Microsoft Word kitаб asas semaye muellime haz?r
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ədəbiyyаt
- MÜNDƏRİCАT GİRİŞ……………………………………………………………3 Birinci Dünyа mühаribəsinə hаzırlıq dövründə bеynəlхаlq münаsibətlər………………………………………4
__________Milli kitabxana__________ 203 bahasına linkorların nisbətini aşağıdakı qaydada müəyyən edə bildi. ABŞ və İngiltərə üçün 525 min tona qədər, Yaponiya üçün 315 min tona qədər, Fransa və İtaliya üçün isə 175 min tona qədər. Bu nisbətin qəbul edilməsi əslində ABŞ-ın daha iri gəmilər tikməsinə şərait yaradılması demək idi. İngiltərə və Fransa arasında kəskin müzakirələr kreyserlərin və sualtı qayıqların məhdudlaşdırılmasına imkan vermədi. Konfrans həmçinin təyyarə daşıyan gəmilərlə əlaqədar razılığa gələ bilmədi. Bu münasibətlə elə ilk təqdim edilən layihə rədd edildi. Bütün bu sahələrdə müqavilələrin bağlanmamasının səbəkarı isə Fransa və güzəştə getməyi bacarmayan İngiltərə oldu. ABŞ-ın müvəffəqiyyətləri tam olmadı, o bir neçə güzəştə getməyə məcbur oldu. Bu, onun Yaponiyaya yaxın ərazilərdə hərbi baza yaratmamağı öhdəsinə götürməsi idi. Nəticədə onun hərbi bazalarının hamısı Perl-Xarbor və Sinqapurla məhdudlaşdırılmış oldu. Bu özü ABŞ-ın konfransı müntəzəm davam edən orqana çevirmək planından imtina etməsi demək idi. ABŞ-ın planına görə həmin orqan Millətlər Cəmiyyətinə qarşı çevrilməli və iqtisadi və maliyyə məsələlərini əhatə edən fəaliyyət sahəsini əhatə etməli idi. Beş dövlət müqaviləsinin müzakirəsi göstərdi ki, Avropa dövlətləri və Yaponiya ABŞ-ın hegemonluq iddiasını qəbul etmək istəmirlər. Hətta ayrı-ayrı istiqamətlərə də bunu şamil etmək niyyətində deyildilər. Bununla bərabər Yuz ona müvəffəq olmağı bacardı ki, Vaşinqton konfransında iki qətnamə qəbul etdirsin. Bunlardan biri “tərksilah” məsələsinin gələcəkdə müzakirə edilməsi zəruriliyi, digəri isə konfrans iştirakçılarının 8 ildən sonra bir daha konfrans çağırıb xətt gəmilərinin tonnajını təsdiq etmək öhdəliyi haqqında idi. Bu nisbət belə müəyyən edilirdi. 5:5:3:1,75:1,75. Bu qətnamələr ABŞ-a imkan verdi ki, dənizdə silahlanmanı öz nəzarəti altına alsın və tərksilah məsələsi üzrə növbəti konfrans çağırmaq təşəbbüsünü öz əlində saxlamış olsun. Vaşinqtonda silahların məhdudlaşdırılması məsələsinin müzakirəsinin nəticələri ABŞ senatında kəskin müzakirəyə səbəb oldu.Tənqidçilər hökuməti fövqəladə güzəştlərə getməkdə təqsirləndirirdilər. Göstərirdilər ki ABŞ, nümayəndələri hədsiz __________Milli kitabxana__________ 204 dərəcədə sülh xülyalarına qapılmışlar. Senator C. Rid təsdiq edirdi ki, müqavilə göstərir ki, biz ingilislərə necə xeyirxahlıq göstəririk. Digərləri isə ABŞ-ın Yaponiyaya gözəştə getməsini pisləyirdilər. Debat belə bir amilə imkan verdi ki, sağlar bundan istifadə edərək hərbi hazırlığı gücləndirməyi, müəssisələrin hərbi sifarişlər