Microsoft Word ?Li k?Rim doc
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sona Xəyal 76 Başqasıdır müəllim! Elmi, dərdi, sevinci Onlar ilə bir bölən, Onların adlarını Adı tək əzbər bilən Məhəmmədin nəvəsi, Əlövsət oğlu Qara! 73 Burada bir müəllimdən danışan şair, əslində müha- ribədə əsir düşən, sinəsi nömrəli bütün insanların taleyinə acıyır. İnsanları bu hala salan müharibənin dəhşətlərinə nifrət edir. “Coğrafiya müəlliminin şəhadət barmağı haqqında ballada”da daha bir dəhşətin şahidi oluruq. Müharibə gedir. Torpaqlar alınır. Müəllim dərs keçir. Əlini xəritənin üstündə gəzdirir, sərhədi göstərmək istəyir. Amma həmin anda hə- min yerdə döyüş gedir. Müəllim bilmir ki, barmağını harada gəzdirsin. Ordu geri çəkilir, osa dayanıb. Şair burada müəl- limin barmağı altında dayanan böyük bir ölkənin taleyini izləyir. Ona elə gəlir ki, müəllimin barmağı üstündən tanklar, nallı çəkmələr keçir, lakin o barmaq düşmənin üstanə atılır. Şeirin sonunda isə artıq müəllimin canlı coğrafiya dərsi keçdiyinin şahidi oluruq. Şair şeiri belə bitirir: Düşmən tərəfləri göstərən zaman Həmin barmağını güllələr biçdi. Bu gün dərs deyirdi, bozardı rəngi, Əli Kərim 77 Onu çox yandırdı kəsilmiş qolu. O dərdli barmağı yoxdur, göstərə, Böyük bir ölkəni, keçdiyi yolu. 74 Burada bir müəllimin deyil, minlərlə qolunu, qıçını itirmiş insanların ağrı-acısı var və şair bütün bunlara səbəb olanları nifrət hissi ilə anır, bu acılara qəlbən yanır və bu yaşantılardan şeir yaranır. Əli Kərim şeiri həmişə həqiqi yaşantının nəticəsi kimi yaranıb. O nədən yazırsa-yazsın, onu içindən keçirir, hissində, duyğusunsda yoğurub yapır. “Alman əsir” şeirində şair daha təsirli bir lövhə yarat- mışdır. Göyçaydan Mingəçevirə dəstə-dəstə əsirlər aparırlar. Birdən bir mavi gözlü bir uşağı görüb dayanır. Şair burada diqqəti bir təzada yönəldir. Dünənə qədər cəllad olan bir əsir, mavi gözlü uşağı görərkən yadına yəqin ki, öz uşaqları düş- müş və sanki ildırım vurmuş kimi yerindəcə donmuşdur. Onu haraylayırlar, çağırırlar, amma o sanki eşitmir, uşaqdan ayrıla bilmir. Diqqəti çəkən bir obraz var burada: ”Tökülürdü o cəllad gözdən insan baxışı, mehribanlıq yağışı”. Dünən cəllad kimi qantökən, bu günsə əsir olan alman hər şeydən əvvəl insandır. Burada artıq şairin nifrəti almana qarşı deyildir. Bu anda alman düşmən deyildir. Dünən düşmən olan bu gün bir insandır, övladını anan bir atadır. Allah-təala insanı yaradanda onun içində bilqüvvə şəklində bütün yaxşı və pis cəhətləri yaratmışdır. Amma insan müəyyən anda onlardan hər hansını istəsə felə çevirə bilir. Əli Kərim bu şeirdə həmin mənanı açıqlamaq istəmişdir. Sona Xəyal 78 Maraqlı şeirlərdən biri də “Bomba üstündə ev”dir. Müharibə dövründə bir bomba partlamamış, təsadüfən olduğu kimi torpağın altında qalıbmış. Sonralar onun üstandə ev tikilmiş, bura ailələr köçmüş, yaşamış, burda toy-nişan da olmuş, amma bomba partlamamışdır. Şair burada bombanın illərlə insanları güddüyünü, onların hər bir hərəkətini izlədiyini, partlamağa məqam gözlədiyini, amma donub qaldığını və bir gün insanların qazıntı aparan zaman onu tapıb, “onun dəmir içalatını ağzından çıxardı- ğını” təsvir yolu ilə bizə danışır. Şeirin mövzusu maraq- lıdır, amma burada şairin əsas məqsədi başqadır, şair onu sonuncu cümlədə açıqlayır: Bomba özüldə deyilmiş, Yoxsa göstərərmiş özünü. Qoruyaq dünyamızın özülünü. 75 “Analar ağlar” adlı şeirdə daha mürəkkəb mənzərə ilə qarşılaşırıq. Sapunqarada anaların gəlib göz yaşı tök- düyü məkan var. Bu məkanda bayatılar, ağılar göz yaşında yuyunar. Haçansa döyüş meydanı olan bu yerdə ümumi bir məzarıstan var. Analar gəlib burada ağlar, amma bil- məz ki, kimin meyidi üstündə ağlayır. Şair burada qəribə lövhələr yaradır. Bir ana bəlkə də boş bir torpağı qucaq- layıb fəğan edir. Şeirin sonunda isə Sapunqarada olan bu məzarın tək olmadığını, dünyanın başqa yerlərində də bu Əli Kərim 79 cür məzarların olduğunu diqqətə çatdırır: Anam, Sapunqarada , Bir də ki, görmədiyim Neçə eldə, obada Ağlar, analar ağlar. 76 Burada bu günümüz yada düşür. Vətənimizin hər rayonunda, hətta bəzi kəndlərində belə “Şəhidlər Xiyaba- nı” saldıq. Amma işğal altında olan torpaqlarımızda neçə- neçə irili-xırdalı adsız məzarıstanlar var... Yaponiyadakı atom bombasının sınağından törənən faciə bütün şairlərimizin qələmindən keçib. Sovet dövrün- də yaşayıb-yaradan şairlərin hamısı bu mövzuya müraciət edib. Amma Əli Kərimin “Xirosimada məktəbsiz uşaq” adlı şeiri tamam başqa bir haraydır. Hamı bu faciədən yazıb, onun dəhşətlərini təsvir edib, yaşantılarını qələmə alıb. Amma Əli Kərimin şeirində sadəcə bir məktəbli uşaq var, amma o uşaq məktəbsizdir. İllər keçir, bu qızın mək- təbə getmək arzusu gerçəkləşə bilmir. Hər zəng səsini eşidəndə onun xəyalı məktəbə uçur. Amma müəllim jur- nalı açır, onun adını çəkmir. Şair bu dərdə ağlayır: ”Bu il doğulan uşaq Gəlib onu keçəcək”. Sonda şairin maraqlı obrazı və bir arzusu var: Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|