Microsoft Word H?simzade Seyid Zeyn?b doc docx
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
Xarici şüalanma olduğu halda isə dozanın buraxıla bilən gücü (DBG)- hissəciklərin buraxıla bilən sıxlığı (HBS) və səthin (torpağın) buraxıla bilən çirklənməsi (BÇ) əsas götürülür. KD hesablanarkən il ərzində qəbul olunmuş radionuklidlərin insan orqanizminə qəbul olunmuş su, qida və atmosfer havasının həcminə nisbəti ilə təyin olunur. B qrupu üçün havanın həcmi 7,3·10 6 litr/il təşkil edir. Suyun həcmi isə 800 l/il təşkil edir. Cədvəl 12-də atmosfer havasının tərkibində daxil olan müxtəlif elementlər üçün KD-nin qiyməti göstərilmişdir. Atmosfer havasının tərkibində naməlum tərkibli radionuklidlərdən olan Ş H və KD-in qiyməti uyğun olaraq 3,7 Bk/il : 3,7·10 -7 Bk/l təşkil edir [ 3,14]. Göstərilən parametrlər suyun tərkibində uyğun olaraq 1,11·10 3 Bk/l; 1,11 Bk/l-dir. Cədvəl 18. Atmosfer havasının tərkibində əsas radionuklidlərin konsentrasiya dozası (KD) Radionuklidlər KD,Bk/l Radionuklidlər KD,Bk/l 41 Ar (Arqon) 1,81 133
Xe (Ksenon) 51,8
85 Kr (Kripton) 96,2 135
Xe (Ksenon) 9,25
88 Kr (Kripton) 1,15 137
Xe (Ksenon) 2,15
Yaşayış və inzibati binaların ionlaşdırıcı şüalanmadan mühafizə etmək üçün onların ətrafında sanitar-müdafiə zonaları yaradılmalıdır. Sanitar-müdafiə zonalarının ölçülərini müəyyənləşdirmək üçün əsasən il ərzində tənəffüs və qidalanma prosesində orqanizmə düşən radioaktiv maddələrin buraxla bilən həddi götürülür. Bu zonada müəyyən məhdudiyyətlər qoyulur və radiasiya nəzarəti həyata keçirilir.
Radioaktiv maddələrlə işləyən müəssisələrdə nəzərdə tutulmayan radioaktiv tullantıların buraxıla bilən həddə yaxın və ondan yuxarı olmasının təsirinin nəzərə alınması üçün müşahidə zonaları yaradılır. Müşahidə zonalarının sahəsi adətən sanitar-müdafiə zonalarının sahəsindən 3-4 dəfə böyük olur və orada radiasiya nəzarəti həyata keçirilir. Atom sənayesi və nüvə energetikası sahələri üçün sanitar-müdafiə zonalarının eni əhalinin sayından asılı olaraq aşağıdakı kimi seçilir [ 16]:
Ə halinin sayı,min nəfər Məsafə,km 100 və daha çox 10 300 və daha çox 25 500 və daha çox 30 1,0-2,0 mln 40
Ə traf mühitdə ionlaşdırıcı şüalanmanın əsas mənbələrindən biri radioaktiv tullantılardır. Radioaktiv tullantılar bərk,maye və qaz halında olub aktivlik xüsusiyyətlərinə görə zəif,orta və güclü qruplara bölünürlər. Maye radioaktiv tullantılar xüsusi aktivlik dərəcəsinə görə aşağıdakı cədvəldə göstərilən 3 qrupa bölünür [ 10].
Maye tullantının qrupu Xüsusi aktivlik Tullantıya təcrübi münasibət Aktivliyi zəif olan ˂ 3,7·10
5
Təmizlənmir və ətraf mühitə buraxılır Aktivliyi orta olan 3,7·10 5
7 -ə
Təmizlənmir və ətraf qədər mühitə buraxılır Aktivliyi yüksək olan ≥ 3,7·10 10
Saxlanılmağa göndərilir.Emaldan sonra basdırılır.
Təsərrüfat-məişət kanalizasiya sisteminə radioaktiv tullantılar o zaman buraxıla bilər ki, suda radioaktiv elementlərin qatılığı KD-nin miqdarından 10 dəfədən çox olmasın. Maye tipli radioaktiv tullantıların quyulara, xəndəklərə süzülmək üçün torpağa verilməsi, həmçinin balıq yetişdirilən su hövzələrinə buraxılması qəti qadağan olunur. Ə gər tullantıların miqdarı gün ərzində 200 litrdən çox deyilsə, o xüsusi tutumlara qablaşdırılıb və basdırılması üçün lazımi yerlərə göndərilir. Əgər radioaktiv çirklənmiş suyun miqdarı gün ərzində 200 l-dən çox olarsa və onun aktivliyi 10 KD-dən yuxarı olarsa, müəssisə təmizləyici qurğusu olan xüsusi kanalizasiya ilə təmin olunmalıdır. Bu kanalizasiyada su dezaktivasiya olunduqdan sonra, təkrar olaraq texnoloji prosesə qaytarılmalıdır. Zəif və orta aktivlik dərəcəsinə malik olan suların təmizlənməsi üçün xüsusi üsullardan (ion mübadiləsi, kimyəvi üsul və s. ) istifadə olunur [ 19]. Bərk radioaktiv tullantılar o zaman radioaktiv hesab olunurlar ki, α ş üalanmaları üçün onların xüsusi aktivliyi 7,4·10 3 Bk/kq (transuran elementlər üçün 3,7·10 2 Bk/kq, β – şüalanma 7,4·10 4 Bk/kq, γ –şüalanması üçün 1·10 - 7
Ə gər bərk tullantıların radioaktivliyi yuxarıda göstərilən qiymətlərdən aşağıdırsa, o toplanılıb basdırılmağa göndərilir. Əgər toplanmış tullantıların tərkibində yarımparçalanma müddəti 15 gündən artıq olan radionuklidlər olarsa, Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|