Milli-Tehlukesizlik üz cdr

Milli Təhlükəsizlik və Hərbi Elmlər – National Security and Military Sciences
№3 (4)/2018 
TEXNİKİ ELMLƏR TECHNICAL SCIENCES
 
9
Cədvəl 1 
Tank əleyhinə vasitələrin əsas taktiki-texniki xüsusiyyətləri 
Tank əleyhinə vasitələr
Tank əleyhinə vasitələrin əsas taktiki-texniki xüsusiyyətləri 
Effektiv
lik əmsa
lı
Ça
pı 
(mm)
 
Nişan
alm
a 
uza
q
lığ
ı 
(m
)
 
Mərminin orta sür
əti 
(m/san
)
 
Uzunlu
ğu
 
(m
m)
 
Çəkisi 
(kq
)
 
Nişan
gah
 
(adi-
1,
o
ptik
-1
.5
)
 
Atış şəkli 
(əl-
1,
q.
a.-1
.5
, d
/t.q./DM-2
)
 
Heyə
t s
ayı
 
(n
əf
ər)
 
Zirehdəlmə 
(mm)
 
İdarəe
tmə (
yox
-0
-, 
əllə-1
, y
.a -1
,5
, av
t.-2
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1.
KORNET-E TƏİRK 
152 5500 150 1210 29 
1.5 
1.5 
2 
1200 
1 
150.04 
0.81 0.69 0.35 0.55 0.26 0.67 0.67 0.67 1.00 0.50 
2.
ШТУРМ-В (AT-6) TƏİRK
188 5000 400 1832 46.5 2.25 2.25 
3 
600 
1 
178.24 
1.00 0.63 0.94 0.83 0.42 1.00 1.00 1.00 0.50 0.50 
3.
HELLFİRE TƏİRK 
178 8000 425 1800 50 
2.25 2.25 
3 
1200 
2 
483.85 
0.95 1.00 1.00 0.81 0.45 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 
4.
MİLAN-2 TƏİRK 
115 2000 200 900 16.5 2.25 1.5 
2 
800 
1 
88.06 
0.61 0.25 0.47 0.41 0.15 1.00 0.67 0.67 0.67 0.50 
5.
DRAGON-II TƏİRK
127 1000 130 1154 22.1 2.25 1.5 
2 
600 
1.5 
220.44 
0.68 0.13 0.31 0.52 0.20 1.00 0.67 0.67 0.50 0.75 
6.
TOW-1 TƏİRK
152 3000 278 2210 111.9 1.5 2.25 
2 
600 
1 
75.75 
0.81 0.38 0.65 1.00 1.00 0.67 1.00 0.67 0.50 0.50 
7.
TOW-2 TƏİRK
152 3750 278 2210 92.8 1.5 2.25 
2 
1000 
1 
138.09 
0.81 0.47 0.65 1.00 0.83 0.67 1.00 0.67 0.83 0.50 
8.
SPİKE-ER (NT-D) TƏİRK
170 8000 180 1670 58 
2.25 2.25 
3 
1000 
2 
451.69 
0.90 1.00 0.42 0.76 0.52 1.00 1.00 1.00 0.83 1.00 
9.
RPG-7 qumbaraatanı
40 
700 145 950 
6.3 
1.5 
1 
2 
260 
0 
24.13 
0.21 0.09 0.34 0.43 0.06 0.67 0.44 0.67 0.22 0.00 
10.
AT-4 qumbaraatanı 
84 
200 290 1000 
6 
1.5 
1 
1 
450 
0 
33.11 
0.45 0.03 0.68 0.45 0.05 0.67 0.44 0.33 0.38 0.00 
11.
КОНКУРС (AT-5) 
qumbaraatan
135 3000 200 1263 22 
2.25 1.5 
2 
250 
0 
39.38 
0.72 0.38 0.47 0.57 0.20 1.00 0.67 0.67 0.21 0.00 
12.
SPİKE-ER (NT-D) TƏİRK
170 8000 180 1670 58 
2.25 2.25 
3 
1000 
2 
451.69
0.90 1.00 0.42 0.76 0.52 1.00 1.00 1.00 0.83 1.00 
13.
MİLAN-2T TƏİRK
115 2000 200 1270 37.2 2.25 1.5 
2 
800 
1.5 
237.25
0.61 0.25 0.47 0.57 0.33 1.00 0.67 0.67 0.67 0.75 
14.
SPİKE-LR TƏİRK
170 5500 130 1440 26.8 2.25 1.5 
3 
900 
2 
392.83
0.90 0.69 0.31 0.65 0.24 1.00 0.67 1.00 0.75 1.00 
15.
SPİKE-ER (NT-D) TƏİRK
170 8000 180 1670 58 
2.25 2.25 
3 
1000 
2 
451.69
0.90 1.00 0.42 0.76 0.52 1.00 1.00 1.00 0.83 1.00 
16.
HOT-1 TƏİRK
136 4000 235 1270 32.6 2.25 1.5 
2 
800 
1 
201.36
0.72 0.50 0.55 0.57 0.29 1.00 0.67 0.67 0.67 0.50 
17.
SPİKE-MR (NT-G) TƏİRK
170 5500 130 1440 28.8 1.5 
1.5 
3 
900 
2 
337.98
0.90 0.69 0.31 0.65 0.26 0.67 0.67 1.00 0.75 1.00 
Tank əleyhinə vasitələrin taktiki-texniki xüsusiyyətlərinin uyğun ölçü vahidləri ilə ifadə 
olunmuş göstəriciləri bu cədvəldə aid olduğu silahın qarşısındakı 1-ci sətirdə göstərilmişdir.
Müxtəlif taktiki-texniki göstəricilərin silahların effektivliyində oynadığı rolun müqayisəsini 
asanlaşdırmaq məqsədilə verilənlər sütunlar üzrə normallaşdırılmış [8] və cədvəldə uyğun silaha aid 
ikinci sətirdə göstərilmişdir. Riyazi modelin qurulması zamanı biz, məhz ikinci sətirdəki 
verilənlərdən istifadə edəcəyik. 