qəbul etməsinə icazə verilməsini tələb etsinlər. Soldan tənqiddə senator Bora, Uilyam, Uinq və digərləri qeyd edirdilər ki, Sakit okeanda bazalarını möhkəmləndirməkdən imtina edən ABŞ çalışmalıdır ki, Filippin və Quamda möhkəmlənməkdən imtina etməməklə bərabər özünə geniş imkanlar yaratsın. İngiltərə və Yaponiya isə Sakit okeanın qərb hissəsində möhkəmlənməməlidir. Bütün böyük dövlətlərin donanmalarını azaltmamalı, əksinə onlar daha güclü olmalıdırlar. Xərclər qoy çox olsun, lakin sürətlə silahlanmada kreyser, sualtı qayıq və təyyarələr istehsalı artırılsın. Beş dövlət müqaviləsinə senatda cəmi bir nəfər səs vermədi, ancaq 24 senator bu məsələdə bitərəf qaldı, qalanlar leyhinə səs verdi. Müqaviləyə əlavədə Yuz göstərdi ki, dənizdəki hərbi gəmilər və köməkçi döyüş vasitələrinin nisbəti dünyanın böyük dövlətləri arasında proporsional qaydada bölünməlidir. Bundan ABŞ-ın birinci növbədə məqsədi o idi ki, İngiltərənin xətt gəmilərinin ABŞ üzərindəki üstünlüyü ləğv edilsin. Çünki İngiltərə artıq xətt gəmilərinin tikintisinə başlamışdı, ABŞ-da isə hələ bu tikinti başlamamışdı. İngiltərə üçün ABŞ-ın təklifini rədd etmək çətin idi. Çünki bu dövrdə İngiltərə çox böyük maliyyə çətinlikləri ilə qarşılaşmışdı, dənizdə donanma saxlamaq isə ona çox baha başa gəlirdi. Ona görə də Balfur Yuzun təklifini müdafiə etməli oldu. Yapon nümayəndəsi Kato isə ABŞ-ın təklifi ilə əlaqədar olaraq öz proporsional sazişini elan etdi. Bununla belə konfransda ABŞ-ın layihəsi konkret şəkildə müzakirə edildikdə müxtəlif məsələlər meydana gəldi. Yaponlar təkid edirdilər ki, ABŞ, İngiltərə və Yaponiya arasında xətt gəmilərində nisbət 10:10:7 olsun. Halbuki Yuz təklif edirdi ki, bu nisbət 10:10:5 olsun. Cavabında ABŞ bildirirdi ki, əgər Yaponiya inadkarlığını davam etdirərsə, ABŞ hər bir yapon gəmisinə qarşı dörd gəmi __________Milli kitabxana__________ 205 tikintisinə başlayacaqdır. Belə olduqda yaponlar ABŞ-ın təklifinə razı olduqlarını bildirməyə məcbur oldular. Lakin onlar belə bir şərt qoydular ki, ABŞ Sakit okeanda belə gəmilərin tikintisi ilə məşğul olmayacaqdır və hərbi-dəniz bazası yaratmayacaqdır. ABŞ nümayəndəsi Yaponiyanın bu tələblərinə etirazını bildirdi, xüsusilə Havay adalarına da bunu şamil etməsinə razılşmadığını bildirdi. Öz növbəsində Fransa da təkid etdi ki, ona 35 min tonnaj su tutumu olan 10 linkor tikintisi üçün icazə verilsin. İtaliya da onun Fransa ilə bərabərhüquqlu səviyyədə tutulmasını və Fransaya aid ediləcək proporsiyanın ona da şamil edilməsi tələbini bildirdi. ABŞ nümayəndələri konfransda İngilislərin köməyi ilə quru qoşunlarının və aviasiyanın ixtisarı haqqında məsələ qaldırdı. Əslində nə ABŞ, nə də İngiltərə ümumi formada silahlanmanı ixtisar etmək istəmirdilər. Bundan məqsəd Yaponiyanın mövqeyini Çində, Fransanın mövqeyini isə Avropada və Yaxın