Neoliberalizm ve Küreselleşmenin Eğitim Üzerindeki Etkisi Aynur Uçkaç

Sonnotlar

1.

   Makale, yazarın doktora tezinin ilgili bölümlerinin revize edilmiş halidir. 

2

   Friedman’ın fikirleri hakkında özlü bir görüş için bakınız Butler, E (2011).

3

  Sosyal  Darwinizm  kuramı  ilk  defa  19.y.y.’ın  ortalarında  İngiliz  filozof  ve  sosyolog 

Herbert  Spencer  (1820-1903)  tarafından  sosyal  bilimlere  uyarlanmaya  çalışılmıştır. 

Spencer,  toplumlar  arasındaki  rekabetin  sosyal  gelişmeye  neden  olacağına  inanır. 

Toplumsal  evrim  kuramı  içinde  “uyum  sağlayanın  hayatta  kalması”  (Survival  of  the 

fittest) olarak ifade edilen Sosyal Darwinizm’de politik ve ekonomik açıdan rekabet ve 

kişisel  çıkarın  sosyal  düzeni  geliştireceği  ve  rekabetin  devlet  müdahalesi  olmaksızın 

sosyal hastalıkları tedavi edebileceği yaklaşımı öne sürülmüştür. Aynı zamanda Spencer 

tarafından bir toplum için en uygun iktisadi anlayışın serbest piyasa fikri (Laissez-faire) 

olduğu belirtilir ve serbest piyasa ekonomisinin “uyumlu olanın üstünlük sağlayacağı” 

fikrinin rekabetin en uygar biçimi olduğu savunulur.  Spencer, eğitim, sağlık vb. büyük 

toplumsal fayda sağlayan alanlarda dahi devlet müdahalesini şiddetle eleştirmiş ve bütün 

kolektivist doktrinlerin temel ilkesi olan devletçiliğe karşı, bireycilik ilkesini savunmuştur. 

Bu yaklaşımlar ışığında Sosyal Darwinizm eleştirel kuramcılar tarafından ahlaki, bilimsel 

ve politik olarak geçerli olamayacağı görüşüyle yoğun şekilde eleştirilere uğramaktadır. 

Özellikle sosyal devlet anlayışı, demokrasi, eşitlik ve adalet gibi kavramların öneminin 

anlaşılması bu kuramın geçerliliğini sorgulanır hale getirmiştir. Özetle Sosyal Darwinism, 

Darwin’in evrim kuramının genişletilerek sosyal alanda uygulanmasıdır. (Daha detaylı 

bilgi için bakınız 1. Wee A (t.y.) “Herbert Spencer and Social Darwinism” 2. Spencer H 

(2016: 9) 3. Steger M B (2004: 65). 4. Stanford Encyclopedia of Philosophy (2017). 

4

  Fırsat  eşitliği  kavramına  ek  olarak  eğitim  eşitliği  kavramı,  “bir  ülkede  yaşayan 

bireylerin cinsiyetine, diline, dinine, etnik kökenine, toplumsal ve ekonomik kökenine, 

siyasal görüşüne bakılmaksızın, yurttaşlara sunulan eğitim olanaklarının olabildiğince 

eşitlenmesi ya da dengelenmesi olarak tanımlanabilir.” (Daha detaylı bilgi için bakınız 

Kurul, 2012:224)

5

  Politeknik  eğitim;  fiziksel,  zihinsel  ve  pratik  eğitimin  birleştirilmesi  olarak 

tanımlanmaktadır. Daha geniş bilgi için bakınız Small R (1984). 

6

  İçsel  büyüme  modeli,  klasik  büyüme  modelinden  farklı  olarak,  maddi  üretim 

faktörlerinin yanında, yeni üretim teknikleri ya da örgütlenme veya iyileştirilmiş üretim 

sistemi  gibi  maddi  olmayan  faktörlerin  katkılarıyla  büyüme  oranının  yükseltilmesi 

modelidir. Bu modelin önemi, etkili kamu müdahalesinin olmaması durumunda ileri ve 

---

806

Uçkaç A (2019). Neoliberalizm ve Küreselleşmenin Eğitim Üzerindeki Etkisi. 

Mülkiye Dergisi

, 43 (4), 785-809. 

geri ekonomiler arasında zamanla ekonomik yakınlaşmanın sağlanamayacak olmasıdır. 

Daha detaylı bilgi için bakınız Romer, P M (1994).

7

  Michael  Oakeshott  Londra  İktisat  Okulu’ndaki  (London  School  of  Economics) 

konferanslarında telokrasi (belirli bir amaca ya da hedefe yönelik karar ya da çaba) ile 

nomokrasi (belirli bir amacın sağlanmasını hedeflemeyen karar ya da çaba) arasında 

ayırım  yaparak  neoliberal  politikaların  klasik  politikalardan  farkını  ortaya  koymaya 

çalışmıştır (Plant, 2010:6).

8

   Bu konuda daha detaylı bilgi için bakınız Schumpeter J A (1943).