Azərbaycan SSRin tərkibində “Qırmızı Kürdüstan” adlı muxtar qurumun mövcud olması ilə əsaslandırmışlar. Amma bu tələb yerli kürd əhali tərəfindən dəstəklənməmiş və SSRİ-nin repressiv aparatı “muxtariyyətçilər” i tez bir zamanda susdurmuşdur 28 . Qeyd etmək lazımdır ki, 1923-cü ildə Azərbaycan SSR-in Kirovun başçılıq etdiyi Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə mərkəzi Laçın qəsəbəsi olan, özündə Qaraqışlaq, Kəlbəcər, Qubadlı, Qoturlu, Kürd Hacılı və Muradxanlı dairələrini birləşdirən Kürdüstan uyezdi yaradılmış, 1929-cu ildə inzibati-ərazi bölgüsünün dairə sisteminə keçidi ilə əlaqədar ləğv edilərək 1930-cu il mayın 25-dən avqustun 8-dək Kürdüstan dairəsi kimi mövcud olmuşdur. “Muxtariyyətçilər”in iddialarına baxmayaraq, bu qurum heç vaxt muxtariyyət statusu daşımamışdır. Keçən əsrin 80-ci illərinin sonunda Moskvada “Yakbun” (“Birlik”) Kürd Assosiasiyası yaradıldı və erməni millətçiləri bu qurumla əlaqələr yaradaraq, kürdlərdən
27
28 İlham ismayıl “Açıq separatizmin məxfi tərəfləri” 24.12.2010 23
Azərbaycana qarşı yürütdükləri eksponsionist siyasətdə istifadə etməyə cəhd göstərdilər 29 . Belə ki, erməni emissarları və Ermənistanda yaşayan yezidi kürd ziyalılarının təhriki ilə Moskvada “Yakbun”un üzvləri “Qırmızı Kürdüstan bərpa olunsun!” şüarı ilə piketlər keçirmişlər. 1992-ci ildə Laçın rayonu işğal olunduqdan sonra Ermənistan xüsusi xidmət orqanları Qazaxıstanda və Rusiyanın Krasnodar diyarında məskunlaşmış kürdlər arasında Azərbaycanın işğal olunmuş ərazisində “Kürdüstan dövləti” yaradılması ideyasını təbliğ etməyə başladılar. Bu işdə ermənilər əslən Ermənistandan olan, uzun müddət Azərbaycan SSR-in milis orqanlarında xidmət etmiş milliyyətcə kürd Vəkil Mustafayevdən fəal istifadə etdilər. Belə ki, 1992-ci ilin may ayında Azərbaycandan Ermənistana qaçan V. Mustafayev həmin il iyunun 17-də Laçında peyda olaraq bir qrup yezidi kürdlə birlikdə işğal olunmuş rayonun ərazisində “Kürdüstan dövləti”nin yaradılmasını elan etdi. Ermənilər Laçın rayonunda bufer dövlət yaratmaq və onu sığortalamaq məqsədilə guya yaradılmış “Kürdüstan”a postsovet məkanında yaşayan kürdlərin köçürülməsi prosesini başlatmaq niyyətində idilər. Lakin Azərbaycanın Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi və o zaman Prezidentin milli məsələlər üzrə müşaviri Hidayət Orucovun ümumi səyləri ilə görülmüş preventiv tədbirlər nəticəsində ermənilərin bu planı iflasa uğradı. 1992-ci ildə Türkiyə ilə sərhədlərin açılmasından sonra PKK SSRİ məkanında, o cümlədən Azərbaycanda yaşayan kürdləri öz ətrafında birləşdirmək istiqamətində fəaliyyətini gücləndirdi. Bunun üçün PKK kürdlərin sıx yaşadığı bölgələrə emissarlar göndərir və onlar burada partiyanın təmsilçiləri (məsulu) kimi fəaliyyət göstərirlər 30 .
PKK məsulunun əsas vəzifəsi yerli kürdləri təşkilatlandırmaq, gənclər arasından partiyanın partizan dəstələrində döyüşmək üçün namizədlər seçmək, milliyyətcə kürd türkiyəli iş adamlarından xərac toplayaraq PKK-nın MDB üzrə mərkəzi qərargahı kimi Moskvada fəaliyyət göstərən “Kürd evi”nə göndərməkdir.
29
Nurlan Qələndərov “Separatizm neqativ geopolitik faktor kimi” 30
Samin Həsənov “Separatizm və dini amillər”, Dirçəliş – XXI əsr – 2008, Bakı
24
Eyni zamanda, PKK məsulları milliyyətcə kürd türkiyəli tələbələr arasında da fəal təbliğat və təşkilati iş aparır, Türkiyəyə qayıtdıqdan sonra onlardan istifadə etmək məqsədilə partiyaya ya üzv, ya da “yurdsevər” statusunda qoşulmalarına nail olmağa cəhd göstərirlər. Hazırda ölkəmizin ərazisində kürd separatçılığı ictimai-siyasi həyatın gündəmində deyil. Belə ki, PKK-nın lideri Abdulla Öcalanın “Nə Qırmızı, nə də Sarı Kürdüstan var, yalnız bizim uğrunda mübarizə apardığımız Vahid Kürdüstan var” açıqlaması Azərbaycan ərazisində Kürdüstan dövləti qurmaq istiqamətində pozucu fəaliyyətin xeyli səngiməsinə səbəb oldu. Avar separatçılığı - Avarlar sayca ləzgilərdən sonra Azərbaycanda yaşayan dağıstan dilli ikinci xalqdır. 1999-cu ildə keçirilmiş siyahıya alma zamanı avarların sayının 50 mindən artıq olduğu göstərilmişdir. Avarlar ölkəmizin şimalında, Zaqatala və Balakən rayonlarında kompakt şəkildə məskunlaşmışlar. Tarixi qaynaqlarda avarların müasir Azərbaycan ərazisinə nə vaxt gəldikləri haqqında dəqiq məlumat yoxdur. Lakin artıq XVI əsrdə avarların bu bölgələrdə azad camaatlıqlar şəklində yaşamalarına dair tarixi sənədlər mövcuddur. Balakən və xüsusən Zaqatala rayonlarında bir çox xalqların nümayəndələrinin yaşamasına baxmayaraq, burada tarix boyu etnik zəmində hər hansı bir münaqişənin baş verməsi qeydə alınmamışdır 31 . Avarlar Azərbaycan cəmiyyətinə o dərəcə inteqrasiya olunublar ki, böyük şəhərlərdə yaşayan avarları azəri türklərindən seçmək belə çətindir. Azərbaycanda avar separatçılığı yalnız keçən əsrin 90-cı illərində özünü büruzə verməyə başlamışdır və bu hərəkat özündə separatçılıqdan daha çox millətçilik elementlərini daşıyırdı. Ölkəmizdə avar millətçiliyinin baş qaldırmasında Dağıstanda avar hərəkatının vüsət alması da əsas rollardan birini oynamışdı. Lakin həmin dövrdə yerli avarlardan yaradılan yaraqlı dəstələri bölgənin Azərbaycanın tərkibindən çıxmasını deyil, avarların yerli dövlət orqanlarında və biznes sahəsində daha çox təmsil olunması tələbini irəli sürürdülər. Ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi və ölkədə, o cümlədən şimal bölgələrində vəziyyətin sabitləşməsi avar
31
Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|