Şərqdə sarsıtmaq idi. Manevr alınmadı. Fransa quruda silahlı qüvvələrin qəti surətdə ixtisar edilməsi əleyhinə çıxdı. Fransız nümayəndə heyətinin başçısı Brian konfransda antisovet əhval-ruhiyyəsini biruzə verərək göstərdi ki, Fransaya böyük ordu lazımdır ki, Polşa və Qərbi Avropanı bolşevizm təhlükəsindən qoruya bilsin. Həmçinin o göstərdi ki, Almaniya istənilən an özünə yarım milyonluq ordu yarada bilər. Quru qoşunlarının ixtisarına qarşı Yaponiya, İtaliya, Belçika da öz etirazlarını bildirdi. Kəskin fikir ayrılıqlarının meydana çıxması nəticəsində quru qoşunlarının, həmçinin sualtı donanmanı və hərbi hava qüvvələrini məhdudlaşdırmaq məsələsi də həll edilməmiş qaldı. Bununla belə İngiltərə və ABŞ-ın təzyiqi nəticəsində Fransa onların hərbi-dıniz tonnajı haqqında təkliflərini qəbul etməli oldu. Nəhayət üç aylıq gərgin mübarizədən sonra ABŞ, Böyük Britaniya Yaponiya, Fransa və İtaıiya birgə 1922-ci il fevralın 6- da beş dövlət sazişini imzaladılar ki, bu “Dəniz qüvvələrinin məhdudlaşdırılması haqqında” saziş adlanır. Saziş dövlətlər arasındakı nisbəti bu şəkildə müəyyən etdi:5:5:3:1,75:1,75. Bu __________Milli kitabxana__________ 206 müqavilə 1936-cı ilin 31 dekabrına qədər qüvvədə hesab olunurdu. Beş dövlət sazişi İngiltərə ilə ABŞ arasında xətt gəmilərində bərabərliyi rəsmiləşdirdi. Amerika nümayəndə heyəti həmçinin hərbi kreyserlərin də məhdudlaşdırılmasını təklif etdi, çünki İngiltərə bu sahədə birinci yeri tuturdu. Lakin İngiltərə nümayəndə heyəti bunu qətiyyətlə rədd etdi, çünki kreyser donanması dənizdə kommunikasiya xətlərinə nəzarət etmək üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi və İngiltərə onun vasitəsi ilə müstəmləkələri ilə əlaqə saxlaya bilirdi. Beləliklə İngiltərə bir sıra sahələrdə dənizdə üstünlüyünü qoruya bildi. ABŞ-ın Sakit okeanda yeni dəniz bazaları tikməsi sazişə əsasən qadağan edilirdi. Lakin bu qadağa ABŞ-ın adalarına, Kanadaya, Avstraliyaya, Yeni Zelandiyaya, Panama kanalı zonasına, Havay adalarına aid edilmirdi. Konfransın müzakirə etdiyi mühüm məsələlərdən biri də Çin məsələsi idi. Vaşinqton konfransında Pekin hökuməti nümayəndələri Çinin maraqlarını müdafiə etmək qabiliyyətinə malik deyildi. Cənubi Çin hökumətinin nümayəndələri, hansı ki, ona Sun-Yatsen başçılıq edirdi, konfransa buraxılmamışdı. Ancaq Çində baş verən antiimperialist hərəkatlar Çin nümayəndə heyətini məcbur etmişdi ki, konfransda Çinin milli maraqlarını qismən olsa da, müdafiə edən tələblər proqramı irəli sürsün. Çin böyük dövlətlərdən tələb edirdi ki, onun ərazi bütövlüyünə toxunulmasın və ona hörmət edilsin., həmçinin onun siyasi və iqtisadi müstəqilliyi təmin edilsin. Çin nümayəndə heyəti habelə öz tərəfindən vəd edirdi ki, öz ərazisinin müəyyən hissəsini xarici kapitalistlərə icarəyə verə bilər. Çin nümayəndə heyəti “Açıq qaplar və