Microsoft Word ?Li k?Rim doc
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sona Xəyal 72 istedadı gözü götürməyən də bu obyektivdədir. Şairin adsız bir şeirində ölən dostunun şeirlərini çap etdirib şair kimi tanınan bir tip vardır. Şair göstərir ki, dostunun şeirlərini çap etdirib şöhrətə çatan bu tip, dos- tunun şeirləri qurtarandan sonra öz şeirlərini çapa verir və bu şeirləri oxuyanlar onun artıq bir şair kimi öldüyünü bildirirlər. Bu kiçik bir şeirdə şair nifrət dolu hiss-duyğu ilə ikrah doğuran mənzərə yaratmışdır. Əli Kərimin məşhur “İlk simfoniya” poemasında isə tamam başqa obrazlarla qarşılaşırıq. İlhamla Azadın müqayisəsi. Yanlışlıqlar. Həqiqi sənətlə zahiri bayağı notlara bürünmüş səslər. insanı aldadan zahiri parıltılar. Hətta bir sevgini məhv edən, bir ailəni dağıdan, iki ürəyi viranə qoyan təntənəli akkordlar. Amma sonunda şair həqiqətin qalib gəldiyini qeyd edirsə də, artıq verilən itkiləri qaytarmaq çətin, itirilən səadəti yenidən tapmaq müşküldür. Şair əsəri belə bitirir: Simfoniya susmayır, Simfoniya çağlayırdı. Elə bu vaxt uzaqda Yerə dikib gözünü, Qucaqlayıb dizini Bir gözəl ağlayırdı… 70 İlhamın simfoniyası çağlayan zamanda həqiqi sənətin səsi Azadı boğurdu. İlhamın şöhrətini özünün əlindən alın- Əli Kərim 73 mış şöhrəti hesab edən Azad özünü qarət olunmuş hesab edirdi və həqiqi sənətin ecazkar səsi ilə parallel mənfur düşüncənin hakimi olan “sənətkar”ın boğuq harayı eşidilirdi. Paxıllıq zəhəri ilə zəhərlənmiş bu “sənətkar” artıq özünün yoxluğunu görürdü. Dərk etmək, anlamaq istəməsə də bu fakt qarşısında məğlub idi. Paxıllıq zəhərini İlhamın məhəb- bət piyaləsinə tökərkən, öz sənət dünyasını zəhərlədiyinin fərqində olmayan Azad üçün artıq sənətdə yer yox idi. Əli Kərimin “Salyeri” adlı şeirindəsə həqiqi iste- dada malik olan Motsartla, ona fiziki mənada zəhər verən Salyeri paraleli verilmişdir. Şair sözünə belə başlayır: Motsarta yox, Deyərdim: Özünə verdi zəhərini. O vaxtdan heç kim çalmır Onun bircə əsərini. 71 Şair Salyerinin həyatını bir qızdırmalının gördüyü yuxu hesab edir. Onun yazdıqlarının , “Dahiliyin şahlıq taxtına yozduqlarının” “Namərd qardaşlıq məzarında” basdırıldığını qeyd edərək, düşünür ki, Salyeri Motsartı dirildib, öz puluna aldığı zəhəri geriyə istərdi, o zəhərin öz boğazına tökülməsini istərdi, təki, bir əsərinin çalındığını eşidəydi. Burada Salyeri Motsart paralelində şərlə xeyirin mübarizəsi var. Amma sonda yenə də xeyir qalib gəlir, həmişə olduğu kimi. Motsartın əsərləri zaman-zaman Sona Xəyal 74 yaşayır, xeyirxahların əməli kimi. Hər dəfə bu mövzuya müraciət edən bir sənətkar Motsarta sevgi, Salyeriyə nifrət dolu duyğularla bu faciəni qələmə alır. Əli Kərimin “Ölümdən pis” adlı bir dördlüyü var: Ölümdən–xəyanət pis, Ölümdən–rəzalət pis! Bəzən necə gözəlsən, Ölüm, sən ey səadət! 72 Bu kiçicik şeirdə şair xəyanətə, rəzalətə olan dərin nifrətini bildirir. Əli Kərim şeirinin ən dəyərli cəhətlərin- dən biri də elə yığcamlılıq, konkretlikdir. Uzun-uzadı söz söyləməkdən, baş ağrıtmaqdan uzaq olan şairi sevdirən cəhətlərdən biri də elə budur ki, kiçik həcmdə böyük mətləbləri açıqlamağı bacarır. Əli Kərim nifrəti çox vaxt qarşıdakı obyektə məhəbbətlə paralel verilir. Motsartı sevən şair Salyeriyə nifrət edir. Bəlkə elə həyatdakı pis- lərə, pisliklərə olan nifrət məhz elə yaxşılara, yaxşılıqlara olan sevgidən yaranır. Və bu paralel poeziyada daha mü- kəmməl əksini tapır. Bu sevgi ilə nifrətin paralelini şairin dünyəvi faciə- lərlə bağlı əsərlərində də aydın görürük. Bu əsərlər şairin müxtəlif illərdə çap olunmuş kitablarına daxil edilmişdir. “Seçilmiş əsərlər”inin 1991-ci il nəşrindəsə ardıcıl veril- mişdir. Burada diqqəti çəkən “N 3702”, “Coğrafiya müəl- liminin şəhadət barmağı haqqında ballada”, “Alman əsir”, Əli Kərim 75 “Bomba üstündə ev, “Analar ağlar”, “Xirosimada mək- təbsiz uşaq” kimi əsərlərdə müharibənin qanlı dəhşətləri xatırlanır. Şair bəşəriyyətin ən ağrılı dərdlərindən danışır. “N 3702”-də rəqəmlər aləmində titrəyən, çırpınan, xəstə kimi üşüyən bir riyaziyyat müəllimi ilə tanış oluruq. Dərs keçdiyi zaman hər hansı bir rəqəm onun üçün canlı insana çevrilir. Konslagerdə əsirlərin döşlərinə vurulmuş nömrələr yadına düşür. Burada qaz peçinə atılıb yandırılan Valya, anasından gestaponun zorla ayırdığı, məhv etdiyi körpə, naməlum macar, gürcü, rus–hamı xatırlanır. Riya- ziyyat müəllimi hər gün bu rəqəmlərlə üz-üzə gəlir, amma şagirdlər bilmirlər ki, hər rəqəm canlı insandır. Şeirin ən təsirli yeri müəllimin öz nömrəsinin şagird dilində səslən- məsi, müəllimin dik atılması və şairin sonda rahatlıqla gəldiyi qənaət–artıq o günlərin geridə qalması, artıq insan- ların o mənhus nömrələrlə deyil, öz adları ilə çağırmaları- nın nə qədər xoş olmasındadır. Konslagerdə 3702 çağrılan müəllimin öz adıyla çağrılmasının nə demək olduğunu ancaq o dəhşətləri görənlər, dərk edənlər bilə bilər. Şair bu ağrı-acını duyduğu üçün öz yaşantısını təsirli şəkildə bizə təqdim edir. Şeir bu sonluqla bitir: Nə gözəldir insanı Öz adıyla çağırmaq. Yiyəsidir adının Buradakı hər uşaq. 3702 dərs deməyir onlara, Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|