Microsoft Word H?simzade Seyid Zeyn?b doc docx
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.2. onla şdırıcı şüalardan v ə radioaktiv tullantılardan mühafiz ə yolları
Müalicə məqsədləri üçün şüalanma dozaları gələcəkdə insanların xərçənglə xəstələnməsinə səbəb ola bilər və yaxud sonsuzluq halları müşahidə oluna bilər. Adətən şüalanma xərçəng xəstəliyi olan şəsxlərə tətbiq edilir.Bunlar adətən ümidsiz xəstələr olduğundan onların həyatının az da olsa uzadılması üçün bir cəhd kimi qiymətləndirilməlidir. Ş üalanmanın kiçik dozasına məruz qalmış adamların gözlədiyi ən böyük təhlükə xərçəng xəstəliyidir. 1945-ci ildə Xirosima və Naqasakinin bombardman olunmasından sonra 100000-lərlə adamlar üzərində aparılan müayinə nəticələri ə yani surətdə sübut etdi ki, qeyd olunan xəstəlikdən ölüm halları böyük üstünlük təşkil edir. BMT-nin apardığı araşdırmalar nəticəsindən müəyyən olunub ki, ş üalanmaya məruz qalıb bütün bədəni 0,01 Qr dozasında şüalanan insanlarda leykozun iki il gizli dövründən sonra açıq dövrü başlayır və şüalanmadan 6-7 il sonra maksimal qiymət alır. Sonradan leykoz tədricən azalır və təqribən 25 ildən sonra tamamilə dayanır. Orqanizmdə şişlərin əmələ gəlməsi isə təqribən ş üalanmadan 10 il sonra başlayır və sonrakı 20 il müddətində getdikcə artır. Çox təəssüf ki, bundan sonrakı illərdə müşahidələrin nəticələri dərc olunmayıb [ 18,19].
Bütün qeyd olunanlara baxmayaraq insanların şüalanma nəticəsində xərçəng xəstəliyinə tutulması heç də böyük ehtimallı məsələ deyil. Xərçənglə xəstələnmə riskinin etibarlı olması üçün, insanların müayinəsi nəticəsində alınan təcrübinəticələrin bir neçə şərti ödəməsi vacibdir. Udulmuş dozanın qiyməti məlum olmalı, şüalanma bütün bədənə eyni dərəcədə təsir göstərməli və bilavasitə müayinə olunan orqan eyni dozada şüalanmaya məruz qalmalıdır. Ş üalanmaya məruz qalmış əhali on illər ərzində müntəzəm müayinə olunmalıdır ki, bütün növ xərçəng şişləri özünü göstərsin. Diaqnostika olduqca keyfiyyətli olmalıdır ki, bütün hallarda xərçəngin bütün növləri aşkar oluna bilsin. Hal-hazırda bir məsələ tamamilə aydındır ki, şüalanmanın elə minimal astanası yoxdur ki, həmin astanadan aşağı qiymətlərdə xərçənglə xəstələnmə riski olmasın. stənilən aşağı səviyyəli şüalanma insanda xərçəng xəstəliyi yarada bilər, sonrakı şüalanma isə bu prosesi sürətləndirə bilər. kinci aydın olan məsələ odur ki, bu xəstəliyə düçar olma riski şüalanma dozasının artması ilə düz mütənasibdir.Doza iki dəfə artarsa xəstələnmə riski iki və ondan çox dəfə arta bilər. Ə ldə olunmuş məlumatlara əsasən müəyyən olunub ki, xərçəng xəstəlikləri işərisində birinci yeri leykoz tutur. Bu xəstələr adətən 10 il müddətində ölürlər. Digər növlərdə isə bu müddət çox olur. BMT-nin məlumatlarına görə 1 Qr şüalanma alan 1000 nəfərdən ikisi leykozdan ölür. Ş üalanma nəticəsində xərçəngə ən çox tutulan orqanlar- qadınların süd vəzisi və qalxanabənzər vəzidir. BMT-nin məlumatlarına görə şüalanmaya məruz qalan 1000 qadından 10-da süd vəzilərinin xərçəngi, eyni zamanda da qalxanabənzər vəzidə xərçəng qedyə alınmışdır [ 5]. Ö lüm hallarının intensivliyinə görə ağ ciyər xərçəngi də xüsusi yer tutur. Bu xəstəlik ən çox uran filiz mədənlərində fəhlələr arasında geniş yayılmışdır. Müəyyən olunmuşdur ki, bu mədənlərdə işləyənlərin aldığı şüalanma dozası atom bombardmanına məruz qalmış adamlardan 4-7 dəfə yüksək olmuşdur. Bu mədənlərdə işləyənlərdən hər 1000 nəfərdən azı 5-i ciyər xərçəngindən ölür. Ş üalanmaya məruz qalmış adamların digər orqanlarının xərçənglə xəstələnməsi nisbətən az müşahidə olunur. Mədə,böyrək və yoğun bağırsaqda qeyd olunan xəstəliklərdən ölmə halları 1000 nəfərdən 1-i təşkil edir [ 20]. Yaponiyada və digər ölkələrdə aparılan tədqiqat nəticələrində ölüm hallarının sayının müxtəlif olması ilk növbədə informasiyanın qeyri-dəqiqliyi ilə izah olunur.
3.2. onlaşdırıcı şüalardan və radioaktiv tullantılardan mühafizə yolları Antropogen təsirli ionlaşdırma mənbələrinin buraxıla bilən təsiredici səviyyəsi hər bir ölkənin radiasiya təhlükəsizliyi nöqteyi-nəzərindən baxılır və normalaşdırılır.Bu normalara əsasən bilavasitə ionlaşdırıcı şüalanma mənbələrində işləyən şəxslər iki qrupa bölünürlər. B qrupu. Bu qrupa məhdud sayda şəxslər aid edilir ki, onların yaşayış və yaxud iş yerləri radioaktiv şüalanma mənbələrinin təsirinə məruz qala bilərlər. C qrupu. Bu qrupa ionlaşdırıcı şüalanma təsirinə böyük əhali kütləsi (respublika,region,rayon) məruz qalmış olur. B qrupuna daxil olan şəxslər üçün şüalanma dozasının il ərzində həddi aşağıdakı kimi qiymətləndirilib.Yuxarıda göstərilənlərə əlavə olaraq qiymətləndirmədə insanın ionlaşdırıcı şüalanmaya həssas olan üzvləri (orqanları) şərti olaraq üç qrupa ayrılır [ 1, 2] : I qrup- bütün bədən ümumilikdə və onurğa beyni; II qrup - əzələlər, qalxanabənzər vəzi, piy hüceyrələri, qara ciyər, böyrəklər, dalaq, mədə-bağırsaq traktı, göz bülluru və s. III qrup – dəri örtüyü,sümüklər,oynaqlar və s.
Orqanların qrupları I II
III Ş üalanma dozasının həddə,Zv/il 0,005 0,015
0,03
Daxili şüalanma olduğu hallarda radionuklidlərin yaratdığı şüalanmanın illik həddi (Ş H) suyun, qidanın və havanın tərkibində onların həcmi konsentrasiyasının dozası (KD) əsas götürülür. Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|