bərabər imkanlar” prinsipi ilə razılaşdığını bildirdi. Lakin Çin nümayəndə heyəti bağlanan sazişlərdə özünün bərabərhüquqlu dövlət kimi iştirakını tələb edirdi, hansı ki, bu sazişlər Sakit okeanla və Çinlə birbaşa bağlı idi. Çin nümayəndə heyətinin irəli sürdüyü “on maddə”də həmçinin bir sıra mühüm tələblər vardı ki, bunlar Çin ərazisində bütün xarici dövlətlərin hər cür imtiyaza və üstünlüyə malik olmasının qadağan edilməsi, Şandunun Çinə qaytarılması və Yaponiyanın 17 tələbinin rədd __________Milli kitabxana__________ 207 edilməsi”, “nüfuz dairəsi” və “icarə”lər formasında xarici dövlətlərin Çin ərazisində ağalığının ləğv edilməsi, xarici qoşunların çıxarılması və başqaları idi. Bu proqram xarici dövlətləri, ilk növbədə ABŞ-ı təmin etmirdi. ABŞ ancaq o maddələri müdafiə edirdi ki, onlar Yaponiyanın əleyhinə çevrilmişdir. ABŞ özü də Çinə müdaxiləsini genişləndirmək istəyirdi, lakin bunu hərbi təzyiq yolu ilə yox, özünəməxsus xüsusi vasitələrlə həyata keçirmək istəyirdi. Çində ABŞ-ın “Standart Oyl” inhisarının, Düponun konserninin, “Betlaxem Stil”in, “Vesteri Elektrikin” və başqalarının filialları yerləşirdi. ABŞ-ın təşəbbüsü ilə 1920-ci ilin oktyabrında burada beynəlxalq bank konsersumu da təşkil edilmişdi. Bundan məqsəd Çinə dəmiryol, sənaye müəssisələri, iqtisadi islahatlar üçün təqdim edilən istiqrazları cəmləşdirmək idi. 1919-cu ilin martılndan ABŞ-ın təşəbbüsü ilə dəmiryollara aid saziş imzalanmağa başlandı. ABŞ çalışırdı ki, ideoloji metodla Çinə nüfuz etməyə xüsusi diqqət yetirsin. Çinli tələbələrin ABŞ universitetlərində oxumasına xüsusi şərait yaradılırdı. Həmçinin Çinin özündə ABŞ-ın köməyilə tədris müəssisələri açılırdı. Məsələn 1920-cı ildə Çindəki 16 universitetdın 8-ni ABŞ özü, 3- nü isə Kanada və İngiltərə birlikdə açmışdır. ABŞ çalışırdı ki, Çində İngiltərə, Yaponiya və Fransanın təsir dairələrini ləğv etsin. O əslində istəyirdi ki, Çinin birləşməsi Amerikapərəst Çin hökuməti tərəfindən yenidən təşkil edilsin. Yaponiyanın Çinə hər cür müdaxiləsinin məhdudlaşdırılması Vaşinqton konfransında ABŞ-ın başlıca məqsədlərindən biri idi. ABŞ-ın digər məqsədi Çində milli-azadlıq hərakatını zəiflətmək idi, çünki bu dövrdə etiraf etmək lazımdır ki, Çində Rusiyadakı Oktyabr çevrilişinin təsiri ilə milli-azadlıq hərəkatı başlanmış, və geniş vüsət almışdı. Kommunist partiyası yaranmışdı. Çində milli-azadlıq hərəkatının ən bariz nümunəsi özünü 1919-cu ilin 4 may hərəkatında tapdı. Bu hadisə Şandun əyalətinin Yaponiyaya verilməsi haqqında Paris sülh konfransının qərarına qarşı yönəlmişdi. Bu hərəkat Pekin hökumıtini məcbur etdi ki, o, Versal müqaviləsini imzalamaqdan imtina etsin. Belə bir şəraitdə isə maraqlı tərəf kimi ABŞ çıxış etməyə başladı. __________Milli kitabxana__________ 208 ABŞ-ın Çinə münasibəti Vaşinqton konfransında hər şeydən