Neoliberalizm ve Küreselleşmenin Eğitim Üzerindeki Etkisi Aynur Uçkaç
Yüklə 309,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Mülkiye Dergisi
, 43 (4), 785-809. birkaç dev siyasi ve ekonomik aygıtın (üniversite, dev finansal kurumlar, ordu, medya vb.) baskın denetiminde üretilir (McMahon, 1999: 155-56; Foucault, 1976 b:82). Hem araştırma hem de eğitim alanında talebin piyasadan geliyor olması eğitim ve araştırma ünitelerinin özerkliklerini yitirmesine yol açabildiği gibi, bundan da öte sermaye çıkarı haricinde yeni bilgi ve araştırma sonucu buluş oluşturulması da engellenebilir. İşte neoliberalizmin, yukarıda sözü edilen nomokrasi bağlamında birey özgürlüğüne değil, firma üzerinden sermaye özgürlüğüne hizmet etmesi bu süreç içinde gerçekleşmektedir. Asıl hedefi düşünsel ve toplumsal özgürlüğü sağlamak olan eğitim hizmeti, tüm toplumsal yaşamı piyasalaştırma süreci çerçevesinde egemen güçler tarafından denetim altına alındığında, düşünsel özgürlük rasyonel birey kavramıyla, toplumsal özgürlük ise piyasaya özgürlük kavramıyla yer değiştirme eğilimine girer. Neoliberalizmin toplumsal yaşamın her alanını piyasaya göre yeniden tanımlaması, devletin rolüne ilişkin beklentilerin de bu alanda ele alınmasını zorunlu kılar. Bu süreçte eğitim, özellikle de yükseköğretim sermayenin başat olduğu ideolojiyi kavramsallaştırma ve yeniden üretme işlevi ile yükümlü kılındı. Bu düşüncelerin ışığında neoliberalizmde devletin rolünün, kesintisiz işleyen bir piyasa yaratmak ve piyasaya işlerlik sağlamak yönünde gerekli kurum ve kuralları oluşturan bir güç olarak sınırlandırılmak olduğu anlaşılmaktadır. Bu anlayışla oluşturulan devlet, neoliberalizmin öznesi olarak rekabetçi müteşebbis ruhlu birey yaratma amacını gütmeye başladı. Böylece neoliberalizmde kendi çıkarları için hareket eden ve görece bağımsız olduğu savlanan homoeconomicus un,
devlet tarafından manipüle edilebilir bireye dönüştürülmesi hedeflendi (Ollsen’den aktaran Apple, 2002: 32-33; Dardot ve Laval, 2012: 371-378). Neoliberal görüş, pazarın görünmez elinin karşı konulmaz bir biçimde
lar yaratarak bunların tercihleri doğrultusunda daha iyi okullar üretileceğini ileri sürer. Bu görüşe göre, piyasalar bireylerin rasyonel seçimleri üzerine kurulmuş olduğundan girişimci etkinliğini ve etkililiğini kanıtlayan mekanizmalara eğitim sistemi içinde yer verilmelidir. Piyasa çözümlerini içeren neoliberal politikalar, sınıf hiyerarşisini yeniden yaratmak üzere eğitim politikaları üzerinde uygulanır hale gelmiştir (Apple, 2002: 30-31). Neoliberal sistemde piyasa amaçlı birey yetiştirilmesi ve proje destekli ve yönlendirmeli araştırma yapılması piyasa etkinliğinin sağlanmış olduğu yönünde kanıt oluşturabilir. Ancak, piyasa etkinliği çok dar kalıplar içinde ve diğer değişkenler veri ve sabit olarak salt açıklanmış piyasa güçleri ve bu güçleri oluşturan dokuların taleplerinin tatmin edildiği anlamını taşır. Diğer bir deyişle, piyasa etkinliği, piyasa göstergeleri ile belirlenen içselleştirilmiş ekonomi
794 Uçkaç A (2019). Neoliberalizm ve Küreselleşmenin Eğitim Üzerindeki Etkisi. Mülkiye Dergisi , 43 (4), 785-809. alanındaki hâkimiyet sahasında piyasaya yansıtılmış açıklanmış taleplerin ne oranda karşılanacağı konusunda başat olur . Hatta satın alma gücü ile piyasaya giremeyenlerin, yani açıklanmış talepler (revealed preference) olarak piyasaya giremeyen fertlerin ya da ünitelerin bulunduğu durumlarda sadece söz konusu açıklanmış talepler tatmin edilmiş ve piyasa dışında kalan ajanların kapsanmamış olduğu durumda dahi piyasa etkinliğinin sağlanmış olduğu kabul edilir. İşte bu durumlarda Thomas M. Marshall’ın statü kavramı ile kapsadığı vatandaşların talepleri dışarıda kalır (Buğra ve Keyder, 2006: 19-26). Toplumsal bütünsellik içinde görece toplumsal talebe en yakın talep tatmini durumu piyasa etkinliği (efficiency) ile değil, etkenlik (effectiveness) kavramı ile karşılanır. Ancak eğitim alanı söz konusu olduğunda başat güç kaynağının çıkarları doğrultusunda etkenliğin sağlanması gerek araştırma gerek eğitim alanında, toplumsal yarar aleyhine söz konusu olamaz. Çünkü bir kere, eğitimin