Microsoft Word Inkishaf ve sulh ideyalar? I kitab doc
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beynəlmiləlçilik və onun müsbət xüsusiyyətləri
143 Aralıq coğrafi mədəniyyət qurşağı kimi beynəlxalq imicin formalaşmasının nəticəsi olaraq status yarana bilər. Burada status hüquqi vəziyyəti və mövqeni əks etdirə bilər. Beynəlmiləlçilik və onun müsbət xüsusiyyətləri Dünya xalqları bir-biriləri ilə qarşılıqlı münasibətlərdə və ə laqələrdə yaşayırlar. Qarşılıqlı münasibətlər və əlaqələr ümumdünya münasibətlər şəbəkəsini və mənzərəsini yaradır. Dünya xalqlarının say çoxluğu və hər bir xalqın özünəməxsus mədəniyyəti və incəsənəti dünya mədəniyyətinin bazasının zəngin olmasını şərtləndirir, səbəb olur. Bununla yanaşı, xalqların sayının çoxluğu, mədəniyyət elementləri daşıyıcılarının bolluğu bəşəriyyətin mədəni irsinin zənginləşməsinə xidmət edir. Xalqların sayının çoxluğu həmçinin beynəlxalq münasibətlərin də genişliyini və hərtərəfliyini ə saslandırır. Dünya xalqları mədəniyyət xassələrinə görə başlıca olaraq şərq və qərb xalqları, Afrika xalqları kimi coğrafi bölgünü özündə əks etdirir. Coğrafiya üzrə, regionlar üzrə həyata keçirilən mədəniyyət siyasətinə, eləcə də regional ə saslarla xalqların mədəniyyətinin formalaşmasına, bu baxımdan tarixi-coğrafi aspektlərə görə geomədəniyyət anlayışı formalaşmışdır. Geomədəniyyət anlayışı özündə regional aspektləri əks etdirir və vahid regionda yaşayan xalqlar oxşar mədəni elementlərin daşıyıcıları rolunda çıxış edirlər. Mədəni relyativlik (burada mədəni qohumluq) geomədəniyyətin formalaşmasının bazasında durur. Vahid regionda yaşayan xalqlar vahid mədəniyyət məfhumunu təşkil edirlər. Məsələn, Qafqaz xalqları, Şərqi Avropa xalqları, Şimal xalqları, Mərkəzi Asiya xalqları, Latın Amerikasında yaşayan Avropa mənşəli xalqlar və s. Geomədəniyyətin formalaşmasına həmçinin etnik kökənlilik də təsir göstərir. Məsələn, Ərəb mədəniyyəti, Türk 144 dünyası mədəniyyəti, İngilis mədəniyyəti, Slavyan mədəniyyəti və s. Burada nəzərə almaq lazımdır ki, məkan amili milli-etnik amillərlə vəhdət təşkil edərək, geomədəniyyəti yaradır. Geomədəniyyət anlayışına eləcə də dini amillər də təsir göstərir. Din adət və ənənələrin, yaşayış tərzinin və əxlaqi və estetik baxışların formalaşmasında böyük rol oynayır və din adı ilə bir neçə xalqdan ibarət mədəniyyət məfhumu yaranır. Məsələn, islam mədəniyyəti, xristian mədəniyyəti və s. mədəniyyət arealları yaşanır. Adətən geomədəniyyətin tərkib elementlərində etnik və milli bağlılıq, din və regionçuluq amili vəhdətdə çıxış edir. Bu kombinasiya daha çox özünü Şərqdə büruzə verir. Məsələn, Türk xalqları mədəniyyəti türkçülükdən, dini amildən və qonşuluq (eyni və qonşu regionlarda) komponentlərindən formalaşır. Slavyan mədəniyyətində də belə kombinasiya vardır. Elə də olur ki, ancaq din və region amili vahid mədəniyyət məkanını yaradır. Avropa regionunda din və regionçuluq amili vahid Avropa mədəniyyətinin tərkib komponentləri kimi