Mövzu Turizm resurslarının öyrənilməsinin elmi-nəzəri əsasları Plan: 1
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
183 günlərin sayı 70-80 - ə çatarsa, bu iqlim şəraiti diskomfort və ya nisbətən əlverişli sayıla bilər. Havanın temperaturunun 18 – 23 0 S olan günlərin sayı 30 – 40 – a çatarsa, həmçinin temperatur 10 – 14 0 S – dən aşağı və 30 0 S – dən yuxarı olan günləri tez -tez təkrarlanarsa, yağıntıların orta illik miqdarı 1000 mm və ya 100 mm – dən aşağı, günlərin sayı çoxluq təşkil edərsə, 15 m/san sürətlə əsən küləkli günləri sayı 120 – ni ötərsə, günəşli saatların orta illik miqdarı 1600 klvt/ saatdan az olarsa, rekreasiya məqsədilə istifadə üçün əlverişsiz sayılır (1 bal). Çimərliklərin suyunun temik rejimini qiymətləndirərkən 17 – 25 0 S bizim region üçün komfort sayıldığını əsas götürmüşük (5 bal). Çimərliklərdə suyun temperaturunun 14 – 27 0 S – yə çatan günlərin təkrarlanmasını 4 bal, 13 – 28 0 S diskomfort olduğuna görə 3 bal, 13 0 S – dən aşağı və 28 0 S – dən yuxarı temperaturun tez – tez təkrarlanmasını 2 bal, 12 0 S – dən aşağı və 29 0 S – dən yuxarı olan günlərin sayının çoxluğunu bizim bölgə üçün əlverişsiz hesab etmək olar (1 bal). Rekreasiya bölgəsinin iqlim xüsusiyyətləri qiymətləndirilərkən, həmin ərazi üçün komfort zona öyrənilir. Komfort bölgə coğrafi enliklərdən, yaşayış məntəqəsinin hündürlüyündən, insanların həyat tərzindən və s. asılıdır. Bizim zona üçün komfort şərait 18 – 23 0 S arasında götürülə bilər. Küləyin sürəti və nisbi rütubət artdıqca komfort zonanın hədləri də ona müvafiq olaraq dəyişir. 184 Bir nəfərə düşən yaşıllıq zonası qiymətləndirilərkən N. P. Ş elemovun və K. İ. Lyuomudrovanın təklif etdiyi meşə parklardan, meşə və çimərliklərdən istifadə norması əsas götürülmüş sahil bölgəsi üçün yerli xüsusiyyətlər nəzərə alınmışdır. Burada yaşıllıq zonalarının orta yüklənmə normaları əsas götürüldüyündən biz də rekreasiya məqsədi üçün istifadədə yaşıllıq normasının 0,8 m 2 /adam – çox əlverişli (5 bal), 0,52 m 2 /adam - əlverişli (4 bal), 0,4 m 2 /adam- orta əlverişli (3 bal), 0,3 m 2 /adam-nisbətən əlverişli (2 bal), 0,12 m 2 /adam - əlverişsiz (1bal) kimi qeydə almışıq. Adambaşına düşən məişət xidmətinin həcmi respublikadakı normaları uyğun götürülmüşdür. Burada respublika üzrə adambaşına düşən orta məişət xidmətinin həcmi nəzərə alınmışdır. Bu baxımdan çox əlverişli – 672,4 manat, əlverişli 528,4 manat, orta əlverişli – 350,1 manat, nisbətən əlverişli – 218,4 manat, əlverişsiz – 190 manat götürülmüşdür. Ə halinin sıxlığı qiymətləndirilərkən ərazinin turizm və rekreasiya baxımından mənimsənilməsində rolu nəzərə alınmış, N.P. Ş elomovun təklif etdiyi metodikaya uyğun olaraq hər km 2 -ə düşən ə halinin sayı əsas götürülmüşdür. Buna görə də əhalinin daha sıx məskunlaşdığı ərazilər (hər km 2 - ə 500 nəfərdən çox) (5 bal), 300 – 450 nəfər əlverişli (4 bal), 150 – 290 nəfər orta əlverişli, 80 – 140 nəfər nisbətən əlverişli, 45 – 70 nəfər əlverişsiz kimi qiymətləndirilə bilər. 