əvvəl, iri kapital nümayəndələrinin planına uyğun gəlməli idi. Onları isə ən çox Çində baş verən siyasi hadisələr narahat edirdi. ABŞ köhnə müstəmləkə metodlarının əleyhinə çıxış etməklə bərabər, Çindəki inqilabi demokratik antiimperialist hərəkatdan qorxaraq ona dominion hüququ verilməsini təklif edirdi. Konfransda Kantondakı demokratik hökumətin nümayəndələrinin iştirakına icazə verilməmişdi. Çinin tələbləri içərisində mərkəzi yeri Şandun məsələsi tuturdu. 1922-ci il fevralın 4-də Yaponiya və Çin saziş bağladılar. Yaponiya öz qoşunlarını Şandundan çıxartmağı öz öhdəsinə götürdü. Kömür və dəmir filizi mədənləri Çin-Yaponiya birgə kompaniyasının əlinə keçdi. Taidao-Teinan dəmiryol xətti Çinə qaytarıldı. Yaponiya Çinə istiqraz təqdim etdi. Şandun əyaləti ilə bağlı Versal müqaviləsinə yenidən baxılması Yaponiyanın məğlubiyyəti, ABŞ diplomatiyasının isə böyük qələbəsi demək idi. 1922-ci ilin fevralın 6-da konfransda “Doqquz dövlət müqaviləsi” adlanan müqaviləni ABŞ, İngiltərə, Fransa, Yaponiya, Belçika, İtaliya, Hollandiya, Portuqaliya, Çin imzaladı. Müqavilənin iştirakçıları üzərlərinə öhdəlik götürdülər ki, Çinin suverenliyinə hörmət edirlər, onun ərazi və inzibati bütövlüyünə toxunmayacaqlar. Lakin Çinin suverenliyini təmin etmək üçün böyük dövlətlər heç bir təminat vermədilər. ABŞ “Doqquz dövlət sazişi”nin bağlanmasını özünün ən böyük nailiyyəti hesab edirdi. Yuz göstərirdi ki, bu sazişə minnətdar olmaq lazımdır ki, o “açıq qapılar”ı reallığa çevirdi. Bu yolla onlar Çin bazarında ağalıqlarını həyata keçirmək istəyirdilər. Çin üçün “açıq qapılar” doktrinası onun müsətqilliyinə böyük zərbə demək idi. Çin böyük dövlətlərin sövdələşmə obyektinə çevrildi. Bu müqavilə Çinin milli-azadlıq hərəkatını boğmaq üçün imperialistlərin birləşməsi demək idi. Çində xaricilərin rabitə şöbələri və radiostansiyaları ləğv edilmədi. Çin gömrük məsələsində bərabər hüquq almadı, xarici dövlətlər polis __________Milli kitabxana__________ 209 və qoşununu onun ərazisindən çıxartmadı. Mühüm strateji ərazilər yenə də böyük dövlətlərin sərəncamında qaldı. Yaponiya Lyaodun yarımadasını, İngiltərə isə Honkonqu öz əraziləri hesab etdilər. “Doqquz dövlət müqaviləsi” Uzaq Şərqə dair imperialist dövlətləri arasındakı ziddiyətləri həll etmədi. Şandun məsələsinə 36 iclas həsr edilmişdi ki, burada yapon diplomatları ilə kəskin mübarizə getmişdi. ABŞ və İngiltərə burada “barışdırıcı” mövqedə olan tərəflər kimi çıxış edərək bildirirdilər ki, Şandun dəmiryolu konsersiuma verilsin. Tsindao limanı açıq limana çevrilsin. Bu isə əslində Şandunun ABŞ və İngiltərənin olmasının təmin edilməsi demək idi. “Doqquz dövlət sazişi”nə əlavə olaraq dörd əlavə saziş də bağlandı. Gömrük tarifi haqqında müqaviləyə görə Çin gömrüyü 5 % yüksəldə bilərdi. Qiymətləri isə 1843-cü ildəkindən cəmi 7,5 % yüksəldə