çıxış edir. Burada xalqların müxtəlifliyi isə Avropa mədəniyyətini daha da zənginləşdirir. Tərkibdə daha çox xalqların mədəni müxtəliflikləri durur. Geomədəniyyət ə sasən beynəlmiləlləşməni yaradır. Regionlar üzrə və regionlar arasında xalqların mədəni münasibətləri genişlənir. Hər bir xalq həm regionundan, həm də regionundan kənarda yaşayan xaqların mədəniyyətindən müsbət elementləri götürür. Bu baxımdan hesab etmək olar ki, sivil cəmiyyətlərin mədəniyyətləri arasında kəskin sərhədlərin olması mümkün olmur və sivil cəmiyyətlər öz aralarında qarışıq mədəniyyət prinsiplərinə üstünlük verirlər və mədəniyyətlərin ümumilikdə insanlığa xidmət etməsini mərkəzi anlayış kimi qəbul edirlər. Hər bir mədəniyyət və onun inkişaf səviyyəsi xalqın tarixi, onun adət-ənənələri, maarifçilk səviyyəsi, milli məfkurəsi və iqtisadi imkanları ilə bağlıdır. İqtisadi imkanlar xalqın mədəni səviyyəsinin yüksəlməsi üçün baza element rolunu oynayır. 145 İ qtisadiyyat cəmiyyəti inkişaf etdirir, inkişaf edən cəmiyyət öz mədəniyyətini qabardır və mənəvi həyatını mədəniyyətində (ədəbiyyat, musiqi, adət-ənənlər və s.), incəsənətində tapır və özünü dərk edir. Bununla bərabər, mədəni cəhətdən inkişaf formalaşmış xalq, təkmilləşmiş, sistemləşmiş cəmiyyət prinsiplərini üzə çıxarır və iqtisadiyyatda rasionallıq yaranır, elm və mədəniyyətin vəhdəti iqtisadiyyatı inkişaf etdirir. Burada cəmiyyətin və dövlətin qarşılıqlı bağlılığı prinsipi bir daha özünü sübut etmiş olur. Bütün proseslər bir-biri üçün səbəb və zərurət, şərait və nəticə rolunu oynamaqla, biri digərini şərtləndirir. Xalqlar beynəlxalq münasibətlərdə dövlətləri vasitəsi və təşkilatları ilə tanınırlar və əlaqələr qururlar, təmsil olunurlar. Dövlətlər siyasət qurumları və vahid sistem və struktur olaraq, onlara məxsus olan xalqların daxili və beynəlxalq maraqlarını təmin etmək məqsədilə öz aralarında siyasi əhəmiyyət kəsb edən əlaqələr qururlar. Xalqlar arasında olan əlaqələrin ictimai baza mahiyyətində mədəniyyət amili dayanır. İctimai münasibətlərin tənzimlənməsində, eləcə də ictimai münasibətlərin təkmilləşməsində mədəniyyət amilinin də rolu böyük olur. Xalq beynəlxalq aləmdə həm də öz mədəni səviyyəsi və statusu ilə tanınır. Xalqın mədəni səviyyəsi onun zəngin tarixinin və formalaşma yolunun mürəkkəbliyinin əsas göstəricilərindən hesab edilə bilər. Dövlətçiliyin ideologiyasının təkmilləşməsində də mədəniyyət vasitələri və onların insanların təfəkküründə, baxışlarında oynadıqları rol mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Mədəniyyətin öz məkanından çıxaraq ətrafla, digər mədəniyyətlə sintezdə olması isə mədəniyyətin daha da təkmilləşməsi və müasir tələblərə cavab verməsi üçün mühüm baza yarada bilir. Bu baxımdam da hesab etmək olar ki, mədəniyyətin xalqa xidmət etməsi üçün mütləq şə kildə daxildən və kənardan elementləri özünə daxiletmə prosesləri mövcud olmalıdır. Qarşılıqlı mübadilə şəraitində Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|