Müəssisə və əhali müayinələrində seçmə məcmunun əlaqələndirilməsinə və rotasiyaya dair

Əmək bazarının və əmək ehtiyatlarının əsas göstəriciləri.
 
Tədqiqatın istiqaməti
Göstəricilər
Əhalinin iqtisadi fəallığı 
•
İqtisadi fəal əhalinin sayı və quruluşu
•
İqtisadi fəal əhalinin yaşı, cinsi, təhsil səviyyəsi və s.
•
İqtisadi qeyri
-
fəal əhalinin sayı
•
İqtisadi 
qeyri-
fəal əhalinin strukturu, cinsə, yaşa, iqtisadi qeyri
-
fəallığın səbəblərinə, son iş yeri üzrə məşğulluq növünə, qeyri
-
məşğulluğun davamiyyətinə və s. görə.
Məşğulluq
və
işsizlik
Məşğulluq
•
Məşğul əhalinin sayı və onların dinamikası
•
Məşğul əhalinin müxtəlif əlamətlər üzrə quruluşu
•
Məşğulluğun səviyyəsi; o cumlədən yaşa, cinsə, iqtisadiyyatın 
sahələrinə, mülkiyyət formalarına, regionlara görə
•
Əlavə işlərdə məşğul əhalinin sayı
•
Natamam iş günündə məşğul işçilərin sayı, o cümlədən sahələr və 
m
ülkiyyət formalarına görə
•
Natamam iş günündə işləyən işçilərin sayı, o cümlədən səbəblər
üzrə
İşsizlik
•
İşsizlik; yaşa, cinsə, təhsilə, axırıncı iş yerinə, sahələrə, mülkiyyət 
formasına və s. görə işsizlərin sayı, tərkibi, quruluşu
•
Məşğulluq orqanlarında qeydiyyatan keçmiş işsizlərin sayı, 
quruluşu
•
Işsizlərin
sayı, (BƏT
-
nin metodologiyası ilə məşğulluq 
idarələrində qeydiyyatdan keçənlər, o cümlədən əhali qrupları 
üzrə) 
•
Işsizliyin orta müddəti;
•
İşsizlərin
müddətinə görə bölüşdürülməsi 
Əhalinin
işə
düzəlməsi
•
Məşğulluq idarəsinə müraciət edənlərin sayı və quruluşu
•
Müraciət edənlərin sayında işə düzələnlərin hissəsi
•
İşə düzələnlərin
səviyyəsi, o cümlədən işsiz lik qrupları üzrə

---

Tədqiqatın istiqaməti
Göstəricilər
İşçilərin
sayı və iş
vaxtının
istifadəsi
İşçilərin
sayı
•
İşçilərin siyahı sayı göstəricisi 
•
İşçilərin orta siyahı sayı
•
İşçilərin sayının quruluşu
•
İşçilərin sayının hərəkəti göstəriciləri
•
Əmək miqrasiyasının sayı, tərkibi və quruluşu
•
İş vaxtının istifadəsi 
•
Iş vaxtı və onun quruluşu
•
Işlənmiş və işlənməmiş vaxtın həcmi və quruluşu
•
İş vaxtı göstəriciləri 
•
İş vaxtının istifadə əmsalı
Əmək
müba-
hisələri
•
Əmək mübahisələrinə cəlb edilən müəssisələrin sayı
•
Əmək mübahisələrində iştirak edən işçilərin sayı
•
Əmək mübahisələrinə görə iş vaxtı itkisi
Əmək şəraiti və
istehsalda əmək
qabiliyyətinin
itirilməsi
•
Sanitar-
gigiyena normalarına cavab verməyən şəraitdə işləyənlərin 
sayı
•
İstehsalda əmək qabiliyyətinin itirilməsi əmsalı
•
İstehsalda əmək qabiliyyətini itirməyin ağırlığı əmsalı
•
Işçilərin xəstəliyin xarakterinə görə bölüşdürülməsi
Əhalinin
gəliri, xərcləri və istehlakını müəyyən etmək üçün statistik məlumatlar 
toplanır, əhalinin gəliri və xərcləri balansı tərtib edilir. 
Əhalinin gəliri
Əhalinin xərcləri
1.
Əmək haqqı
2.
İşçilərin əmək haqqından başqa gəlirləri
3.
Dividentlər
4.
Kənd təsərrüfatı məhsullarının satışından 
gəlirlər 
5.
Pensiya və müavinət
6.
Təqaüd
7.
Maliyyə sistemindən daxil olmalar
8.
Xarici valyutanın satışından əhalinin 
gəlirləri 
9.
Köçürmə vasitəsilə əldə olunan vəsaitlər
Cəmi pul gəlirləri
Xərclərin gəlirləri aşması
Balans
1.
Əmtəə və xidmətlərin alınması
2.
Məcburi ödənişlər
3.
Əmanətlər və qiymətli kağızlar üzrə yığımın 
artımı
4.
Mənzil sahəsinin alınması xərcləri
5.
Milli valyutanın əldə olunmasına əhalinin 
çəkdiyi xərclər
6.
Köçürmələr üzrə göndərilən vəsaitlər 
(alınmış məbləğ çıxılmaqla
) 
Cəmi pul məsrəfləri və əmanətləri
Gəlirlərin xərcləri aşması
Balans 
Əhalinin
gəlir və xərcləri və istehlakı haqqında statistik məlumatlar toplanan 
zaman ailənin tərkibi (bir, iki, üç, dörd, beş və çox nəfərlik ailələr) nəzərə alınır. Əhalinin 
gəlirinin diferensasiya səviyyəsinin öyrənilməsi üçün Cini əmsalından istifadə edilir.
i
k
i
i
i
k
i
i
q
p
q
p
G
*
*
1
1
1
1
1
1
∑
∑
−
=
+
+
−
=
−
=
, 
burada, k – 
qrupların sayı,
p
i
– 
i intervalında orta adambaşına gəliri ən çox olan əhalinin payı,
q
i 
– 
artan yekunla hesablanan gəlirlərin ümumi məbləğində i qrup 
əhali gəlirlərinin payıdır.

---

Beynəlxalq statistikaya əsasən əhalinin xərcləri aşağıdakı kimi bölünür:
•
ərzaq məhsullarına xərclər;
•
qeyri-
ərzaq məhsullarına xərclər;
•
xidmət xərcləri;
•
digər xərclər.
ti
si
gi
fi
i
C
C
C
C
C
+
+
+
=
min
, 
burada, C
min i
– 
əhalinin i yaş qrupunun minimum yaşayış həddinin dəyəri;
C
fi 
– 
əhalinin i yaş qrupu üzrə istehlak səbətinə daxil olan minimum 
ərzaq məhsullarının dəyəri; 
j
j
i
j
ij
fi
P
q
C
⋅
=
∑
=
burada, q
ij
– 
əhalinin i
-
ci yaş qrupu üzrə j
-
cu növ ərzaq məhsulunun istehlak 
normativi; 
p
j
– j-
cu növ ərzaq məhsulunun orta qiyməti;
C
gi 
– i-
ci yaş qrupu üçün qeyri
-
ərzaq məhsullarının istehlakının dəyəri;
C
si
– 
əhalinin i
-ci 
yaş qrupu üçün pullu xidmətlərin dəyəri;
C
ti
– 
əhalinin i
-
ci yaş qrupu üçün digər (vergi və s) xərcləridir.
Əgər əhalinin istehlak strukturu məlum olsa, onda əmsallar vasitəsi ilə xərcləri 
hesablamaq üçün aşağıdakı düsturdan istifadə etmək 
olar:
]
:
)
,
(
[
)
,
(
fi
ti
si
gi
fi
ti
si
gi
K
K
K
K
C
C
C
C
⋅
=
, 
burada, K
fi
, K
gi
, K
si
, K
ti
, – 
əhalinin i
-
ci yaş qrupu üzrə minimum yaşayış
həddinin struktur göstəriciləridir.
Sosial statistikada əsas sahələrdən biri də insan inkişafı statistikasıdır. BMT 
tərəfindən təklif edilən insan inkişafı konsepsiyasında dörd baza prinsipi nəzərdə tutulur.
1.