---

Milli Təhlükəsizlik və Hərbi Elmlər – National Security and Military Sciences
№3 (4)/2018 
TEXNİKİ ELMLƏR TECHNICAL SCIENCES
 
10
Effektivlik əmsalının hesablanma məsələsinin riyazi modeli
Beləliklə, hesab edəcəyik ki, tank əleyhinə vasitənin effektivliyi yuxarıda sadalanan taktiki-
texniki xüsusiyyət göstəricilərinin xətti kombinasiyası kimi ifadə oluna bilər. Başqa sözlə, bu asılılığı 
neyron şəbəkəsi şəklində quracağıq [9]. 
Tutaq ki, sayda tank əleyhinə vasitənin taktiki-texniki göstəriciləri və effektivliyi məlumdur. 
Sadəlik üçün bu silahları 
1, 2, 3, … ,
kimi nömrələyək. Qeyd edək ki, biz hesablamalarda cədvəl 
1-də verilən ilk 12 silaha dair məlumatlardan istifadə edəcəyik, başqa sözlə, 
12
. –ci silahın 
taktiki-texniki göstəricilərini 
(
1, 2, … , 10
) kimi işarə edək. Burada 
1
– silahın çapını, 
2
– nişanalma uzaqlığını, 
3
– mərminin (qumbaranın, raketin) orta sürətini, 
4
– silahın 
uzunluğunu, 
5
– silahın çəkisini, 
6
– nişangahın tipini, 
7
– atəş şəklini, 
8
– silahı 
işlədən heyət sayını, 
9
– zirehdəlmə qabiliyyətini, 
10
– idarəetmə rejimini göstərir.
ilə –ci silahın effektivliyini işarə edək. Bu kəmiyyətlər arasında asılılığı təyin edən neyron 
şəbəkəsini belə yazmaq olar: 
⋯
≅
, 
1, 2, 3, … ,
. 
(3.1) 
Baxılan silahlar üçün 
və kəmiyyətləri məlum hesab olunur, onların qiymətləri cədvəl 1-
də verilmişdir. Qeyd edək ki,
kəmiyyətləri olaraq cədvəl 1-də silahlara aid ikinci sətirdə verilən 
ədədlər istifadə olunur. 
[10]-da baxılan riyazi modeli tətbiq etsək, şəbəkə əmsalları üçün aşağıdakı qiymətləri alarıq: 
363.87,
425.89,
0.46,
726.94,
474.76,
129.29,
(3.2)
 
19.13,
391.92,
175.61,
479.47
 
Beləliklə, istənilən tank əleyhinə vasitənin effektivlik əmsalını onun taktiki-texniki 
xüsusiyyətləri əsasında hesablamaq üçün 
⋯
(3.3) 
formulundan istifadə etmək olar.
Burada, 
,
… 
,
taktiki-texniki xüsusiyyət göstəricilərinin nisbi qiymətləridir.