Microsoft Word H?simzade Seyid Zeyn?b doc docx
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dissertasiya i
- istifad ə əh əmiyy əti.
ş üalanma mənbələrindən mühafizə üsullarının rolunun qiymətləndirilməsindən ibarətdir. Dissertasiya işində qoyulmuş məqsəddən irəli aşağıda göstərilən vəzifələrin tədqiqi nəzərdə tutulmuşdur : - Canlı aləmin ionlaşdırıcı şüalara həssaslığının ekoloji-iqtisadi qiymətləndirilməsi. - Sənaye müəssisələrində elektromaqnit şüalanma mənbələrinin təyin edilməsi və mühafizə yolları. - Radiasiya təhlükəsizliyinin səbəbləri. - Respublikada radiasiya təhlükəsizliyinin təmini vəzifələri. Dissertasiya işinin predmeti : Elektromaqnit və ionlaşdırıcı şüaların bioloji təsir xüsusiyyətləri və onların
insane orqanizminə təsirinin qiymətləndirilməsi,işin obyekti – bütün ətraf təbii mühit,canlılar və insanlardır. Dissertasiya işinin metodoloji və nəzəri əsaslarını – fizika və iqtisad elmlərinin klassiklərinin əsərləri , Azərbaycan və xarici ölkə alimlərinin elektromaqnit şüaları və radiasiya mənbələri sahələrindəki elmi-tədqiqat işləri,ÜST, beynəlxalq təşkilatlar və elmi araşdırma mərkəzlərinin bu problemlə bağlı qəbul etdikləri qanun və sənədlər , sərəncamlar, analitik materiallar, müxtəlif statistik məlumatlar mənbələri təşkil edir.
- Elektromaqnit şüalanmalarından ehtiyatlı olma vasitələrinin tətbiqi ilə sənaye tezlikli elektromaqnit şüasından mühafizənin təmin olunması. - Maqnit sahələrindən mühafizə üçün məsafədən idarə etmə vasitələrindən istifadə etməklə xüsusi bloklaşdırıcı qurğuların tətbiq olunmasına şərait yaratmaq. Dissertasiya işinin birinci fəslində ətraf mühitdə təbii və antropogen radiasiya mənbələri ,xüsusiyyətləri və istifadə sahələri araşdırılır. Dissertasiya işinin ikinci fəsli fərdi və məişət avadanlıqlarının ş üalanmasından mühafizəyə həsr edilmiş, maqnit sahəsinin və elektromaqnit ş üalanmasının təsirindən mühafizə və onun neytrallaşdırılması məsələləri araşdırılmışdır. Dissertasiya işinin üçüncü fəslində radiasiya təhlükəsizliyinin səbəbləri , onların insane orqanizminə təsiri ,ionlaşdırıcı şüalardan və radioaktiv tullantılardan mühafizə yolları
göstərilmiş ,respublikada radiasiya təhlükəsizliyinin təmini ilə əlaqədar fikirlər bildirilmişdir. Buraxılış işinin sonunda nəticə,təkliflər və ədəbiyyat siyahısı verilir.
