Neoliberalizm ve Küreselleşmenin Eğitim Üzerindeki Etkisi Aynur Uçkaç
Yüklə 309,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Neoliberalizm ve Eğitim
Neoliberalizme geçiş evresi Keynesyen ekonominin 1970’lerden itibaren çöküşe geçmesiyle başlamış ve bu çöküş Hayek ve Friedman gibi liberal teorisyenlerin görüşlerini su yüzüne çıkartmıştır. Neticede kurulan neoliberal düzenle birlikte demokratik olarak algılanan serbest piyasa ortamında küçük işletmeler giderek erimeye yüz tutmuş ve büyük küresel işletmeler üstünlük kazanarak karar verici konumdaki devlete egemen olmuştur. Ulusal yönetimler sadece ulus devletler eliyle değil, aynı zamanda Dünya Ticaret Örgütü, Dünya Bankası ve OECD gibi küresel kapitalizmin örtülü temsilcisi konumundaki yarı devletsel örgütlerle de yönlendirilmeye başladı (Davies vd. 2006: 308-309; Yılmaz, 2001). Küresel piyasalar devletin birincil işlevini, piyasanın üstünlüğünü sağlama ve engelsiz işleyişini denetleme anlayışına indirgeyip, kamu kurumlarının çeşitli bahanelerle özelleştirilmesini sağlayarak bu kurumları piyasanın bir parçası olarak çalışacak örgütlere dönüştürdü. Bu anlayış çerçevesinde sosyal hizmet niteliğinde görülen eğitim ve sağlık hizmetleri de piyasa koşullarında değişim değeri ile metalaştırılan ürünler olarak özel üretim ve sunum alanına alındı. Piyasaya koşullarına terk edilen eğitim ve sağlıkta rekabet koşulları altında temel nitelik ölçütü olarak performans sistemi geliştirildi. Böylece kamu kesiminde iken idari özerkliğe sahip katma bütçeli kamu dairesi olan yüksek eğitim kurumları mali özerklik görüntüsünde bu kez de sermayenin dolaylı yönetimine alınmış oldu. Yükseköğretim kurumları için mali özerkliğin anlamı hizmetin piyasada satılması ve karşılığında para alınmasıdır (Lewidow, 2005: 161). Yükseköğretim hizmetlerinin araştırma ve eğitim olarak ikiye ayrılarak analiz edilmesi, bu kurumların her iki kanaldan da sermaye boyunduruğuna girmiş olduğunu gösterir. Şöyle ki, özelleştirilen yüksek eğitim ve araştırma kurumları gelir elde etme amacıyla proje karşılığında faaliyet göstereceklerdir. Projelerin özel kuruluşlardan gelmesi ve üretilen ürünlerin patent anlaşması çerçevesinde firmaya devredilmesi neoliberal felsefede ileri sürülen tekelleşme ya da
792 Uçkaç A (2019). Neoliberalizm ve Küreselleşmenin Eğitim Üzerindeki Etkisi. Mülkiye Dergisi , 43 (4), 785-809. piyasada üstünlük kurma endişesinin ihlalidir. Herhangi bir yüksek araştırma ve eğitim kurumunda araştırma yaptırıp, sonucun patentini alan özel kuruluş bu bulgu üzerinde tekel hakkını elde ederek o konuda piyasa hâkimiyeti oluşturabilir. Nitekim özellikle de ilaç sanayinde görülen bu durum, çok ciddi ilaçların belirli süre sonunda jenerik oluncaya kadar fiyat üzerinde firmayı tek yetkili hale getirir. Proje esaslı araştırmalar sisteminde güçlü firmalar araştırma alanlarında piyasa hâkimiyeti kurarak ürün piyasasını ellerinde tutabilir. Belirli ürün üzerinde çalışan bir firma aynı ya da benzeri ürün ile ilgili bir araştırma projesi yapımını engelliyor olabileceği gibi, birinci araştırmada sonradan saptanacak hatalar üzerinde ileri düzeyde araştırma ve yorum yapılmasını da engelleyebilir. Kısacası, proje esaslı çalışan yüksek eğitim ve araştırma kurumları bilimsel özerkliklerini yitirmeye mahkûm olarak değişim değerleri üzerinden metaya dönüşürler. Sonuçta neoliberalizmin gelişmesiyle üniversiteler ve devlet arasındaki ilişki, üniversiteler için devlet fonlarının nasıl kullanılacağına ve üniversitelere ek kaynağın nasıl bulunacağına ilişkin tartışmalara dönüşür (Önder, 2011: 179-183; Davies vd. 2006: 310-311; Gümüş ve Kurul, 2011:13-14, 27-29). Eğitim, neoliberalizmin siyasi çizgisine girdikçe, ticarileşip, piyasada değişim değeri olan birey, üretimi gerçekleştirip, ideolojik olarak sermaye çıkarını sosyal çıkarın üzerinde algılama eğilimi gösterir (Kotz, 2018:193-94). Bu yönü ile neoliberal eğitim sistemi, Foucault’un “evrensel” entelektüel bireyin karşısına koyduğu “spesifik” entelektüel bireyin dahi tarih sahnesindeki rolünü yitirmesine neden olabilmektedir. Foucault’a göre, sermaye ve devletin baskı aygıtları sonucunda kaçınılmaz olarak emekçi kesimle birlikte olması gereken spesifik entelektüel birey (Foucault, 1976 a: 46), ideolojik olarak var olan siyasi politika içinde ve yanında yer alabilmektedir. Ne var ki, Foucault’un bu saptamasının üzerinden geçen zaman içinde yaşanan radikal değişimin ana nedeni, üniversitelerin birer ticarethane gibi görülüp işletilmeleri ve buna bağlı olarak var olan ekonomik dokunun baskın gücünün toplumda başat olmasıdır. Yükseköğretim kurumlarının eğitim alanında özelleştirilmesi de metalaştırma ve piyasalaştırmadır. Şöyle ki araştırma alanında firmalara analojik olarak eğitim alanında öğrenciler müşteri niteliği kazanır ve piyasa koşullarının dönüştürdüğü genç bireylerin beyinleri ilerde piyasaya sunulmak üzere hammadde girdisi ile donatılır. Eğitimin içeriğinin bağımsızlığı öğrenciyi ilave araştırmaya ve kendisini geliştirmeye yönlendirebilirken, piyasa yönlendirmesinin tetiklediği yönelişte aday piyasa talebinin kendi zihinsel niteliğine uygun olduğunu ve alanın kendi tercihine denk düştüğünü algılayarak sömürüye sunabileceği beyin kapasitesi oluşturmaya yönelir ve böylece eğitimle toplumsal hakikati kavrama gerçeği perdelenmiş olur. Bu koşullar altında belirlenen hakikatin ekonomi politiği
793 Uçkaç A (2019). Neoliberalizm ve Küreselleşmenin Eğitim Üzerindeki Etkisi. Yüklə 309,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|