bilrərdi. Halbuki Çin nümayəndə heyəti tələb edirdi ki, 12,5 % yüksəltməyə hüququ olsun. Həmin doqquz dövlət qətnamə qəbul etdilər ki, Çindən xarici qoşunlar çıxarılsın. Nəhayət, qərar qəbul edildi ki, səkkiz dövlətin iştirakı ilə komissiya yaradılsın ki, bu komissiya eksterritoriallıq hüququnun təxirə salınması haqqında məsələni diqqətlə öyrənsin. Paris sülh konfransında olduğu kimi, Vaşinqton konfransında da “rus məsələsi” vacib yer tuturdu. Dövlətlərin Sovet Rusiyasını və Uzaq Şərq Respublikasını konfransa dəvət etməkdən imtina etmələri Sovet Rusiyasının bəyanat verməsinə səbəb oldu. Konfransın antisovetizm əhval-ruhiyyəsində olması burada tez-tez ŞÇDY (Şərqi Çin Dəmir Yolu) məsələsinin müzakirə obyektinə çııxarılmasında da özünü göstərirdi. ABŞ hakim dairələri çalışırdılar ki, ya onu neytrallaşdırsınlar, ya da onun üzərində, beynəlxalq nəzarət qoysunlar. Konfransda texniki- ekspertlər komissiyası yaradıldı ki, o yolun idarə edilməsini yeni şəkildə təşkil etməli idi. RSFSR hökuməti qəti surətdə buna etirazını bildirdi və göstərdi ki, bu məsələ Çin və Rusiyaya aid məsələdir. Sovet hökumətinin qəti mövqeyi və iştirakçılar arasında fikir __________Milli kitabxana__________ 210 müxtəlifliyi konfransda bu məsələ ilə əlaqədar qərar qəbul edilməsinə mane oldu. Konfransa dəvət edilməsə də, Uzaq Şərq respublikasının nümayəndə heyəti konfransa gəldi və öz bəyanatını ABŞ nümayəndə heyətinin başçısı Yuza 1921-ci il dekabrın 22-də təqdim etdi. Burada Uzaq Şərq respublikasının kənarlaşdırıl- masına etiraz öz əksini tapmışdı. Həmçinin Yaponiyanın Uzaq Şərq respublikasına aid verdiyi “17 tələb” də rədd edilirdi. 1922-ci ilin yanvarın 23-də konfransınUzaq Şərq komissiyasının iclasında Yaponiyanın nümayəndəsi Sidexara bildirdi ki, o, Rusiyanın ərazi bütövlüyünə hörmət edir və Priamuryedən və Saxalindən qüvvələrini evakuasiya edəcək. Lakin bunun saxtalığı o idi ki, burada müddət göstərilmirdi. ABŞ sözdə Yaponiyanın fikri ilə razılaşsa da həqiqətdə isə Sovet hakimiyətinə qarşı mübarizədə Yaponiyadan istifadə etmək istəyirdi Ona görə də konfrans Sovet Uzaq Şərqindən yapon qoşunlarının çıxarılması məsələsinin üzərindən sükutla keçdi. Vaşinqton konfransı Sakit okeanda qüvvələrin yeni quruluşunu müəyyənləşdirdi. Konfransın qərarları 1919-1920-ci illərin Paris konfransının qərarlarını müəyyən dəyişikliklərlə tamamlamış oldu. Vaşinqtonda bağlanmış sazişlər əslində ilk növbədə ABŞ imperialistlərinin maraqlarına cavab verirdi. Yaponiya bir sıra güzəştlərə getməli oldu. Onlardan ən vacibi Şandundan imtina idi. Lakin bununla belə o Şimal-Şərqi Çinin cənub hissəsində və Sakit okeanın qərb hissəsində güclü hərbi-dəniz bazalarını saxlaya bildi. İngilis-Yapon sazişinin ləğv edilməsi də Yaponiyanın məğlubiyyəti idi. Həm ABŞ və İngiltərənin təzyiqi Uzaq Şərqdə yapon müdaxiləsinə