Microsoft Word Design Cihan doc
Yüklə 4,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
v T Ә Ş Ә K K Ü R Kitabların olmadığı bir dünyada elm yox, fikirlər sönük, ifadələr qeyri-dəqiq olacaq və insanlıq mədəniy- yətdən məhrum qalacaqdır. Üstün və çatışmaz cəhətləri ilə bu əsərin də bu mövzuda özünəməxsus bir vəzifəni yerinə yetirəcəyinə ümid edirik. Əsərin ortaya çıxmasında maddi-mənəvi dəstəklərini gördüyümüz; başda rektorumuz Prof. Erol Orala, Azər- baycan Dövlət Đqtisad Universitetinin rektoru Akademik Əli Abbasova, Bakı Dövlət Universitetinin Tətbiqi Riyaziyyat kafedrasının müdiri Akademik Fikrət Əliyevə, Dossent Yadullah Hüseyinliyə, Kafkasya Araştırmaları Mərkəzinin üzvlərinə, Dizayner Sahib Kazımova, Amil Babayevə və bizim hər zaman yanımızda olan ailə üzvlərimizə təşəkkür etməyi özümüzə borc bilirik. Dr. Cihan Bulut, Nəsimi Kamalov chnbulut@yahoo.com, nkamalov@yahoo.com vi vii Ö N S Ö Z Zəngin təbii sərvətlərə sahib olan Azərbaycan bu zənginlik- lərindən hər keçən gün daha da çox və səmərəli istifadə etməyə başlamışdır. Təhsil səviyyəsi yüksək, dəyişən şərtlərə asanlıqla və tezliklə uyğunlaşa bilən insan gücü, yenilikləri yaxından izləyən özəl sektor və ölkəsinin potensialını mükəmməl strategiyalarla istiqamət- ləndirə bilən rəhbər kadrlarla ölkənin müasirləşmə prosesi sürətlə davam etməkdədir. Sürətlə və uğurla davam edən bu transformasiya prosesində Azərbaycan insanı yenilikləri diqqətlə izləyir, bilik və qabiliyyətlərini artırır və sahib olduğu potensialı daha da zənginləşdirir. Bu baxımdan yerli və xarici hər növ elmi-praktiki araşdırmalar Azərbaycan insanı üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. “Đnflyasiya, Faiz, Valyuta Məzən- nəsi Arasındakı Münasibət və Azərbaycan” adlı bu əsər də uzun araşdırmaların nəticəsidir. Əsər, əhatə etdiyi nəzəri və praktiki məlu- matlarla bu sahədə mövcud olan bilikləri daha da artıracaq və zənginləşdirəcəkdir. Sərbəst bazar iqtisadiyyatında, iqtisadi fəaliyyətləri yönləndi- rən faktorların qiymətlərinin və bu qiymətlər arasındakı əlaqənin doğru bir şəkildə müəyyənləşdirilməsi iqtisadi stabillik baxımından olduqca böyük əhəmiyyət kəsb edir. Çünki bu qiymətlərdəki qeyri sabitlik və qiymətlər arasındakı uyğunsuzluq daxili və xarici iqtisadi fəaliyyətlərə mənfi təsir göstərir, iqtisadiyyatı stabillikdən uzaqlaş- dırır. Hal-hazırda keçid mərhələsini uğurlu addımlarla davam etdi- rən Azərbaycan iqtisadiyyatında bu cür qeyri sabitlik olmasa da, onu ortaya çıxaran inflyasiya, faiz və valyuta məzənnəsi kimi faktorların qiymətləri arasındakı münasibətin müəyyən olunması vacibdir. Bu baxımdan, əsər mövcud olan ehtiyacı qismən də olsa ödəyəcəkdir. Akademik Əli ABBASOV viii Đnflyasiya, faiz, valyuta məzənnəsi Dr. Cihan Bulut, Nəsimi Kamalov arasındakı münasibət və Azərbaycan 1 GĐRĐŞ Tarix boyunca böyük dəyişikliklərin yaşandığı dünyamızda, bu dəyişikliklərin sürəti və şəkli hər keçən gün artaraq davam etməkdədir. Đstehsaldan istehlaka hər cür həyati fəaliyyətin yenidən şəkilləndiyi dünyamızda, bu dəyişikliklər bəzi əhəmiyyətli problemləri də özüylə bərabər gətirməkdədir. Cəmiyyətlərin zamanla mənimsədiyi və yaşa- yışlarını şəkilləndirdiyi alışqanlıqların, adət və ənənələrin dəyişməsi və yeni dövrün şərtlərinin mənimsənməsi fərdləri həlli asan olmayan problemlərlə qarşı-qarşıya qoymaqdadır. Dəyişiklik prosesinin bu çə- tinliklərinə vaxtında həll tapa bilənlər və şəraitə uyğunlaşa bilənlər, dəyişiklik ərəfəsində ciddi problemlərlə qarşılaşmadıqları halda, dəyi- şikliyə qapalı qalanlar və ona uyğunlaşa bilməyənlər geridə qalmağa məhkum olurlar. Đyirminci əsrin sonunda yaşanan çox əhəmiyyətli dəyişiklik- lərdən biri də Sovet Đttifaqının dağılması olmuşdur. Bu hadisə ilə bazar münasibətləri sistemi çağdaş dünya üzərində zəfərini elan etmişdir. Tarixin sonu olaraq qiymətləndiriləcək qədər əhəmiyyətli olan bu yeni dövrdə müstəqilliyini yeni