Neoliberalizm ve Küreselleşmenin Eğitim Üzerindeki Etkisi Aynur Uçkaç
Yüklə 309,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Mülkiye Dergisi
, 43 (4), 785-809. Kapitalist sistemde eğitimde yaşanan eşitsizlikler, sınıf kültürünü yatay olarak bir nesilden diğerine aktarır. İyi eğitilmiş bir işçiye kapitalist üretim yapısı içinde gereksinim arttıkça, buna bağlı olarak da yükselen talep nedeniyle sınıf farklılıkları da kapanmadan devam eder. Bu noktada eğitsel eşitsizlik sadece eğitimdeki değişimlerle ortadan kaldırılamasa da, yine de başarılı ve nitelikli eğitim reformları sınıf farklılıklarının azaltılmasına katkıda bulunabilir (Bowles, 1971: 147-149). Bowles ve Gintis’e göre beşeri sermaye teorisi, toplumdaki sınıf farklılıklarını dikkate almaz ve neoklasik ekonomistler emeği beşeri sermaye niteliği ile bir meta olarak biçimlendirirler. Ancak eğitim sadece ekonomi ve üretimle bağlantılı düşünülemez. Emeğin üretimle olan bağlantısı yanında sosyal bağlantısı da söz konusudur. Bu nedenle insan sadece teknik becerilerle ve somut üretim kapasitesiyle ilişkili olan salt bir meta da değildir (Bowles ve Gintis, 1975: 74- 76).
Eleştirel kuramda beşeri sermaye kuramının aksine, sadece yatırımlardaki her bir değişkenin büyüme oranlarını nasıl etkilediği konusu önem taşımamakta, aynı zamanda beşeri sermaye birikiminin sınıf ilişkilerindeki değişimi ve sosyal ilişkileri nasıl etkilediği konusu da dikkate alınarak “beşeri sermaye” kavramı yanında “sosyal sermaye” kavramına da yer verilmektedir (Bowles ve Gintis, 1975: 80). Sosyal sermaye kavramı çok farklı alanlarda farklı şekillerde kullanılmış olduğu gibi (Fine, 2010: 36-49.), iktisat alanında da iki farklı biçimde kullanılmaktadır. Birinci kategoride sosyal sermaye, maddi üretim araçlarından arındırılmış olup, finansal dünyada yaşanan ve her an yer değiştirebilen sermaye mülkiyetinde ifadesini bulan ve bu makalenin konusu dışında kalan sermaye biçimidir (Weeks, 2010: 89-90). Makalenin konusu ile ilgili olan ikinci tip sosyal sermaye ise, Romer, Solow ve diğerlerinin geliştirdiği içsel büyüme modelinde işlerlik kazanan, yatırım ve büyüme için sosyolojik olarak uygun ortamın oluşturulmasında etkili faktör olarak görülüp, üretime katkı yapan fakat maddi ve üretim araçlarına dâhil edilemeyen sermaye faktörüdür. Sosyal sermaye faktörü toplumsal ilişkilerde sürtünmeyi en aza indiren, karşılıklı davranış normlarının en etkin ilişki ağının oluşacağı şekilde kurulmasına destek sağlayan bilgi, görgü, etik ve davranış kuralları olarak tanımlanır. Bu bağlamda eğitim hizmeti, biri bireye gelir sağlayıcı teknik ve maddi bilgi ve beceri veren ve piyasa kuralında birey tarafından finanse edilmesi gereken özel yarar, diğeri ise, toplumun geneline yaygın ve ölçülemez yarar sağlayan ve kural olarak toplumsal fonlardan eğitim maliyetine destek
801 Uçkaç A (2019). Neoliberalizm ve Küreselleşmenin Eğitim Üzerindeki Etkisi. Mülkiye Dergisi , 43 (4), 785-809. olarak finanse edilen dışsal yarar oluşturur. Sosyal yarar eğitim hizmetinin topluma saçılan dışsal yararı içinde ortaya çıkan yan üründür. Eğitim hizmetinin piyasa tercihi ile finansmanı yönteminde dışsal yararlar finanse edilemediğinden dolayı topluma yarar sağlayıcı genel kültür ve medeniyet konuları işlenmez ve birey zayıf kültür düzeyi ile salt maddi sermaye olarak topluma çıkar. Eğitimin kamu hizmeti anlayışı ağırlaştıkça maliyet paylaşımında kamu kesimi de yer alarak, hizmet sunumunda bireye maddi bilgi ve beceri yanında bazı kültür ve medeniyet konuları da verilerek, bireyin beşeri sermaye yönü olduğu kadar toplumsal yönü ve bilinç düzeyi de güçlendirilerek neoliberal politikaların bireysel ve toplumsal baskısı olabildiğince aşılmaya çalışılır ve sosyal sermaye de gelişir. Aksi takdirde sosyal sermaye Bourdieu tarafından ifade edildiği üzere imtiyazlı gurupların malı olarak görülüp ayrıcalıkların ve gücün yeniden üretimini açıklayan maddi sermaye mekanizması olarak değerlendirilirken aynı zamanda sosyal dışlanmanın da doğasını oluşturur (Bourdieu, 1993: 68; Sen, 1999: 70-71; Önder, 2011; Field,2003:108-109; Bexley vd. 2007: 21). Giroux, eleştirel pedagojinin kurumsallaştırılmasında umudun neoliberal politikaları mümkün olduğunca aşmakla gerçekleşebileceğine dikkati çekmektedir. Giroux’un neoliberal politikaların eşitsizlik yarattığı görüşü şu yönleriyle eleştirel kurama katkı sağlamaktadır: Neoliberalizm piyasayı tüm ekonomik, sosyal ve politik kararları şekillendiren mekanizma olarak görür. Bu nedenle neoliberalizmde, toplum çıkarı, sosyal devlet ve sosyal sermaye gibi kavramlar arka plana itilir. Neoliberal anlayışta şirketlere geleceği planlama yetkisini veren devlet, ilerlemenin sosyal ve ahlaki kavramlarla değil, ekonomik ve teknolojik kavramlarla tanımlanması gerektiğini vurgulayarak çok uluslu şirketlerle ülke yönetiminde işbirliğine gider. Şirketlerin amacı da sadece kâr etmek ve büyümektir. Bu yönüyle neoliberalizm tüm kamusal oluşumları yıkarak, sosyal değişim sürecini tarihsel bağlamından koparmaktadır. Bütün bu gelişmeler sonucunda, devlet yerine çok uluslu şirketleri koyan, rekabeti pekiştiren ve insanın acı çekmesine neden olan Sosyal Darwinizm, 21.yüzyılda da bir zümrüdü anka kuşu gibi zamanın ruhuna uyacak şekilde yeniden güncellenerek ortaya çıkmıştır. Bu süreçte piyasa oluşumları ve değerleri dışında kamusal yaklaşımların önemi ve etkisi hemen hemen yok olmuştur (Giroux, 2007: 15-17; Frank, 2012). Piyasa ortamında şekillenen eğitim hizmeti sosyal bir yatırım olmaktan çok bireysel yatırım niteliği kazandığından, eğitim hizmetinden yararlanabilecek kaynağa sahip olmayanlar için sosyal kısıtlamaya dönüşür (Giroux, 2007: 101). Aynı zamanda piyasaya yönelik bilgi oluşturma süreci bilginin hâkim ekonomilerden yayıldığı koşulda, küresel bilgi emperyalizminin yaşanmasına 802 Uçkaç A (2019). Neoliberalizm ve Küreselleşmenin Eğitim Üzerindeki Etkisi. Yüklə 309,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|