FƏS L I. Ətraf mühitdə təbii və antropogen radiasiya mənbələri, onların xüsusiyyətləri və istifadə sahələri. 1.1.Ətraf mühitdə ionlaşdırıcı şüalanma mənbələri, onların xarakteristikası və istifadə əhəmiyyəti. Elektromaqnit dalğaları elektromaqnit sahəsinin (EMS) təsirindən yaranır. EMS mövcudluğu proqnozunu 1832-ci ildə ingilis alimi M.Faradey tərəfindən verilmiş,1865-ci ildə ingilis alimi C.Maksvell tərəfindən EMS nəzəri məsələləri həll edilmiş, maqnit və elektrik sahələrinin qarşılıqlı əlaqə forması riyazi yolla ə saslandırılmışdır. 1885-ci ildə alman alimi H.Hers təcrübədə EM sahəsini əldə etmişdir. Bu tarixdən başlayaraq EMS bəşər cəmiyyətinin həyatına ciddi surətdə nüfuz etmişdir. EMS materiyanın xüsusi forması olub, yüklü hissəciklər arasında qarşılıqlı əlaqə nəticəsində yaranır. Sahə dəyişən elektrik və maqnit sahələrinin qarşılıqlı əlaqəsi ilə səciyyələnir. Elektrik E və maqnit H sahələrinin qarşılıqlı ə laqəsi ona əsaslanmışdır ki, onlardan hər hansı birinin dəyişməsi digərinin yaranmasına səbəb olur. Belə ki, hərəkət edən elektrik yüklərinin sürətli hərəkəti nəticəsində ( mənbənin hesabına) dəyişən elektrik sahəsi yaradır,bu sahə isə qarşılıqlı fəzada (oblastda) dəyişən maqnit sahəsi yaradır. Bu sahə isə öz növbəsində dəyişən elektrik sahəsi yaradır və bu proses təkrar olunur. Beləliklə, EMS fəzada elektromaqnit dalğaları kimi bir nöqtədən digər nöqtəyə yayılır. Elektromaqnit dalğalarının sürəti məhdud olduğundan , onu yaradan səbəb (mənbə) olmadıqda belə mövcud olmur. Elektromaqnit dalğaları (EMD) yayıldığı mühitin xüsusiyyətindən asılı olaraq müəyyən bir sürətlə yayılan elektromaqnit rəqsləridir. Müxtəlif mühitlərdə yayılarkən EMD digər növ dalğalar kimi iki mühitin sərhəddində sınmaya , əks olunmaya, udulmaya, interferensiya və difraksiya hadisələrinə məruz qalır. [ 1] Bütün diapazonlara aid olan EMD öz təbiətinə görə bir-birinə oxşardır. Bu dalğaların hər biri dalğa uzunluğundan asılı olaraq vahid elektromaqnit dalğa ş kalasında müəyyən yer tutur. Elektrik sahəsi EMŞ yaranmasının xüsusi formasıdır.Elektrik sahəsinin ə sas xüsusiyyəti sahəyə daxil edilən elektrik yükünə müəyyən qüvvə ilə təsir etməsidir. Bu təsirin qiyməti yükün sürətindən asılı olmur. Elektrik sahəsinin mənbəyi elektrik yükləri (hərəkətsiz və ya hərəkət edən) və zamana görə dyişən maqnit sahəsidir. Maqnit sahəsi EMŞ-in xüsusi halıdır və təsir qüvvəsinə malikdir.Maqnit sahəsi hərəkət edən yüklərə, cərəyanlı naqilə, həmçinin hərəkət xüsusiyyətindən asılı olmayaraq maqnit cisimlərinə təsir göstərir. Radiotezlik ilə (RT) ifrat yüksək tezlik ( YT) şüalanmalarının mənbəyi insane fəaliyyətinin müxtəlif sahələrində istifadə edilən xüsusi təyinatlı texniki avadanlıqlar və əşyalardır. Nəticə etibarı ilə həmin avadanlıq və əşyalar dab u ş üalanmaların fəzada yayılması, müxtəlif materiallardan əks olunma xüsusiyyəti, materialların qızdırılması ,maddələrlə qarşılıqlı əlaqə və s. RT və YT EMŞ fəzada yayılması və iki mühitin sərhəddindən əks olunmasında rabitədə ( radio və televiziyada, retranslyatorlarda, radio və mobil telefonlarda) ,radiolokasiyada, naviqasiya sistemlərində geniş istifadə edilir. RT və YT EMŞ müxtəlif materialları qızdırmaq xüsusiyyıtinə malik olması ,onlardan xüsusi materialların emalı texnologiyasında ,yarımkeçiricilərin istehsalında, sintetik materialların qaynaq edilməsində ,məişətdə yeməklərin hazırlanmasında ,səhiyyədə fizioterapiya avadanlıqlarda tətbiq olunur [ 2]. Elektromaqnit şüalanmalarının bilavasitə mənbəyi texniki qurğuların o hissələridir ki, onlar fəzada elektromaqnit dalğaları yaradırlar. Radiotexniki qurğulara antenna sistemləri, generator lampaları, maqnetronların katod çıxışları, fider traktı, materialın termoemalında istifadə olunan işçi indikator və Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|