əldə edən ölkələr, bir yandan sərbəst bazar iqtisadiyyatına keçmənin sevincini yaşayarkən bir yan- dan da bu keçiş üçün vacib olan şərtlərin yerinə yetirmək məcburiy- yəti ilə qarşı-qarşıya qalmışlar. Belə bir prosesdə müstəqilliyini yenidən əldə edən Azərbaycan, bir çox problem və imkansızlıqlarla bərabər özünü günün şərtlərinə görə yeniləşdirə bilmişdir. Hər sahədə yeni dövrün şərtlərinə görə yeniliklər baş vermiş, dəyişikliklər mə- nimsənmişdir. Sərbəst bazar iqtisadiyyatına keçid prosesində uğurlu addım- larla ilrəliləyən Azərbaycanın müvəffəqiyyətlərində şübhəsiz bir çox insan və qurumların əhəmiyyətli rolu olmuşdur. Xüsusilə, 1993-cü ildən sonra Azərbaycanda yeni bir dövrü başlatan Heydər Əliyev və hökumətinin siyasi həyatda əldə etdiyi istiqrar, aparmış olduğu reformların iqtisadiyyata, hüquqi struktura, səhiyyə, təhsilə və bən- zəri digər sektorlara əks olunmasında xidmətləri çox böyükdür. Đstər coğrafi, istərsə sosioloji strukturuyla əhəmiyyətli bir stratejik möv- qeyə sahib olan Azərbaycanda qısa zamanda əldə edilən uğurlar və istiqrarlı keçid prosesi fərqli mövzularda bir çox elm sahələrinin araşdıracağı əhəmiyyətli məsələlərdir. Dr. Cihan Bulut, Nəsimi Kamalov Đnflyasiya, faiz, valyuta məzənnəsi arasındakı münasibət və Azərbaycan 2 Bazar iqtisadiyyatına keçid prosesində bazarın əsas qiymət göstəriciləri olan Đnflyasiya, Faiz və Valyuta məzənnəsi əlaqələrinin nəzəri aspekti və bu üçlü əlaqənin Azərbaycan iqtisadiyyatındakı şəkli bu kitabın əsas mövzusunu təşkil etməkdədir. Bilindiyi kimi, bazar iqtisadiyyatında fəaliyyətlər qiymətlər tərəfindən yönləndiril- məkdədir. Sağlam bir iqtisadiyyatdakı fərqli bazarlarda ortaya çıxan qiymətlər arasında bir tarazlıq olmalıdır. Başlıca olaraq, mal, sərma- yə, pul və əmək bazarlarından ibarət iqtisadiyyatda 4 təməl qiymət mövcud olmaqdadır. Bu qiymətlər uyğun olaraq; mal qiymətləri (inflyasiya), faizlər, valyuta məzənnələri və maaşlardır. Hər bazarın qiyməti, o bazardakı təklif və tələbi tarazlaşdırmaqdadır. Bu qiymət- lərin təklif və tələbi balanslaşdırması qədər, digər bazar qiymətləri ilə mütənasib olması da əhəmiyyətlidir. Bazar iqtisadiyyatlarında qiy- mətlər arasındakı tarazlıqlar iqtisadiyyatı yönləndirməkdədir. Qlobal- laşan dünyada qiymətlər arasındakı tarazlıqlar daha da önəmli olmaq- dadır. Çünki, beynəlxalq sərmayə axınlarının artdığı günümüz dünya- sında, qiymətlər arasındakı natarazlığın təsiri qapalı iqtisadiyyatlardan daha çoxdur. Belə bir şəaritdə, bazar qiymətləri arasında tarazlığın qurulması, satın alma gücü tarazlığı və faiz tarazlığını əhəmiyyətli hala gətirməkdədir. Satın alma gücü tarazlığı; iki ölkədə inflyasiyaya baxmayaraq xərclənəcək pul ilə eyni malın alına bilməsidir. Yəni ölkələr arası inflyasiya və valyuta məzənnəsi tarazlığı əhəmiyyət daşımaqdadır. Faiz tarazlığı, yığımların iki ölkədə eyni qazancı əldə edə bilməsidir. Yəni, ölkələr arası inflyasiya və faiz dərəcəsi tarazlığı əhəmiyyət kəsb etməkdədir. Bu iki tarazlıq birlikdə, fərqli ölkələr arasındakı inflyasiya, valyuta məzənnələri və faizləri tarazlaşdırmaq- dadır. Fərqli inflyasiyaya sahib ölkələr arasında satın alma gücü və faiz tarazlıqlarını balanslaşdırmağa çalışan faiz həddi ilə valyuta məzən- nəsi, eyni zamanda real bölmə ilə maliyyə bölməsi arasında əlaqəni quran pulun qiymətləridir. Pulun zamanlar arası qiyməti faiz həddi, məkanlar arası (beynəlxalq) qiyməti də valyuta məzənnəsidir. Dolayısı ilə bəlli bir inflyasiya həddində pulun zamana və məkana bağlı olaraq qiymətləri ortaya çıxarkən bu qiymətlər beynəlxalq tarazlıq baxımın- dan da əhəmiyyət kəsb etməkdədir. Bu da satın alma gücü və faiz tarazlığına görə müəyyən olunmaqdadır. Maliyyə bölməsi və real bölmə arasındakı əlaqələri pozan faktorlar, bu iki bölmə arasında əlaqəni quran pulun zaman və məkan qiymətlərinin pozulması, qlobal- Yüklə 4,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|