185 Il ərzində 100 min rekreantın ərzaq tələbatı respublikamızda olan fizioloji normalar, həmçinin istirahət və kurort müəssələrinin gündəlik ərzaq tələbatının orta kütləsi əsasında hesablanmış, orta bal göstəriciləri F.N. Əsgərovun tövsiyə etdiyi normaya uyğun qiymətləndirilmişdir. 2. Yuxarıda qeyd etdiyimiz bal sistemini saxlamaqla rekreasiya ehtiyatlarının qiymətləndirilməsinin aşağıdakı komponentlər üzrə aparılmasının daha məqsədə uyğun hesab edirik. 1. Əlverişli iqlim. Tədqiq etdiyimiz ərazidə bol günəş ənərjisi ilə təmin olunan dörd iqlim tipi müşahidə olunur. Iqlimin quru olması, günəşli saatların illik miqdarının çoxluğu, açıq havaların mövsüm dövründə tez-tez təkrarlanması burada istirahət və turizm müəssələrinin yaradılması üçün əlverişlidir. Xəzər sahilində ilin soyuq və mülayim dövründə (oktyabr, aprel) bütün meteroloji məntəqələr üzrə havanın orta temperaturu 3-7 0 S müşahidə olunmuşdur. Ilin soyuq və mülayim dövründə rütubətli və mülayim havaların təkrarlanması - 57% (IV, VI, VII, VIII sinif), o cümlədən yağışlı havalar – 37%, havanın temperaturu 7-10 0 S arsında dəyişən və yuxarı olan günəşli havaların təkrarlanması 32% (II, III, V, IX sinif) təşkil edir. Müalicə və istirahət üçün oktyabr ayının ə vvəlləri daha əlverişlidir. Yanvar fevral aylarında isə Altiağacda, Ş ahdağda qış idman oyunlarını təşkil etmək mümkündür. Havanın temperaturu sahilboyu düzənliklərdə və çimərlik zonasında 20 - 25 0 S, dağətəyi zonalarda isə 17 -23 0 S arasında dəyişir. 186 O cümlədən dağətəyi və dağlıq zonada açıq və qismən açıq havaların təkrarlanması 69 – 72% təşkil edir ki, bu da yay aylarında dağlıq və dağətəyi zonalarda istirahətin təşkili üçün əlverişli şərait yaradır. Xəzər sahilinin iqlim göstəriciləri Qara dəniz sahillərinə nisbətən üstünlüyü ilə seçilir. Tədqiqat prosesində Qara dəniz və Aralıq dənizi sahillərinin Xəzər sahilləri ilə müqayisəsini aparmışıq. Qara dəniz, Aralıq dənizi və Xəzər dənizi sahilləri iqlim göstəricilərinin müqayisəsindən aydın olur ki, Xəzərsahili zona günəşli saatların miqdarı və komfort günlərin sayına görə Aralıq dənizi sahillərindən geri qalır. Bununla yanaşı iqlim göstəricilərinin mühüm elementi olan günəş radiasiyasının bolluğuna görə Xəzər sahilləri Aralıq dənizi sahillərindən üstündür. Deməli, Xəzər sahillərində iqlimlə müalicə imkanları daha genişdir. Bununla yanaşı, Xəzər sahilləri qısa və uzunmüddətli istirahətin təşkili baxımından müqayisə etdimiz digər regionlardan üstünlüyü ilə fərqlənir. Dənizsahili bölgədə komfort hədlərin təkrarlanması mövsüm dövründə yerləşdiyi ərazidən asılı olaraq 69 – 75% çatır. Çimərlik mövsümünün müddəti isə 110 – 125 gün davam edir. Ərazidə mikroiqlim komfortluluğunun dəyişməsi Abşeronda küləkli havanın təkrarlanmaı ilə əlaqədar olaraq 57% - ə düşür. Çimərlik mövsümünün uzunluğu isə ən çox Abşeron və Neftçalanın dəniz sahilləri üçün səciyyəvidir ki, bu da 135 günə qədər davam edir. 2. Narın qumlu çimərliklər. Xəzərsahilinin mühüm rekreasiya sərvətlərindən biri də narın qumlu çimərliklərdir. Xəzər dənizinin Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|