Müəssisə və əhali müayinələrində seçmə məcmunun əlaqələndirilməsinə və rotasiyaya dair

Seçmə üsullarında xətanın hesablanması düsturları
 
Seçmənin növü
Orta xəta
seçmə ortanın
seçmə nisbi kəmiyyətin (hissə)
Təkrar seçmədə
n
s
2
n
p
p
)
1
(
−
Təkrarlanmayan seçmədə 






−
−
1
2
N
n
N
n
s






−
−
−
1
)
1
(
N
n
N
n
p
p
Seriyalı seçmədə






−
−
1
2
R
r
R
r
s
x






−
−
1
2
R
r
R
r
s
p
Rayonlaşdırılmış
-
vahidlərin 
seçilməsi, təkrarlanmayan






−
−
1
2
N
n
N
n
s






−
−
1
2
N
n
N
n
s
p
Rayonlaşdırılmış
-seriyalarla 
seçmə, təkrarlanmayan






−
−
1
2
R
r
R
r
s
x






−
−
i
R
r
R
r
s
p
2
Burada, N-
baş məcmuda statistik vahidlərin sayı;
n-
seçmə məcmuda statistik vahidlərin sayı;
s
2
-
seçmə məcmuda əlamətin dispersiyası;
p-
seçmə mücmuda öyrənilən əlamətin hissəsi;
R-
baş məcmuda seriyaların sayı;

---

r -
seçilmiş seriyaların sayı;
x
s
2
-
seçmə məcmuda seriyaların dispersiyasıdır
Belə bir misalı nəzərdən keçirək. Baş məcmu 11 dövlət müəssisəsindən, 36 xüsusi 
müəssisədən və 13 birgə müəssisədən ibarətdir. Seçmənin həcmi aşağıdakı kimidir. Baş 
məcmudan 4 dövlət və qarışıq müəssisə və həmçinin 12 xüsusi müəssisə seçilir:
Müəssisələr
Baş məcmunun xüsusiyyətləri
Seçmə məcmunun xüsusiyyətləri
orta 
hissə
orta 
hissə
Dövlət
μ
1
= 2,35 
π
1
= 0,27 
92
,
1
1
=
x
P
1
= 0.25 
Xüsusi 
μ
1
= 2,11 
π
2 
= 0,11 
79
,
1
1
=
x
P
2
= 0.08 
Birgə
μ
1
= 3,25 
π
3
= 0,38 
51
,
3
1
=
x
P
3
= 0.25 
Müstəqil seçmə üsulu əsasən vahidlərin dinamikasını öyrənmək üçün istifadə edilir. 
Bu üsul əvvəlki seçmələrdən asılı olmayaraq aparılır. Qeydə alınmış seçmədə təkrar 
müşahidə eyni seçmə əsasında aparılır. Bu zaman müəyyən seçilənlərin çıxması ilə 
əlaqədar 
dəyişikliklər aparılır. Yəni, müəyyən vahidlər çıxarılır, digərləri əlavə edilir. 
Dinamikanı öyrənmək üçün aralıq variantlar da istifadə edilir. Yəni, müəyyən 
hissəsini dəyişmək üçün rotasiya seçmə metodundan istifadə edilir. Bu üsulda dəyişən 
plan tərtib edilir. Bu plana görə hər bir ilk vahid seçmədə özündən sonrakı dörd 
müşahidədə ardıcıl istifadə edilir. Seçmə müşahidə üç əsas mərhələdən ibarətdir:
-
seçmənin həcminin müəyyən edilməsi;
-
reprezentativ xətanın müəyyən edilməsi;
-
seçmə müşahidənin keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi.