Microsoft Word Inkishaf ve sulh ideyalar? I kitab doc
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Xalqın milli-etnik şüuru, formalaşmış təfəkkürü, mədəniyyət yaradıcılığı qabiliyyətinin olması.
- Müxtəlif dini baxışların mövcudluğu, çoxistiqamətlilik və tolerantlıq.
- Dövlətçilik.
- Xalqın sivil səviyyəsi, düşüncə tərzi.
140 şəriət məhkəmələri, vəqf nazirliyi və məktəbləri ləğv olunub, din dövlətdən ayrılıb. Türkiyə dünyəvi dövlət elan edilib. Ölkə Avropa qanunvericiliyini nümunə olaraq qəbul edib, qadın və kişinin hüquqları bərabərləşib. 1 Qazaxıstan isə Avropa mədəniyyətini başlıca olaraq Rusiyadan mənimsəyib. Qazaxıstanda mədəni inqilab Sovet hökumətinin adı ilə bağlıdır. Ruslarla sıx interqasiya şəraiti Qazaxıstanda hətta qazax-rus qarışıq etnosundan (millətindən) ibarət yeni bir nəsil yaradıb. Azərbaycanda Qərb düşüncələrinin formalaşması isə öz başlanğıcını XIX əsrin II yarısından, maariflənmə dövründən götürüb. Burada Türkiyənin (Osmanlı dövlətinin), Çar Rusiyası imperiyasının, sonradan isə Sovetlər Birliyinin siyasətinin təsirləri olub. Türkçülük ideologiyasının nümayəndələri olan Ziya Göyalp, Yusif Akçura və başqalarının iştirakları ilə türkçülük ideologiyası (türk millətinin özünüdərki) Avropa, Türkiyə, Rusiya və Qafqazı əhaətə edib. Demokratik Respublika (ADR) dövründə ali məktəblər təşkil edilib, Şərq aləmində ilk parlamentli Respublika qurulub. Qərbə inteqrasiya prioritet siyasət hesab edilib. Müasir dövr (XX əsrin sonları, XXI əsrin ə vvəlləri) Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafı və Qərbə sıx inteqrasiya prosesləri isə daha çox Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin siyasəti ilə əlaqəlidir və müasir Azərbaycanın müstəqil şəkildə Qərb inteqrasiyasının təməli Heydər Əliyevin siyasi kursu ilə müəyyən edilib. Xalqın milli-etnik şüuru, formalaşmış təfəkkürü, mədəniyyət yaradıcılığı qabiliyyətinin olması. Məsələn, ruslar, azərbaycanlılar, türklər daima Şərq və Qərb 1 Qeyd: müvafiq tarixi faktlar professor Sevda Süleymanovanın “Türk xalqlarının tarixi” adlı əsərindən götürülmüşdür. Bax, S.Y.Süleymanova, tarix elmləri doktoru, BDU-nun professoru. Türk xalqları tarixi (ən qədim zamanlardan bu günümüzədək). Ali məktəb tələbələri üçün dərs vəsaiti. Rus dilindən tərcümə. Bakı, “Elm və təhsil”, 2011, 352 səh., s.187-188, 279- 281. 141 mədəniyyətlərinin qovşağında öz milli təfəkkürlərini zənginləşdirməyə çalışmışlar. Hal-hazırda qazaxlar da özlərinin Avroasiya mədəniyyət qovşağında yerləşən xalq olaraq, yeni model əsasında mədəni təfəkkürlərini formalaşdırırlar. Əslində Qazaxıstanın mədəniyyət modeli postovet Mərkəzi Asiya üçün formalaşmış, təkmilləşmiş bir Avroasiya nümunəsidir. Müxtəlif dini baxışların mövcudluğu, çoxistiqamətlilik və tolerantlıq. Rusiya, Azərbaycan və Türkiyədə dini baxışlarda liberallıq var. Rusiya cəmiyyətində müxtəlif dinlərə sitayiş edən xalqlar yaşayırlar. Burada islam, xristian, yahudilik (musəvilik), buddizm kimi dinlərə etiqad edənlər yaşayırlar. Azərbaycanda da islam, xristian (həm katolik, həm pravoslav kilsələri), yahudi dininə sərbəst