qarşı qalxan uğurlu mübarizə, həm də ölkənin daxili vəziyyəti Yaponiyanın güzəştə getməsinə səbəb olan amillərdən idi. . Çin xalqının milli azadlıq mübarizəsi də göstərdi ki, artıq Çinlə əvvəlki kimi rəftar etmək qeyri-mümkündür. Bununla bərabər konfransdan sonra imperialst dövlətləri Çin uğrunda mübarizəni gücləndirdilər. Vaşinqton konfransı həmçinin sovet __________Milli kitabxana__________ 211 dövlətinə qarşı çevrilmişdi. Konfransın qərarları vahid antisovet cəbhə yaradılmasında əməkdaşlıq yaratmağa kömək edirdi. Onlar Uzaq Şərqdə “hasar” yaratmaq və sovet ölkəsini mühasirəyə almaq istəyirdilər. Vaşinqton konfransının qərarları bir sıra məsələlərdə tam müvəffəqiyyətsizliyə uğradı. Belə ki, Uzaq Şərqdə Sovet hakimiyyəti quruldu. Sovet Rusiyasının Sakit okean dövləti kimi rolu artmağa başladı. Çində milli azadlıq hərəkatının yüksəlişi də Vaşinqton konfransının qərarlarının möhkəm olmadığını göstərdi. Həmçinin Uzaq Şərqə aid ingilis-yapon və yapon-amerikan ziddiyyətləri nəinki ləğv olunmadı, əksinə daha da artdı. __________Milli kitabxana__________ 212 Ədəbiyyаt 1. Новая история (1870-1918) Под ред. И.С.Галкина, Н.Е.Застенкера. В.М.Хвостова 2-е изд. М., Высшая школа, 1973. 2. История дипломатия. М., Госполитиздат 1959, т. Ы, ., 1963, т. 2. 3. Верти Ф. За кулисами Антанты. Дневник британского посла в Париже. М-Л, 1927. 4. Бюлов Б. Воспоминания (1914-1918). М-Л., 1935. 5. Бисмарк О. Мысли и воспоминания. Т. 1. 3, М., 1940. 6. Ерофеев Н. Очерки по истории Англии 1815-1917. М., 1959. 7. Ллойд Джордж Д. Военные мемуары. Т. 1-6, М., 1934- 1938. 8. Пуанкаре Р. Воспоминания 1914-1918. М., 1936. 9. Хауз Э. Архив полковника Хауза. 1914-1917 гг. т. 1-4, М., 1937-1944. 10. Зубок Л. Экспансионистская политика США в начале ХХ в. М., 1969. 11. История США. Т.II (1877-1918) . М., 1985. 12. Мортон А. История Англии. М., 1954. 13. Манфред А. Внешняя политика Франции 1871-1891 годов. М., 1952. 14. Очерки новой и новейшей истории США. М., 1960. 15. Бовыкин В. Из истории возниконвения первой мировой войны. 1961. 16. Отношения России и Франции в 1912-1914 гг. М., 1964. 17. А.И.Уткин. Первая мировая война. Москва, 2001. 18. Новейшая история зарубежных стран Европы и Америки ХХ века. Москва, 2004. 19. Musа Qаsımlı. Müаsir tаriх. I hissə.Bаkı, 2004. 20. S.M.Mustаfаyеvа. Аvrоpа və Аmеrikа ölkələrinin ən yеni tаriхi. I hissə. Bаkı, 2007. __________Milli kitabxana__________ 213 MÜNDƏRİCАT GİRİŞ……………………………………………………………3 Birinci Dünyа mühаribəsinə hаzırlıq dövründə bеynəlхаlq münаsibətlər………………………………………4 Birinci Dünyа mühаribəsinin gedişi və bu dövrdə bеynəlхаlq münаsibətlər……………………………………..71 Birinci Dünyа mühаribəsindən sоnrаkı ilk illərdə bеynəlхаlq münаsibətlər…………………………………….159 __________Milli kitabxana__________ 214 Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|