Microsoft Word C?f?rov ?D?Biyyat
Yüklə 0,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
Nizami Cəfərov 344 Dədəm evdə olsa, sakit duraydım, Olmayanda əlli oyun quraydım, Ev-eşiyi bir-birinə vuraydım, Nənəm gəlib baxaydı, hirslənəydi: «Cəhrənin iyini yenə kim əydi?» …Günəşli, bürkülü bir iyun ayı Dəllək Ibrahimlə Məhəddin dayı Oturub eyvanda samavar çayı Içə-içə deyəydi ki, hazırlaş, Müsəlman edirik səni, ay qaqaş… Böyük Şəhriyar məşhur «Heydərbaba»sı ilə Azərbaycan poeziyasının ruhunu təzələdi, ona güclü etnik enerji gətirdi. Və yüzlərlə söz ustasının qələminə qüvvət verdi ki, biri də Adəm Asnıdı… o Adəm Asnı ki, «Qarabağlarım» şeirində deyir: Ana qucağı tək isti qucağı, Ilk görüş yerimin sığınacağı, Atamın-babamın dədə ocağı, Xatirəyə dönmüş şirin çağlarım – Qarabağlarım. Burada da «Heydərbaba» ruhu var. Ancaq şeirin özünə- məxsus poetik ritmi, intonasiyası da hiss ediləcək qədər qabarıq, inkar olunmazdır. Bu isə o deməkdir ki, müəllif klassikanı hərfi- hərfinə təkrar etmir, ondan aldığı təbii impulsla öz qəlbinin, ruhunun, daxili dünyasının şərqilərini yaradır. Aydın (və ünvan- lı) genotipi ilə… Adəm öz ədəbi təxəllüsünü Asnı çayının adından alıb. Xatırlayır ki, uşaqlıq illərində ziyarətə gedərkən Asnı çayının mənbəyinə diqqətlə baxar, bu qədər gur suyun bir yerdən necə çıxdığına, haradan əmələ gəldiyinə məəttəl qalar, rəhmətlik nənələrimi bu barədə verdiyim suallarla təngə gətirərdim. Onla- rın Asnının suyunu göz yaşına bənzətmələri məni daha da Ədəbiyyat söhbətləri 345 təəccübləndirər, yerin altında göz yaşının necə yarandığı barə- də… verdiyim suallara uşaq təxəyyülümün qavraya biləcəyi sadə cavablar alardım»… Nənəm deyərdi, qayalar, Başı qarlı uca dağlar, Yeraltı pünhan dəryalar Kim bilir nədən ağlayır… Göz yaşıdır ki, çağlayır, Asnıçaya dönüb axır, Məcrasında bərq vurduqca, Sanırsan ki, şimşək çaxır. Adəmin poeziyasında etnoqrafiya nə qədər zəngin olsa da, bu, onu müasir dünyanın mürəkkəb proseslərinə həssas münasi- bətdən ayırmır. «Indi başqa zamandı» şeiri şairin geniş dünyagö- rüşündən, ictimai-siyasi hadisələrə çevik ədəbi müdaxiləsindən, düzgün nəticələr çıxarmasından xəbər verir… «1992-ci ilin axır- ları, 1993-cü ilin əvvəlləri… Bu yaxın keçmişimizi, yəqin ki, hamı yaxşı xatırlayır. Ölkədə xaos idi, xalqda bir ruh düşkün- lüyü var idi, sabah nə olacağını heç kim bilmirdi… Danışanın da adını demokratiyanın, aşkarlığın, xalqın düşməni qoyurdular»… Uşaq kimi xəyallara dalmağa, Bu yaşımda ələ qələm almağa, Qırxımda öyrənib gorda çalmağa Məcbur edən ömrə çökmüş dumandı, Qağa, zaman indi başqa zamandı. Adəm Həvvasızdı, Həvva Adəmsiz, Millət iməkləyir, qolsuz, qədəmsiz… Beş-on nadan isə kədərsiz, qəmsiz, Verdiyi ata ət, itə samandı, Qağa, zaman indi başqa zamandı… Nizami Cəfərov 346 bəndləriylə başlayan bu iri həcmli şeirdə «yaxın keçmişimiz»in mənzərəsi bütün obyektivliyi (və təfərrüatı) ilə canlandırılır. Burada diqqəti cəlb edən əsas cəhət müəllifin yalnız haq- qında bəhs etdiyi hadisələrin, proseslərin sosioloji təfsilatına varması deyil, həmin hadisələrin, proseslərin əxlaqi mahiyyətini ortaya çıxarması, onlara milli mənəvi dəyərlər səviyyəsindən baxmasıdır… Adəm Asnının «Təzadlar»ı ideya-məzmunca mənalı, düşündürücü olduğu qədər də şairanədir: Bu dünyada ziddiyyətlər, Əksliklər xalvar-xalvar… Dostluq varsa, düşmənçilik, Sevgi varsa, nifrət də var. …Həyatda bu, bir qaydadır – Kim aldanır, kim aldadır… Vüsalı şərbət olsa da, Hicranı zəhrimar dadır. …Bu bir duyğu, bir hissdir, Nəsə yaxşı, nəsə pisdir… Gül açırsa solacaq da, Yaxşı-pis var, olacaq da. Böyük sələflərindən – Hüseyn Caviddən, Məhəmməd Hadidən Bəxtiyar Vahabzadəyə, Nəriman Həsənzadəyə qədər gələn (və bütövlükdə müasir poeziyamızın ruhuna hopan) fəlsəfi təfəkkür Adəmin şeirlərində də həm ənənəvi, həm də özünə- məxsus şəkildə təzahür edir. Ənənəvilik sələflərə ehtiramın, özünəməxsusluq isə cəmiyyət həyatının yeni təcrübələrinə isti- nadın nəticəsidir. Və əminliklə demək olar ki, Adəm filosofluq eləməyə qüdrəti çatan, bundan çəkinməyən fikir, mühakimə adamıdır. Ədəbiyyat söhbətləri 347 Islam dininin fəzilətlərindən gələn mənəvi dəyərlər Adəm Asnının şeirlərində həm tərənnüm olunur, həm də bu dəyərlər mövqeyindən bugünkü «dünyanın işi»nə, sözün geniş miqya- sında «əxlaq»ına, əgər belə demək mümkünsə, şərh verilir: Gör nə günə qalıb dünyanın işi, Evlənir qızla qız, kişiylə kişi. Ki, dayansın deyə belə gedişi, Qoy dağılsın dünya birdən, naqafil, Ya Rəbb, əmr et, surun çalsın Israfil! …Qoy çıxsın mənsəbdən dənizlər, çaylar, Qərq olsun sularda ahlar, haraylar, Ötsün üstümüzdən əsrlər, aylar… Xəlq eylə yenidən təzə, pak nəsil, Ya Rəbb, əmr et, surun çalsın Israfil!.. Bu cür kəskin etiraz nihilizm, yaxud dünyadan küskünlük deyil, əksinə, eybəcərliklərin tənqidi ilə dünyanın əbədi dəyərlərinin təqdiridir. «Lənət» şeirində yazır: Lənət düz kimsəyə qara yaxana, Özündən kasıba xorla baxana, Yaxşılıq eyləyib başa çaxana, Yaltaqlıqla mənsəblərə çatana!.. Lənət şeytana!.. Insan həm bu dünyaya niyə gəldiyini, həm də bu dünya- dan niyə getdiyini bilmək istəyir… Daha çox da niyə getdi- yini… Çünki dünyaya niyə gəldiyini bilmir (və bunun üçün heç bir məsuliyyət daşımır!), ancaq niyə getdiyini bilmək istəyir. Ona görə ki, artıq boynunda «min ilin yükü» var, bu dünyanın haqq-hesabı, o dünyanın sorğu-sualı var. Və Xəstə Qasım təsa- Yüklə 0,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|