Microsoft Word ?Li k?Rim doc
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
Əli Kərim 11 Kitabdakı “Bakı küləyi”, “Atamın xatirəsi”, “Lay- lay”, “Poçtalyon” kimi şeirlər də maraq doğurur. Amma burada ən çox diqqəti çəkən, dillər əzbəri olan, şairin özünəməxsus bir şeiri var: ”Qaytar ana borcunu”. Bu şeiri təhlilə ehtiyac yoxdur, çünki, bu hamının, hətta pis oğul- ların belə yaddaşında qala bilən, anlaşıla bilən bir şeirdir. Burada şairin çox gözəl deyimləri diqqəti çəkir: ”Kədəri dalğa-dalğa doldusa da ürəyə”, “O oğul böyütdümü min işvəyə, min naza”, “Qaytarsan o gülüşü hırıldamazsan daha”, “Qaytarsan o yerişi yerindəcə qalarsan”... Deyirəm ki, o boyu-buxunu qaytar geri! Deyirəm ki, varını, yoxunu qaytar geri! Qaytar onun borcunu, Gülüşünü, adını, sözünü qaytar geri! Qaytar onun borcunu, O borc sənin özünsən, özünü qaytar geri! 7 Ağasəf Axundov bu şeir haqqında yazırdı: ”Əli Kərimin “Qaytar ana borcunu” şeiri onun şairlik isteda- dının, yaradıcılıq axtarışlarının ən gözəl ifadəsidir. Bu şeirdə yuxusuz gecələri və həyatı bahasına oğul böyüdən bir ananın haq-sayını itirən, analıq hissinə xəyanət edən nankor övlada qarşı dərin nifrət hissi vardır. Bu hiss oxucunu mütəəssir etsə də, şeir nəticə etibarilə ona gözəl insani və əxlaqi keyfiyyətlər aşılayır”. 8 Sona Xəyal 12 “İki sevgi” kitabında şairin “Üçüncü atlı” poeması verilmişdir. Bu, şairin gərək ki, ikinci poeması hesab olu- nur. Şairin istər bu əsəri, istərsə də ilk poeması olan “İlk siomfoniya”geniş oxucu auditoriyası qazanmışdır. Hər iki poema haqqında dəyərli fikirlər söylənilmişdir. Ağasəf Axundov “Bakı” qəzetindəki “Əli Kərimin şeirləri” adlı yazısında şairin şeirləri haqqında danışarkən, onun poema- lar müəllifi kimi də tanındığını vurğulayır. Sözünə “Əli Kərimin ilk şeirləri meydana çıxan kimi oxucuda xoş təəssürat, yaxşı ümidlər yaratdı, şeir-sənət aləminə öz nəfəsi, öz sözü ilə gəldi, istedadı ilə sevildi” fikri ilə başlayan müəllif yazır:”Əli Kərim “Üçüncü atlı” və “İlk simfoniya” kimi gözəl poemaların da müəllifidir. “Üçüncü atlı” poeması dahi rus şairi Lermantovun Qafqaza sürgün edilən zaman qədim Şamaxı şəhərinə tarixi səfərindən bəhs edir. Poemanın mərkəzində Əli Kərimin etiraf kimi ifadə etdiyi “Sevirəm Qafqazı mən” şeirindəki hiss və fikirlər əsas yer tutur. Dahi söz ustadının Qafqazın füsun- kar təbiətinə, qədim mədəniyyətinə, qonaqpərvər ellərinə bəslədiyi məhəbbət hissi, eyni zamanda görkəmli gürcü şairi Aleksandr Çavçavadzenin Azərbaycanın görkəmli sənətkarı M.F.Axundovla tarixi dostluğu poemada sadə, yığcam süjetlə ifadə olunmuşdur”. 