etiqad mövcuddur. Dinlərarası dialoqlar təşkil edilir. Qazaxıstanda da xristianlar və müsəlmanlar arasında mədəni tellər möhkəmlənməkdədir. İ qtisadi inkişaf, coğrafi iqtisadiyyat. Rusiya, Türkiyə, Qazaxıstan və Azərbaycan iqtisadi cəhətdən inkişaf etməkdədirlər. Bu ölkələr həm də coğrafi baxımdan iqtisadi layihələr üçün vektor əsaslı tranzit məkan rolunu oynayırlar. Bir məsələni də xüsusi olaraq qeyd etmək olar ki, aralıq coğrafi məkanda yerləşən istənilən bir ölkənin iqtisadiyyatı zəif olarsa, o, heç zaman aralıq coğrafi mədəniyyət arealı rolunu oynaya bilməz. İqtisadiyyat baza mənbə olaraq digər istiqamətlərin elementlərini hərəkətəgətirmə funksiyasını yerinə yetirir. Dövlətçilik. Qeyd edilən ölkələrdə dünyəvilik var. Dövlətlər daxilində ictimai-siyasi sabitlik hökm sürür. Dövlətlər öz siyasi sistemlərinin strukturunda klassik Avropa siyasi nəzəriyyələrini komponentlər olaraq tətbiq edirlər. Xalqın sivil səviyyəsi, düşüncə tərzi. Bir çox müsəlman ölkələrindən fərqli olaraq Türkiyə, Azərbaycan və Qazaxıstanda yüksək düşüncə sahibləri var. Cəmiyyətə olan münasibətlərdə təfəkkürdə rasionalizm mövcuddur. Lakin problemlər də olduqca çoxdur və ziddiyyətlər xüsusilə Türkiyədə yaşanır. Burada insanlar arasında kəskin düşüncə 142 fərqləri var. Fərqlərdə radikallıq mövcuddur. Rusiya cəmiyyətini isə müqayisədə isə daha sivil və dünyəvi cəmiyyət hesab etmək olar. Türkiyə, Azərbaycan və Rusiyada digər xalqlara və dinlərə qarşı liberal, barışıdırıcı mövqe var. İ ctimai siyasət. Məsələn, Azərbaycan cəmiyyəti, ictimaiyyəti başlıca olaraq dünyəvilik prinsipini prioritet hesab edərək, dünyanın mədəni nemətlərindən istifadə etməyə can atır. Adı çəkilən digər dövlətlərdə yaşayan xalaqlar da öz gələcək inkişaflarını Avropa ilə qarşılıqlı inteqrasiya şəraitində görürlər. Cəmiyyətin üzvlərində Avropa islahatçılığına meyillər göstərənlər çoxluq təşkil edir. Avropaya, postmodernizmə yönüm qeyd edilən ölkələrin əhalisinin ruhunun immanentlik xassələrindən irəli gəlir. Ümumiyyətlə, Qərblə Şərq arasında Rusiya, Qazaxıstan, Türkiyə və Azərbaycandan ibarət olmaqla aralıq mədəniyyət qurşağı yaradıla bilər. Bu ölkələr bağlayıcı və qovuşdurucu məkan telləri rolunu oynaya bilər. Onu da əlavə etmək lazımdır ki, Mərkəzi Asiyada Qazaxıstan da Qərblə Şərq arasında bir bağlayıcılıq yarada bilər. Belə ki, Qazaxıstan bir tərəfdən islam aləmi ilə xristian aləmi arasındakı zolaqda yerləşir, digər tərəfdən də buddizm ilə müsəlman və xristianlığın məkan baxımından qovuşmasını təmin etmək iqtidarında olmaq imkanlarına malk olan bir dövlətdir. Yuxarıda qeyd edilənləri nəzərə alaraq, gələcəkdə RQAT adlanacaq aralıq coğarfi mədəniyyət arealı formatı da yaradıla bilər. Aralıq coğrafi mədəniyyət arealı qurşağı Qərb və Şərq mədəniyyətləri arasında mübarizədə yumşaldıcı vasitə (məkan) rolunu oynaya və hər iki mədəniyyət elementlərinin qovuşmasını təmin edə bilər. Bununla yanaşı, iki coğrafi mədəniyyət arealı arasında mərkəz rolunu oynamaqla bir yükdaşıyıcı, məsuliyyətdaşıyıcı element kimi əhəmiyyət kəsb edə bilər. Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|