tüm vatandaşlara eşit ve bedelsiz sunulması, toplumun varsıl ve yoksul kesimleri arasında olabildiğince şiddetli rekabete yol açacağından varsıl aileleri zorlayabilir. İkinci olarak varsıl ailelerin önemli bir endişesi de gelecek dönemin yönetici ya da üst düzey elemanlarının kendi gruplarından çıkmasıdır. Hâl böyle olunca, yoksul bölgelerden gelen bireylerin de benzer şansa ulaşması varsıl kesimin tercihi olamaz. Bu durum sosyal sermaye gelişiminin önünde bir engel oluşturmaktadır. Aynı durum araştırma faaliyetlerinde de söz konusudur. Şöyle ki, bağımsız araştırma kurumlarının, tercihen kamu kurumlarının yaptıkları araştırmalar sonucunda geliştirilen ürünlerin çeşitli firmalar tarafından alınıp etkin işletmecilik yöntemi ile ucuz koşullarda üretilmesi ve piyasaya sürülmesi piyasada tekel gücünü elinde tutan firma ya da firmaların gücünü kırabilir. Bu açıklamalar iktisatta gücü ifade etmekte olup, neoliberal ekonomide özgürlük aldatmacası altında yoğun şekilde uygulama alanı bulabilmektedir. Meseleye böyle bakıldığında neoliberal anlayışla uygulanan eğitim sistemi ne bireylerin tümü açısından ne de genelde toplum açısından demokratik ve sosyal hizmet niteliğinde görülebilir (Chang, 2002). Her ne kadar ekonomideki fikirlerin ve kavramların eğitim gibi bir alana sorunsuz bir şekilde uygulanması mümkün değilse de, neoliberalizmde eğitimin sistemle ve ekonomik amaçla uyumlaştırılmasına çalışılmıştır. Ekonomik amaç, serbest piyasaya işlerlik sağlayacak şekilde devletin küçültülmesini ön plana koyarken, eğitimin hedefi de benzer şekilde ekonomiyle ahenkli olarak okul içinde ve dışında rekabete dayalı akışkanlık yapılarına destek sağlamak olarak görüldü. Bu bağlamda gerçekleştirilen yeniden yapılanmalar, dünya genelinde sosyal alanda Sosyal Darwinizm’in güncelliğini korumasına ekonomik alanda da nomokrasinin sorunsuz işleyişine katkı sunmasına neden olmuştur (Karlsen, 2002: 98; Apple, 2002: 27).
795 Uçkaç A (2019). Neoliberalizm ve Küreselleşmenin Eğitim Üzerindeki Etkisi. Mülkiye Dergisi , 43 (4), 785-809. Zayıf devlet fikriyle hareket eden neoliberallere göre özel olan iyidir ve kamusal olan kötüdür. Bu yaklaşıma göre, okullar ve diğer kamu kurumları boşuna para akıtılan, zamanla gözden kaybolan ve olumlu sonuçların alınamadığı kara deliklerdir. Bu nedenle söz konusu kurumların özel sektörün faaliyet alanı içine alınması gereklidir. Neoliberaller sadece ekonomik akılcılığı önemserler ve onlara göre etkinlik ve fayda-maliyet analizi temel iki ilke olup, tüm insanların asıl amacı rasyonel bireyler olarak kendi faydalarını maksimum kılmaktır. Neoliberal kurama göre öğrenciler birer beşeri sermaye, eğitim de beşeri sermaye üretim mekanizmasıdır. Dolayısıyla ekonomik amaçlarla doğrudan ilgili olmadan okula harcanan paraya şüphe ile bakılmaktadır. Neoliberalizmde tüketici fikri önemlidir ve tüketici tercihi demokrasinin garantisi olarak görülür. Bu düşünce ekseninde, eğitim de televizyon ve araba gibi alınıp satılabilen bir mal olarak değerlendirilmektedir (Apple, 2000: 59-60). Bu açıklamalar ışığında, eleştirel yazın neoliberalizmin gücünün Sosyal Darwinizm’e dayanmasından kaynaklandığını belirtmektedir. Neoliberalizmde yer alan bireysel rasyonalitenin ya da rasyonel hesaplama yetisinin temelinde Darwinizm olduğu düşüncesi hâkimdir. Sosyal Darwinizm’de, yükselen rekabet ortamına uyum sağlama ilkesi çerçevesinde, en iyi ve en parlak olanların kazanması üzerine kurulu bir yeteneklilik felsefesi yatmaktadır. En yetenekliler daima kazanırken, kaybedenler ise yetenekli olmayanlardır (Bourdieu, 2017: 54-55). Neoliberalizme Sosyal Darwinizm’in eklenmesiyle bireye kendisini yetiştirme misyonu yüklenmiş olarak, başarılarından olduğu kadar yenilgilerinden ya da başarısızlıklarından da kendisinin sorumlu olduğu algısı yerleştirilerek toplumun ve bireyin denetim altında tutulabilmesi yoluna gidilmiştir. Bu amaca yönelik olarak da eğitim politikalarında ferdileştirme ve rekabetin üst sıralara geçmesi, eğitimin sisteminin dinamiği ve işleyiş mekanizması olarak önemini arttırmıştır.
Yüklə 309,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|