9 Şairin “Üçüncü atlı” poemasnda sevimli rus şairi, elə azərbaycanlıların da şox sevdiyi Lermantovun həyatın- dan müəyyən zaman kəsiyi və həmin vaxtda şairin Şama- xıya “səfəri” işıqlandırılmışdır. Şair poemaya epiqraf ola- Əli Kərim 13 raq “Sevirəm Qafqazı mən” yarımmisrasını seçmişdir. Bəlkə də elə Əli Kərimə Lermantovu sevdirən də, bu poe- manı yazdıran da bu şeirdir və Lermontovun Qafqaza olan sevgisidir. Axı, biz də hələ orta məktəbdə oxuyarkən Ler- mantovu məhz bu şeiri ilə tanıyıb sevmişik. Bu poemada təkcə Qafqazın deyil, bütünlükdə Şərqin varlığı hiss olu- nur. Əli Kərim rus şairinin Şərqə vurğunluğunu, adət- lərimizə, abidələrimizə, ulu keçmişimizə olan münasibə- tini açıb göstərir. Əhəd Hüseynov “Ədəbiyyat və incə- sənət” qəzetindəki “Üçüncü atlı” adlı məqaləsində yazırdı: ”...Obrazlı ifadələrlə, sözlə canlı lövhə çəkməyə meyl göstərən Əli Kərim bu yeni poemasında da bu zəruri tələbi unutmamışdır. İnsanlara və əşyalara verilən müxtəlif xa- siyyət və görkəm saysız-hesabsız epitetlərlə bəzədilmiş, ziynətləndirilmişdir. Şair sadəcə olaraq, “Azərbaycan dili gözəldir, zərifdir” demir, bəlkə də onun təmizliyini uşaq nəfəsi ilə, gözəlliklə, qədimliyini “məcrasında əsrlər axan” Araz çayı ilə müqayisə edir, onu şirinlikdə “xatirə dili”, “səhər yuxusu” adlandırır. “Üçüncü atlı” poemasında Qafqazın və Azərbay- canın təbiətinin rəngarəngliyinə geniş yer verilmişdir. Bu çox təbiidir. Heç bir fəsildə şair təbiəti ancaq sırf gözəllik mənasında təsvir etməmiş, bəlkə onu insanın arzuları və sevinci ilə üzvi vəhdətdə götürmüşdür.” 10 Doğrudan da bu bağlılıq, bu vəhdət poemada açıq- aydın hiss olunur. Əslində şair təbiətimizin gözəlliklərinə, mədəniyyətimizin qədimliyinə, keçmişimizin ululuğuna Sona Xəyal 14 olan Əli Kərim münasibətini Lermantov münasibəti ilə paralel oxucuya çatdırır. Əli Kərim əlinə qələm aldığı gündən içindəki şair məninin iradəsini, möhkəmliyini bilib, öz gücünə, bədii istedadına arxalanıb. Altay Məmmədov şairin iki sevgi adlı kitabına yazdığı “Əli Kərimin kitabı” adlı məqalədə şairi sənətdə öz səsini tapmış xoşbəxt sənətkarlar sırasında gördüyünü qeyd edir. Onun kitabının səhifələrindən bahar nəfəsi gəldiyini, əsən küləklərin çağlayan suların səsinin eşidildiyini həssas bir yazıçı kimi, şeiri, sənəti bütün var- lığı ilə duyan bir insan kimi eşidir və oxuculara da çatdırır. “Azərbaycan” jurnalında çap olunmuş bu geniş məqalədə müəllif şairin şeirləri haqqında dəyərli fikirlərini bizimlə bölüşür, şeirlərdən gətirdiyi sitatlarla fikirlərini əsaslandı- rır. Yazının demək olar ki, yarısı kitabda verilmiş “Üçün- cü atlı” poemasına həsr olunmuşdur. Müəllif Əli Kərim şeirinin səciyyəvi cəhətlərini ön plana çəkir, başlıca cəhət- ləri açıb göstərərək yazır: ”Əli Kərim təsvir və tərənnüm etdiyi predmetlərin həm zahiri xassələrini ətraflı öyrənir, həm də mahiyyətinə nüfuz etməyi bacarır. O, predmetlər və hadisələr arasındakı qarşılıqlı əlaqələri ustalıqla tapır müəyyən obyekt haqqında həm həyəcanla, həm də ətraflı danışa bilir... Əlinin şeirlərində süjetlilik və xarakter yaratmaq bacarığı kəskin şəkildə nəzərə çarpır. Bu süjet əhvalat ki- mi, söhbət kimi deyil, müəyyən bir fikrin, kənar məsələ- lərə əl atılmadan inkişafı kimi verilir. Bu süjet şəffafdır, Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|