Microsoft Word Design Cihan doc
Yüklə 4,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
Đnflyasiya, faiz, valyuta məzənnəsi Dr. Cihan Bulut, Nəsimi Kamalov arasındakı münasibət və Azərbaycan 19 lənməkdədir. Tədrici siyasətlərdə isə əvvəlcədən açıqlanmış fəqət, kəskin və sürətli olmayan siyasi düzəltmələr vardır. Đnflyasiyanı azaltma prosesi ara hədəflər qoyularaq zamana yayılmışdır. 42 3. Ümumi Olaraq Faiz Həddi Faiz, istehsal faktorlarından sərmayənin müəyyən bir müd-dət istifadə edilməsinin qarşılığında ödənməli olan miqdardır. Yəni sər- mayə sahiblərinin bəlli bir müddət üçün pulun likidliyindən imtina edib kredit istifadə etdirmələrinin bir qarşılığıdır. 43 Borc verilən yığımların qiyməti olan faizin ortaya çıxmasında pul təklifi və tələbi, müddət, investisiya tələbi, sərmayənin marjinal səmərəliliyi, alternativ investisiya vasitələri və bunların səmərəliliyi, risk və likidlik dərəcəsi, qısa və uzun müddətə bağlı ehtimallar, bazarların strukturu kimi bir çox faktor rol oynamaqdadır. Faiz, borc verən üçün bir gəlir, borc alan üçün bir məsrəf və nisbi böyüklük olaraq iqtisadi qərarlara təsir göstərən bir ünsürdür. Đqtisadi siyasətlərin tətbiqində faizin bu üç yönünün də göz önündə tutularaq optimal tarazlığın təmini əhəmiyyət kəsb etməkdədir. 44 1930-cu illərə qədər bir çox iqtisadçı faiz hədlərinin klassik nəzəriyyənin açıqlamalarına görə ortaya çıxdığına inanırdı. Klassik nəzəriyyəyə görə faiz həddi real faktorlar olaraq bilinən fərdi yığım təklifi və investisiya tələbinin sərmayə bazarlarında qarşılaşmasıyla müəyyən olunmaqdadır. Pulun faiz həddi üzərində bir təsiri yox-dur. Sərmayənin əsas qaynağı yığımlardır. Təşəbbüskarlar kapital qoyuluş- larından əldə edəcəkləri gəlirləri faizlə qarşılaşdırmaqdadırlar. Əgər investisiya gəlirləri faiz həddini keçərsə investisiya məsrəfləri üzərində qazanç əldə edilməkdə, kapital qoyuluşları reallaşmaqdadır. Sərmayə- nin marjinal effektivliyi sərmayə tələbini müəyyənləşdirməkdədir. 45 42 Ercan Uygur, “2000’li Yıllarda Türkiye Ekonomisi ve Ekonomi Öğretimi”, Türkiye Ekonomi Kurumu Birinci Ulusal Đktisat Öğretimi Kongresi, Ankara, Adalet Matbaacılık Ltd., Ekim 1993, ss. 16-17. 43 James F. Ragan, Lloyd B. Thomas, Principles of Macroeconomics, Florida, Harcourt Brace Jovavovıch Inc., 1990, p. 344. 44 Ünal Korukçu, Seminer Konuşması, Faiz Politikaları ve Türkiye’deki Uygulamalar, Đstanbul, Đktisadi Araştırmalar Vakfı, 1993, s. 15. 45 Miles Livingston, Money and Capital Markets, Third Edition, Florida, Blackwell Publishers Ltd, 1996, p. 11. Dr. Cihan Bulut, Nəsimi Kamalov Đnflyasiya, faiz, valyuta məzənnəsi arasındakı münasibət və Azərbaycan 20 Bütün izahlarını real faktorlara görə aparan klassiklər pulu sadəcə bir örtük olaraq görməkdədirlər. Pul miqdarındakı artımlar qısa müddətdə sərmayə tələbi dəyişmədiyindən faiz hədlərini azaldır. Fəqət, qiymətlər artdıqca nağd sərmayəyə ehtiyac artacağından faiz təkrar əvvəlki səviyyəsinə yüksəlir. Yəni pul artışı olsa belə, uzun müddətdə faiz həddi dəyişməyəcəkdir. Ancaq, real faktorların dəyişməsi faiz həddinə təsir göstərəcəkdir. 46 Klassik və Neo-klassiklərin faizi yığıma ödənən bir bədəl olaraq görmələri və yığım sahiblərinin indiki istehlaklarından imtina etmələrinin mükafatı olaraq dəyərləndirmələri J. M. Keynes tərəfindən tənqid edilmişdir. Pul qazanmanın əsas məqsəd olduğu kapitalist cə- miyyətində pulun əhəmiyyətli bir dəyişən olmadığını irəli sürmək qəbul edilməz bir düşüncədir. Đnsanların yığıma getmələri və bunu saxlamaları faiz ödənməsini şərtləndirməyəcəkdir. Bunun üçün yığım- ların borc verilməsi, pulun likvidliyindən imtina edilməsi lazımdır. Keynesə görə faiz likiddən imtina etmənin bir qarşılığıdır. Keynes Ümumi Nəzəriyyədə marjinal istehlak tendensiyası, likvid seçimi və sərmayənin marjinal effektivliyi kimi yeni anlayışları ortaya qoyaraq açıqlamışdır. Faiz həddinin investisiya, gəlir və məşğulluq səviyyəsinə təsir göstərən önəmli bir dəyişkən olduğunu göstərmişdir. 47 Faiz həddini pul təklif və tələbinə bağlı olaraq açıqlayan Keynes, pul təklifinin tədavüldəki nağd pul ilə qeyri nağd pul cəmindən ibarət olduğunu söylərkən pul tələbinin çeşidli faiz səviy- yələrində insanların iş, ehtiyat və spekulyasiya məqsədilə əllərində tutmaq istədikləri pul miqdarından ibarət olduğunu anlatmaqdadır. Bunlardan iş və ehtiyat məqsədli əldə tutulan pulun gəlirə bağlı ikən spekulyasiya məqsədli tutulmaq istənən pul faizə bağlıdır. Faiz həddi yüksəldikcə spekulyasiya məqsədli pul tələbi azalarkən faiz həddi azaldıqca pul tələbi artacaqdır. 48 Keynesin faiz həddinin açıqlanma- sında istər təklif, istərsə tələb yönündən pulu ələ alması onu klas- siklərdən ayırmaqdadır. 46 Orhan Oğuz, Đktisada Giriş, Đstanbul, Marmara Üniversitesi Yay. No:513, 1993, ss. 353-354. 47 Đbrahim Tanyer, “Keynes’de Faiz Oranı, Sermayenin Marjinal Etkinliği ve Yatırım Analizi” Hacettepe Üniversitesi Đ.Đ.B.F Dergisi, C. 12, 1994, ss. 33-34. 48 Subrata Ghatak, a.g.e., pp. 16-17. Yüklə 4,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|